Γεμίσαμε high tech κάδους και σπιτάκια ανακύκλωσης – Το χρήμα σε εξοπλισμό άφθονο, οι επιδόσεις αστείες

“Δώσε αξία στα σκουπίδια σου”, μας καλεί ένα από τα καλοφτιαγμένα σλόγκαν της ανακύκλωσης. Πράγματι, υπάρχουν αξίες κρυμμένες στα σκουπίδια. Όχι όμως, δυστυχώς, στα αποτελέσματα που παράγουμε σαν χώρα, αλλά στα λεφτά που ξοδεύονται σε κεντρικό επίπεδο για την οργάνωση και τον εξοπλισμό της.

Κάθε τόσο βλέπουμε να ξεπηδά σε κάποια γωνιά του Χαϊδαρίου και ένα νέο σύστημα ανακύκλωσης. Αλλού “σπιτάκια”, αλλού υπόγεια συστήματα, αλλού κάδοι με διάφορα χρώματα. Και πάνω που λες “Ευρώπη γίναμε, ήρθε η διαλογή στην πηγή“, διαπιστώνεις ότι κάποια από αυτά υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν καθόλου! Τι στο καλό συμβαίνει; Πόσο χρήμα κοστίζουν όλα αυτά, ποιος τα υλοποιεί και τι πετυχαίνουν;

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι το καλοφτιαγμένο καφέ υπόγειο σύστημα που “ξεφύτρωσε” σε 10 σημεία στο Χαϊδάρι. Φιλοδοξεί να συλλέγει σε μεγάλους σάκους χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μέταλλο, ξύλο. Κάπου είδαμε και ζυγαριά. Ωστόσο, παρόλο που έχει εγκατασταθεί εδώ και αρκετούς μήνες, δεν έχει τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Όπως μαθαίνουμε, ο ΕΔΣΝΑ (Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής), που είναι ο φορέας υλοποίησης, δεν έχει καταφέρει να βρει ανάδοχο για να κάνει την αποκομιδή και έτσι το σύστημα “είναι στον αέρα”. Όμως αρκετοί φιλότιμοι πολίτες δεν το γνωρίζουν και ρίχνουν εκεί απορρίμματα, τα οποία όμως δεν μαζεύει κανένας.

Η σύμβαση προμήθειας

Το προαναφερθέν σύστημα, όπως και μια πλειάδα ακόμη, αποκτήθηκαν μετά από σύμβαση μεταξύ του Δήμου Χαϊδαρίου και του ΕΔΣΝΑ που υπογράφηκε στις 22-01-2021 και είχε τον τίτλο: “Δράσεις χωριστής συλλογής και διαχείρισης βιοαποβλήτων και ανακυκλώσιμων στους δήμους της Περιφέρειας Αττικής” (προϋπολογισμός 220.000.000 ευρώ με χρηματοδότηση από το Υπ. Εσωτερικών).

Στη συγκεκριμένη σύμβαση για το Χαϊδάρι περιλαμβάνονται 3 πολυκέντρα ανακύκλωσης, 1 έξυπνος οικίσκος (πεζόδρομος Πελοποννήσου), 1 έξυπνη νησίδα (γήπεδο Τ. Χαραλαμπίδη), 2 κιόσκια ανακύκλωσης (Καραϊσκάκη και Φαβιέρου ) και 10 υπόγειες/ημιυπόγειες γωνίες ανακύκλωσης 4,5,6 ρευμάτων.

Περιέργως, δεν θριαμβολόγησε κανένας!

Όλα τα παραπάνω είναι σε λειτουργία, εκτός από τις 10 υπόγειες γωνιές ανακύκλωσης. Όμως η ανάπτυξή τους έγινε με έναν ανεξήγητα αθόρυβο τρόπο (σε βαθμό αδιαφορίας, θα έλεγε κανείς), τόσο από την κυβέρνηση και την Περιφέρεια όσο και από τον Δήμο, αν και η ελληνική διοίκηση μάς έχει συνηθίσει σε πανηγυρισμούς και θριαμβολογίες για… ψύλλου πήδημα.

Αποδοτική καμπάνια δεν έγινε και το αποτέλεσμα είναι ότι οι πολίτες δεν έχουν ενημερωθεί επαρκώς ούτε για το σκοπό τους ούτε για τον τρόπο λειτουργίας τους.

Ο μπλε κάδος έγινε 21 ετών

Έτσι οι περισσότεροι αρκούνται στον -παραδοσιακό πια- μπλε κάδο, που πρωτοέφερε την ανακύκλωση στην Ελλάδα το 2003, ο οποίος όμως με τη σειρά του πετυχαίνει λίγα πράγματα.

Πέρα από αυτό, δεν είναι μυστικό ότι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (εκπροσωπεί τις επιχειρήσεις που διαθέτουν τις συσκευασίες στην αγορά) έχει οικονομικά προβλήματα και έχει ουσιαστικά κηρύξει παύση επενδύσεων. Το σύστημα δεν στηρίζεται πια επαρκώς, πχ με προμήθεια νέων κάδων.

Πολλοί λένε ότι “φταίει ο κόσμος που δεν ανακυκλώνει”. Όταν όμως όλοι γνωρίζουν τα πενιχρά αποτελέσματα του πλέγματος της ανακύκλωσης, πόσο σοβαρά να πάρουν τη διαδικασία αυτή και να προσαρμόσουν το νοικοκυριό τους σε έναν μη σοβαρό μηχανισμό; Η αλήθεια είναι ότι όλοι μας έχουμε δει να αδειάζουν και τα δύο είδη κάδων στο ίδιο απορριμματοφόρο ή έχουμε ακούσει ότι το 40% του περιεχομένου του μπλε κάδου καταλήγει στη χωματερή. Ενδιάμεσα, τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) καίγονται σαν τα κεράκια της Λαμπρής και κάθε φορά τα ερωτηματικά είναι τεράστια. Πολλοί λοιπόν είναι αυτοί που απογοητεύονται και τα παρατάνε.

Σπιτάκια Ανακύκλωσης

Λίγο πιο παλιά άφιξη από τις υπόγειες γωνιές, που πιο πάνω αναφέραμε, είναι τα “σπιτάκια ανακύκλωσης”, τα οποία ανήκουν στην λογική της ανταποδοτικής ανακύκλωσης. Εγκαταστάθηκαν πριν από 17 μήνες. Ο έξυπνος οικίσκος της Πελοποννήσου και η έξυπνη νησίδα στο Τ. Χαραλαμπίδης έχουν μικρή ανταπόκριση, μάλλον γιατί έχουν δύσχρηστο λογισμικό για την ταυτοποίηση του χρήστη.

Αντίθετα το “πολυκέντρο ανακύκλωσης” στην Πλατεία Δημαρχείου έχει δημιουργήσει πιστό κοινό. Πολίτες φέρνουν τα ανακυκλώσιμα υλικά τους με σακούλες, τα ρίχνουν στη χοάνη και το σύστημα τα διαχωρίζει αυτόματα σε 4 κάδους. Χώρια παίρνει τα μπουκάλια. Για κάθε τεμάχιο (ανεξαρτήτως είδους) πιστώνεσαι με 3 λεπτά του ευρώ (δηλαδή 1 ευρώ ανά 33 τεμάχια) και παίρνεις απόδειξη με το συνολικό ποσό, που μπορείς να την εξαργυρώσεις στο σούπερ μάρκετ “Βασιλόπουλος”.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟ:
Μπλε κάδοι και “σπιτάκια” ταΐζουν υπερκέρδη, χωρίς ανακύκλωση!

Όπως μας είπε η εργαζόμενη που είναι υπεύθυνη λειτουργίας του συστήματος, υπάρχει σταθερή ροή κόσμου, ενώ κάποιοι τακτικοί “βγάζουν” ακόμη και 20-25 ευρώ την ημέρα! Πού τα βρίσκουν όλα αυτά τα υλικά; Από το σπίτι τους αποκλείεται, αφού μιλάμε για εκατοντάδες τεμάχια. “Μάλλον από τους μπλε κάδους”, λύνει την απορία μας ένας από τους παριστάμενους που ακούει τη συζήτηση. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για “bypass ανακύκλωση” από σύστημα σε σύστημα και -προσοχή- δεν μιλάμε για “Πακιστανούς που κλέβουν τους μπλε κάδους”. Είναι Έλληνες, συνταξιούχοι κατά κανόνα.

Οι μεγάλοι σάκοι στο εν λόγω σπιτάκι γεμίζουν κάθε μέρα με ανακυκλώσιμα, αλλά η αποκομιδή τους δεν είναι πολύ τακτική, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται πίσω από τον οικίσκο. Πρόβλημα υπάρχει και με τους εργαζόμενους, που πρέπει να στέκονται όρθιοι εκεί, εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες και χωρίς τουαλέτα. Κάποιοι εστιάζουν επίσης στην κατάληψη ελεύθερων χώρων από ευμεγέθεις κατασκευές.

Τον Απρίλιο του 2023 παρουσιάστηκε σοβαρή εμπλοκή με την Κομισιόν σχετικά με τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” , διότι η επίτροπος για τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις, Ελίζα Φερέιρα, ζήτησε «πρόσθετες πληροφορίες όσον αφορά διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με τη στρατηγική σημασία, τη σχέση κόστους – οφέλους και τη διαδικασία σύναψης συμβάσεων». Σημειωτέον ότι κάθε οικίσκος κόστισε 372.000 ευρώ ή περίπου 12.00 ευρώ/τμ, δηλαδή 3-4 φορές περισσότερο ανά τετραγωνικό μέτρο από ένα νεόδμητο διαμέρισμα στο Χαϊδάρι.

Η βασική ένσταση της Κομισιόν πάντως είναι ότι, βάσει κοινοτικής οδηγίας, η ανακύκλωση συσκευασιών είναι ευθύνη του παραγωγού τους (βλέπε πιο πάνω για τον μπλε κάδο). Δεν μπορεί λοιπόν ευρωπαϊκό χρήμα να πηγαίνει στην Ελλάδα και να δίνεται για εξοπλισμό συλλογής, αφού αυτό αφορά τις εταιρείες, που επιβαρύνουν αναλόγως τα προϊόντα τους -δηλαδή τον καταναλωτή- για το σκοπό της ανακύκλωσης συσκευασιών. 

Αστείες επιδόσεις

Κοντά στα παραπάνω high tech συστήματα ανακύκλωσης υπάρχουν και άλλα που συλλέγουν ρούχα, γυαλί (κώδωνες), χαρτί. Επιπλέον οι καφέ κάδοι κομποστοποίησης οργανικών υλικών προσπαθούν εδώ και χρόνια να βρουν το δικό τους δρόμο, με τους περισσότερους δήμους απλώς να έχουν αποθηκεύσει κάπου τον εξοπλισμό που έλαβαν (μεταξύ τους και το Χαϊδάρι).

Παρόλη την πληθώρα των συστημάτων που είναι διαθέσιμα (αλλά και το πλήθος των φορέων ανακύκλωσης), η Ελλάδα υστερεί θεαματικά. Σύμφωνα με την Καθημερινή, η πραγματική ανακύκλωση στη χώρα μας βρίσκεται στο 16%, ενώ ο επίσημος στόχος είναι το 55% έως το 2025. Αστεία πράγματα…

Το κράτος προσπαθεί να πιέσει τους Δήμους με το επαχθές “τέλος ταφής”, αλλά με υποστελεχωμένες υπηρεσίες καθαριότητας το μόνο που αυτοί μπορούν να κάνουν οριακά είναι η αποκομιδή σύμμεικτων. Δηλαδή ταφή στη Φυλή. Η ανακύκλωση είναι για τους Δήμους, υπό τις παρούσες συνθήκες, μια πολυτέλεια…

Στον αντίποδα, ο μόνος συνεπής σχεδιασμός είναι η αέναη επέκταση του ΧΥΤΑ Φυλής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2014 χαρακτήρισε την εγκατάσταση στη Φυλή ως «μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρώπινου πόνου».

Επιμύθιο: Όπως φαίνεται, οι διαχειριστικές αρχές “δίνουν μεγάλη αξία στα σκουπίδια μας”, παραφράζοντας το σλόγκαν που αναφέραμε στην αρχή, και η προμήθεια εξοπλισμού είναι πλουσιοπάροχη. Το γεγονός ότι το παραγόμενο αποτέλεσμα είναι τραγικό δεν φαίνεται να ενοχλεί ιδιαίτερα. Είδαμε και πάθαμε να ξεκολλήσουμε από τις παράνομες χωματερές και πληρώσαμε εκατοντάδες εκατομμύρια πρόστιμα γι’ αυτό. Τώρα κολλήσαμε στο επόμενο στάδιο της διαχείρισης απορριμμάτων. Η συγκεκριμένη αποτυχία θα έπρεπε να είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα πολιτικού προβληματισμού σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο. Αλλά δεν είναι. Χρειαζόμαστε σαν χώρα να κάνουμε μια επανεκκίνηση στην ανακύκλωση.

Σημείωση: Κοντά σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και το Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων, του Δήμου Χαϊδαρίου. Γι’ αυτό σε επόμενο άρθρο.

Μενέλαος Χρόνης