Πέθανε το όνειρο της Ιεράς Οδού;

4 Νοεμβρίου 2019Τελευταία ενημέρωση: 6 Οκτωβρίου 2024

Όταν έχεις στα πόδια σου τον αρχαιότερο δρόμο της Ευρώπης, που ενώνει δυο κορυφαίας σημασίας αρχαιολογικούς τόπους, αποτελεί αυτονόητη επιλογή να τον αποκαλύψεις, να τον αναδείξεις, να τον ομορφύνεις και να τον κάνεις διεθνή πόλο έλξης. Υπάρχει διεθνώς πολυπληθές κοινό με την επιθυμία να κάνει έναν τέτοιο ιστορικό περίπατο. Η Ιερά Οδός, στην οποία αναφερόμαστε, είναι ιδανικό πεδίο για μια τέτοιας εμβέλειας παρέμβαση – ενοποίηση. Κυρίως στα όρια του Χαϊδαρίου, αλλά όχι μόνο. Δυστυχώς δεν κουνιέται φύλλο! Ούτε η νεοελληνική καψούρα για το “αρχαίο κλέος” ούτε η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένας σημαντικός πόλος τουριστικής ανάπτυξης στη Δυτική Αθήνα συγκινεί επί δεκαετίες τις κυβερνήσεις. Το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού δεν κινείται ούτε καν μπροστά στο μεγάλο γεγονός της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2021 στην Ελευσίνα! Οπότε, λογικά σκεπτόμενος κανείς, δεν μπορεί να περιμένει τίποτε στο ορατό μέλλον για το το όνειρο της Ιεράς Οδού!

γράφει ο Μενέλαος Χρόνης

Χαϊδάρι Σήμερα Βγαίνει στο φως ένα χιλιόμετρο της αρχαίας Ιεράς Οδού στο Χαϊδάρι! 1 — Στο σημείο αυτό, στην ανατολική πλευρά του Διομήδειου Κήπου διακρίνονται επιφανειακά ίχνη της Ιεράς Οδού. Εδώ είχε σχεδιαστεί μια εύκολη – φτηνή παρέμβαση αποκάλυψης του αρχαίου δρόμου, μέσα στο υπέροχο περιβάλλον του Κήπου.

Το σύνολο της Ιεράς Οδού, από τον Κεραμεικό μέχρι την Ελευσίνα, αναμφίβολα έχει χαθεί κάτω από την πολεοδομική πίεση του αστικού ιστού της πρωτεύουσας, ωστόσο κάποια τμήματά της, περίπου 4 χιλιόμετρα από τα 22 συνολικά, έχουν σωθεί και στα όρια του Χαϊδαρίου μπορεί να βρεθούν και άλλα. Το πιο αξιόλογο κομμάτι του πανάρχαιου δρόμου έχει αποκαλυφθεί στον Σκαραμαγκά και ένα άλλο στον Σταθμό Μετρό Αιγάλεω. Επίσης θεωρείται εύκολα αξιοποιήσιμο ένα χιλιόμετρο του δρόμου μέσα στον Διομήδειο Κήπο, ενώ ίσως αποκαλυφθούν και άλλα κατά μήκος της αδόμητης περιοχής της κοιλάδας του Δαφνιού. Σίγουρα είναι διαθέσιμο για αποκατάσταση ένα χιλιόμετρο στο Ποικίλο, αλλά και στην είσοδο της Ελευσίνας.

Και όμως το μεγάλο αυτό όραμα, δηλαδή να παραδοθεί στο ελληνικό και ξένο κοινό που λατρεύει την αρχαία Ελλάδα ο αρχαιότερος δρόμος της Ευρώπης, δεν συνεγείρει την κεντρική εξουσία! Ούτε τους τοπικούς βουλευτές ούτε τους “δυτικάρχες”. Μόνο καμιά βιαστική ερώτηση στη Βουλή και “κάναμε το καθήκον μας”…

Ένα χιλιόμετρο στον Διομήδειο Κήπο για το το όνειρο της Ιεράς Οδού

Ακόμη και έργα που είχαν εξαγγελθεί με τυμπανοκρουσίες χάθηκαν από το προσκήνιο χωρίς καμία εξήγηση. Για παράδειγμα, πριν δύο χρόνια ακριβώς είχαμε κάνει πρωτοσέλιδη μια σημαντική είδηση: “Βγαίνει στο φως ένα χιλιόμετρο της αρχαίας Ιεράς Οδού στο Χαϊδάρι!”.

Χαϊδάρι Σήμερα Βγαίνει στο φως ένα χιλιόμετρο της αρχαίας Ιεράς Οδού στο Χαϊδάρι! 2 — Λαξευμένος βράχος σε αρχαίο μικρό λατομείο “αρουραίου λίθου” (υλικού θεμελίωσης κτηρίων) δίπλα στο ίχνος της Ιεράς Οδού, μέσα στον Κήπο.

Επρόκειτο για την ανάδειξη της Αρχαίας Ιεράς Οδού μέσα στα όρια του Διομήδειου Κήπου, με πρωτοβουλία του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Δυτικής Αθήνας (ΑΣΔΑ), της Περιφέρειας Αττικής και του Διομήδειου Κήπου. Η παρέμβαση είχε ιστορικό – αρχαιολογικό και περιβαλλοντικό περιεχόμενο και απέβλεπε στην ενίσχυση του εσωτερικού και διεθνούς τουρισμού. Έτσι ο πιο αξιόλογος προορισμός της πόλης μας, ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους, θα αναβαθμιζόταν ακόμη περισσότερο, με την ανάδειξη και του πολιτιστικού αποθέματος που μένει κρυμμένο λίγα εκατοστά κάτω από το χώμα του. Όμως ούτε οι μελέτες έγιναν (προεκτιμώμενο κόστος 100.600 ευρώ) ούτε οι παρεμβάσεις (συνολικό κόστος περίπου 300.000 ευρώ), αν και είχε υπογραφεί μέχρι και η προγραμματική σύμβαση. Δυστυχώς όμως αφέθηκε να “ξεκουραστεί” δυο χρόνια και τώρα άλλαξε και η διοίκηση της Περιφέρειας…

Πέθανε το όνειρο της Ιεράς Οδού; 5 — Ιερά Οδός, μπροστά στον ναό της Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά (1937)…

Το 2006, κατά τη διαμόρφωση του χώρου στάθμευσης του Πάρκου Αναψυχής Χαϊδαρίου (Copacopana) στον Σκαραμαγκά βρέθηκε ένα εξαιρετικά διατηρημένο τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού. Οι αρχαιολόγοι το ερεύνησαν πλήρως και εισηγήθηκαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο την ανάδειξή του σε όλο του το πλάτος και σε μήκος 140 μέτρων.

Αντίθετα όμως, τον Απρίλιο του 2013 ο τότε υπουργός Πολιτισμού, κ. Κώστας Τζαβάρας, αποφάσισε την κατάχωση αυτού του τμήματος της Ιεράς Οδού, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα σημεία του ιστορικού δρόμου. Ήταν ένα “προσωρινό μέτρο προστασίας του μνημείου”, όπως είπε, με μονωτικό ύφασμα και ειδική άμμο. Αξιοσημείωτο είναι ότι η απόφαση εκδόθηκε δίχως εισήγηση από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων. Ωστόσο ούτε καν αυτό το στοιχειώδες μέτρο προστασίας δεν υλοποιήθηκε.

Χαϊδάρι Σήμερα Αρχαία Ιερά Οδός: Αναζητείται χρήμα και... ψύχραιμος διάλογος 13 — Αεροφωτογραφία του αποκαλυφθέντος τμήματος της Ιεράς Οδού στον Σκαραμαγκά, μπροστά από το Copacopana. Έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του από το Υπουργείο. Κάποτε προτάθηκε σαν λύση η επανεπίχωσή του για να μην καταστραφεί. Αλλά τώρα, σιγή ασυρμάτου…

1.000 άθικτα μέτρα δρόμου στο Ποικίλο!

Ιερά Οδός — Αναλημματικός τοίχος της Ιεράς Οδού στο Ποικίλο. Θα μπορούσε να οριοθετηθεί, να καθαριστεί και να παραδοθεί στους λάτρεις της της ιστορίας και της φύσης. (Φωτό Διαρκής Κίνηση Χαϊδαρίου).

Τη δεκαετία του 1930, ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός, εντόπισε και αποκάλυψε ένα σημαντικότατο τμήμα της Αρχαίας Ιεράς Οδού. Πρόκειται για το κομμάτι που προσέγγιζε και περνούσε μπροστά από το Ιερό της Αφροδίτης, στη συνοικία της Αφαίας. Στη συνέχεια διακλαδιζόταν σε δύο τμήματα: το πρώτο ακολουθούσε σχεδόν την πορεία του σημερινού δρόμου προς την Κόρινθο, δηλαδή παραλιακά, και το δεύτερο ανηφόριζε στο Ποικίλο όρος και κατέληγε, συναντώντας το άλλο, στο ύψος της Λίμνης Κουμουνδούρου (αρχαίοι Ρειτοί), που ήταν αφιερωμένη στην Περσεφόνη.

Σε πείσμα των καιρών και των πολλαπλών σύγχρονων επεμβάσεων στην περιοχή, ο αρχαίος αυτός δρόμος υπάρχει, είναι ορατός σε ένα εξοικειωμένο μάτι και αντιστέκεται στη λαίλαπα των οδικών έργων και του αγωγού φυσικού αερίου. Και αυτό το κομμάτι μπορεί να ενταχθεί στο σύνολο του αξιοποιήσιμου ίχνους της αρχαίας Ιεράς Οδού.

Στο αποκαλυπτικό video ο συμπολίτης αρχαιολόγος Χρήστος Καραγιαννόπουλος παρουσιάζει διεξοδικά τα τμήματα της Ιεράς Οδού που έχουν σωθεί στο Χαϊδάρι. Όπως λέει, αντί να γίνει ενοποίηση των μνημείων της περιοχής μας (Μονή Δαφνίου, Σπήλαιο του Πανός, Ιερό Αφροδίτης, Λίμνη Κουμουνδούρου, Αρχαία Ιερά Οδός), αυτά θάβονται κάτω από τόνους τσιμέντου για να περάσουν γέφυρες και νέοι δρόμοι.

Οραματικός στόχος

Η προσπάθεια να ενοποιηθούν αυτά τα τμήματα αποτελεί οραματικό στόχο της δυτικής Αθήνας. Αλλά όχι της κεντρικής εξουσίας. Θα ήταν εύλογο να γίνει αυτό με την προοπτική ότι Ελευσίνα έχει ανακηρυχτεί Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021, αλλά, όπως αναφέραμε πιο πριν, το Υπουργείο Πολιτισμού περί άλλα τυρβάζει. Ούτε καν μια επιφανειακή έρευνα – ανασκαφή στην περιοχή του Άλσους Δαφνίου – Αφαίας δεν εξαγγέλθηκε… Για σεβασμό στην αρχαία κληρονομιά και αναπτυξιακές πολιτικές θα ξοδεύουμε το χρόνο μας τώρα;