“Εγκλεισμοί”: Έκθεση στο Δρομοκαΐτειο για τους ποικίλους εγκλεισμούς της ζωής μας

Τα πολλά πρόσωπα του “Εγκλεισμού” επεξεργάζονται στο Δρομοκαΐτειο 48 καλλιτέχνες και 70 πανεπιστημιακοί, ερευνητές και συγγραφείς από τις 11 έως τις 18 Νοεμβρίου 2022, σε μια ιδιαίτερη έκθεση.

Σημείο εκκίνησης αλλά και αναφοράς για την ιδέα και την υλοποίηση του σχεδίου «Εγκλεισμοί», το οποίο επιμελείται ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Δημήτρης Τρίκας, ήταν το πλούσιο και εξαιρετικής σημασίας ηχητικό αρχείο που προέκυψε από τις συνεντεύξεις και τις προφορικές μαρτυρίες τι οποίες συνέλεξε η Μαρία Φαφαλιού από τρόφιμους/ασθενείς του Δρομοκαϊτείου, γιατρούς του νοσοκομείου, νοσηλευτικό προσωπικό, συγγενείς ασθενών και άλλους εμπλεκόμενους, στα πλαίσια ερευνητικής της εργασίας. Το αρχείο αυτό αποτέλεσε το υλικό για το βιβλίο της «Ιερά οδός 343. Μαρτυρίες από το Δρομοκαϊτειο», (εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

Μέσα από την έκθεση και το αρχείο αυτών των μαρτυριών, στόχος είναι η ανάδειξη της ιστορίας και της σημασίας του Ψ.Ν.Α. «Δρομοκαΐτειο» ως του πρώτου ψυχιατρείου στην Ελλάδα, χτισμένο απ’ αρχής για τον σκοπό αυτό και πάνω στα Γαλλικά πρότυπα που τότε θεωρούνταν ό,τι πιο καινούργιο στον χώρο.

Πηγή: ertnews / Δάφνη Σκαλιώνη

Όπως σημειώνουν οι διοργανωτές, τους ενδιαφέρει και η μελέτη και καταγραφή του προβληματισμού της σύγχρονης τέχνης πάνω στα ζητήματα των ποικίλων εγκλεισμών, πραγματικών και συμβολικών, που διαπερνούν έντονα τον εξατομικευμένο βίο αλλά και την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής μας. Καθώς επίσης και η διερεύνηση εννοιών που λειτουργούν ως αντιθετικά δίπολα όπως ασθένεια/υγεία, πραγματικότητες/φαντασιακά τοπία, αλήθεια/ ψέμα, μέσα/έξω, εγκλεισμός/ελευθερία.

Οι 48 καλλιτέχνες του project συμμετέχουν με έργα που διαλέγονται, συγκρούονται και, σε κάθε περίπτωση, ανταποκρίνονται στο χώρο και στον νοηματικό άξονα της έκθεσης, έργα από όλο το φάσμα του οπτικού και όχι μόνον λεξιλογίου της σύγχρονης τέχνης: γλυπτά και εγκαταστάσεις, βίντεο, ηχητικές κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία και επιτελεστικές δράσεις.

Παράλληλα με το εικαστικό κομμάτι, διοργανώνονται 5 ημερίδες με την συμμετοχή 70 πανεπιστημιακών, ερευνητών και συγγραφέων, που διερευνούν τα παραπάνω ζητήματα μέσα από τα επιστημονικά πεδία που θεωρούνται κρίσιμα για το περιεχόμενο και τη θεματολογία του project, όπως είναι αυτά της ψυχανάλυσης, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της πολιτικής θεωρίας.

Η δυστοπική εμπειρία της παγκόσμιας καραντίνας ελέω covid 19 ήρθε να επιβεβαιώσει την είσοδο στην μετα-ανθρώπινη εποχή αρχικά του εγκλωβισμού και του απόλυτου ελέγχου (όπου βρισκόμαστε ήδη) και, σε δεύτερη φάση, της «αναγκαιότητας» της ενσωμάτωσης στον κόσμο του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης.

Με την έννοια αυτή, οι εγκλεισμοί στην εποχή μας είναι πολλαπλοί και εκτυλίσσονται ποικιλοτρόπως, άλλοτε μεν εμφανώς, άλλοτε δε ανεπαισθήτως. Δομές, μηχανισμοί και τόποι αναψυχής, εκπαίδευσης, πειθάρχησης, προσαρμογής, υποδοχής, ίασης, αποτροπής, τιμωρίας και αποκλεισμού συγκροτούν το εκάστοτε κοινωνικό παλίμψηστο με σχολεία, στρατώνες, στρατόπεδα συγκέντρωσης, άσυλα, φυλακές, νοσοκομεία, χώρους εργασίας, άθλησης και διασκέδασης. Συγκροτούν, δηλαδή, Πόλεις και ορίζουν Συμπεριφορές. Αν η λειτουργία του σχήματος πρόληψη- επιτήρηση- τιμωρία υπηρετείται στη νεωτερικότητα από το Πανοπτικόν, το εμφανές κτίσμα επιτήρησης του εγκλεισμού, στην μετα-νεωτερικότητα που πλέον ζούμε, αρκούν οι δορυφόροι και οι μηχανές αναζήτησης για να μετατρέψουν τη Γη ολόκληρη σε τόπο πρόληψης- επιτήρησης- τιμωρίας.

Με αυτά τα λόγια εισάγονται οι πολλαπλές έννοιες του εγκλεισμού στο πολύ ενδιαφέρον θεωρητικό κείμενο που συνοδεύει την έκθεση, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο εδώ.

Ο συμβολισμός του χώρου

Το project φιλοξενείται σε τρια κτίρια ιστορικής και συμβολικής σημασίας, που παραχωρήθηκαν για τον σκοπό αυτό από το νοσοκομείο Δρομοκαϊτειο: στον Άγιο Ισίδωρο, το παλιό Τυπογραφείο και το Δάφτσειο.

Τα δύο έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαετίες και ανοίγουν τώρα για το project «Εγκλεισμοί», ενώ το παλιό τυπογραφείο είναι το μόνο που έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως μουσείο, με τα μηχανήματα της παλιάς τυπογραφίας και τα ψηφία που υπάρχουν στον χώρο του.

Η πτέρυγα του Αγίου Ισίδωρου είναι ένα μακρύ παραλληλόγραμμο κτίσμα δύο ορόφων, του 1892, όπου καθηλώνονταν οι «ανήσυχοι» και μάλλον πένητες ασθενείς, με μικρά κελιά, με φεγγίτες και κάγκελα, ένθεν κακείθεν ενός στενόμακρου διαδρόμου, μ’ έναν χώρο εστιατορίου όπου έτρωγαν όσοι από τους ασθενείς κρίνονταν ικανοί και λειτουργικοί που βρίσκεται στο ισόγειο και επικοινωνεί με μια μικρή, στενή, σχεδόν ασφυκτική, περιφραγμένη με ψηλό τοίχο αυλή.

Το Δάφτσειο είναι ένα κτίριο του 1932: μεγάλο, ψηλοτάβανο, εκλεκτικιστικού ρυθμού, με ευρύχωρα δωμάτια και παράθυρα με κάγκελα συρόμενα και ανοιγόμενα κατά περίπτωση και ώρα. Διαθέτει τη δική του αυλή που όμως έφτανε μέχρι τον εξωτερικό τοίχο-περίφραξη του νοσοκομείου και όπου νοσηλεύονταν οι πιο εύποροι ασθενείς, οι οικογένειες των οποίων μπορούσαν να πληρώσουν τα υψηλά νοσήλια που απαιτούνταν για την πτέρυγα αυτή. Στους ασθενείς του Δάφτσειου λέγεται μάλιστα ότι εφαρμόζονταν οι πιο εξελιγμένες μέθοδοι θεραπείας, με τη χρήση της ψυχανάλυσης, της μουσικής (υπήρχε και πιάνο στο χώρο) και της τέχνης.

Οι θεματικές των Ημερίδων

Αμφιθέατρο/ Δρομοκαϊτειο 15.00-20.00

Ημερίδα 1η – 13/11/22: Εγκλεισμοί και Ιστορία
Συντονιστής: Γιώργος Κόκκινος, Καθηγητής διδακτικής της Ιστορίας, Παν/μιο Αιγαίου

Ημερίδα 2η – 20/11/22: Φιλοσοφία και εγκλεισμοί
συντονιστής Γ. Αραμπατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ

Ημερίδα 3η – 27/11/22: Πολιτική Θεωρία/Ψυχανάλυση
Συντονιστής Γιάννης Σταυρακάκης, καθ. πολιτικής θεωρίας ΑΠΘ

Ημερίδα 4η – 04/12/22: Εγκλεισμός και καλλιτεχνική ζωή στην Ελλάδα, από την ψηφιακή στη μεταψηφιακή εποχή
Συντονιστής δρ. Κωστής Σταφυλάκης

Ημερίδα 5η – 11/12/22: Λογοτεχνία και εγκλεισμοί
συντονιστής Φ. Βλαστός, Συγγραφέας

Αναλυτικά το πρόγραμμα των ημερίδων και τους ομιλητές μπορείτε να βρείτε εδώ.

Πληροφορίες Έκθεσης «ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΙ»

Εικαστική Έκθεση, Performances, Δημόσιο Πρόγραμμα

Επιμέλεια: Δημήτρης Τρίκας
Χώρος διεξαγωγής: Δρομοκαϊτειο Ψ.Ν.Α./ Κτήρια: Δάφτσειο, Τυπογραφείο, Άγιος Ισίδωρος (Ιερά Οδός 343/ Χαϊδάρι)
Διοργάνωση: ΑΜΚΕ Ρίζες Πολιτισμού
Εγκαίνια: 11/11/2022 (16.00- 21.00/ Χαιρετισμοί 19.00)
Διάρκεια: 11/11/22 μέχρι 18/12/22
Ημέρες λειτουργίας: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή
Ώρες λειτουργίας: 15.00- 20.00

Συμμετέχοντες Καλλιτέχνες:
Δημήτρης Αντωνίτσης, Χλόη Ακριθάκη, Δημήτρης Αληθεινός, Κατερίνα Αποστολίδου,
Ιλεάνα Αρναούτου, Κωστής Βελώνης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αντώνης Βολανάκης,
Πόκα Γιο + εργαστήριο ΑΣΚΤ, Βαγγέλης Γκόκας, Θωμάς Διώτης, Μάρκος Ευλογημένος,
Μαίρη Ζυγούρη, Κάπτεν, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Χάρης Κοντοσφύρης, Νίκος
Κολιόπουλος, Καλλιόπη Λεμού, Μαρία Λοϊζίδου, Μαρία Λουίζου, Ναταλία Μαντά,
Μάρω Μιχαλακάκου, Βασίλης Μπακάλης, Μάνια Μπενίση, Βάλλυ Νομίδου, Άγγελος
Παπαδημητρίου, Άννα Παπαέτη, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νίνα Παπακωνσταντίνου, Άρτεμις
Ποταμιάνου, Πάνος Προφήτης, Πηνελόπη Πετσίνη, Ρεντούμης Δημήτρης, Μάριος
Σπηλιόπουλος, Γιώργος Τσεριώνης, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Κώστας Τσώλης, Σωκράτης
Φατούρος, Αλέξης Φιδετζής, Δημήτρης Χαλάτσης, Δέσποινα Χαριτωνίδη, Κώστας
Χριστόπουλος, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης.

Performances:
Φίλιππος Βασιλείου, Στάθης Γράψας/ Αλέξανδρος Βουτσινάς, Γιάννης Μήτρου, Σάββας
Στρούμπος/ Έλλη Ιγγλίζ/ Άννα Μαρκά-Μπονισέλ, Φίλιππος Τσιτσόπουλος

Το project ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΙ πραγματοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), της Περιφέρειας Αττικής, με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, με την υποστήριξη του Οργανισμού 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, υπό την Αιγίδα του Δήμου Χαϊδαρίου και του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ.