Το λουκέτο σε εκατοντάδες καταστήματα ΕΛΤΑ τα τελευταία χρόνια (πρόσφατα και του Χαϊδαρίου, μαζί με 203 ακόμα) παρουσιάζεται σαν “πράξη υπευθυνότητας” και “βήμα αναδιάρθρθρωσης” της εταιρείας. Υπάρχει όμως και ένας άλλος χαρακτηρισμός για τη δραματική συρρίκνωση, που αποφεύγεται να χρησιμοποιηθεί: η επιχειρηματική αποτυχία. Επιπλέον, παραβλέπεται η βασική υποχρέωση της εταιρείας, που είναι υποχρέωση της προσφοράς Καθολικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα.
Η αλήθεια όμως είναι δεν εξαφανίζονται όλα τα ταχυδρομικά γραφεία, λόγω “μείωσης της αλληλογραφίας”, δικαιολογία που επικαλείται ο υπουργός Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης. Για παράδειγμα, στο Χαϊδάρι κλείνουν αύριο οριστικά δύο υποκαταστήματα των ΕΛΤΑ στην πόλη (κέντρο διαλογής και κατάστημα εξυπηρέτησης των πολιτών), αλλά μένουν ανοιχτά δύο άλλα, της ACS και της Γενικής Ταχυδρομικής. Το συμπέρασμα είναι αβίαστο: Τα ΕΛΤΑ απέτυχαν, οι δύο άλλες εταιρείες όχι. Ο Διευθύνων Σύμβουλος των ΕΛΤΑ Γρηγόρης Σκλήκας, παραδέχεται ότι τα ΕΛΤΑ παραμένουν ελλειμματικά σε μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά. Ωστόσο ο ανταγωνισμός επιβιώνει και κερδοφορεί χωρίς να κλείνει καταστήματα.
Από την πλευρά τους, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις που εξυπηρετούνταν από τα ΕΛΤΑ βλέπουν το κλείσιμο των ταχυδρομείων όχι απλώς ως μια υπηρεσιακή αναπροσαρμογή, αλλά ως πλήγμα στην καθημερινότητά τους. Αρκετοί, για παράδειγμα, είναι αυτοί που έκαναν διατραπεζικές συναλλαγές μέσω των ΕΛΤΑ, ειδικά ηλικιωμένοι, μετά το κλείσιμο πολλών τραπεζικών καταστημάτων, αλλά και την “αποβολή” των πελατών από τα γκισέ τους.
Δεν είναι, λοιπόν, μόνο ζήτημα τεχνοκρατικό, όπως θέλει να το παρουσιάζει η κυβέρνηση, αλλά κοινωνικό. Επιπλέον, οι αντιδράσεις είναι έντονες, καθώς αρκετά από τα υπό κατάργηση καταστήματα δεν ήταν ζημιογόνα και εξυπηρετούσαν σημαντικό αριθμό πολιτών.
“Πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις”
Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Κυριάκος Πιερρακάκης, δεν κρύβει τη δυσκολία της απόφασης, αλλά δεν αναλαμβάνει και την ευθύνη της αποτυχίας: «Πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις καθώς τα ΕΛΤΑ έχουν προβλήματα και υπάρχουν πολλά ζητήματα στην αναδιάρθρωσή τους που πρέπει να επιλυθούν», είπε, τονίζοντας ότι η ταχυδρομική δραστηριότητα έχει υποχωρήσει δραματικά – σήμερα η αλληλογραφία φτάνει μόλις στο 10% αυτής που υπήρχε πριν από δέκα χρόνια. Το ίδιο όμως ακριβώς πρόβλημα δεν αφορά και τις άλλες εταιρείες του χώρου;
Μάλιστα ο κ. Πιερρακάκης παραδέχεται ότι το Δημόσιο έχει ήδη στηρίξει τον Οργανισμό με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου άνω των 250 εκατομμυρίων ευρώ και με πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου. «Τα χρήματα που έχουν δοθεί και η μέριμνα που έχει ληφθεί είναι για να επιβιώσει ο Οργανισμός», δηλώνει, χωρίς να ζητά πάντως εξηγήσεις από την διοίκηση για την νέα συρρίκνωση.
Οι νέοι μπορεί να μειδιούν, αλλά…
“Το κλείσιμο των καταστημάτων των ΕΛΤΑ μπορεί να αντιμετωπίζεται με χιούμορ και μειδιάματα από τους νεότερους που διαθέτουν όλα τα απαραίτητα skills για να κάνουν τις συναλλαγές τους μέσω του διαδικτύου, όμως στη χώρα κατοικούν και άνθρωποι που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την πρόοδο της τεχνολογίας”, σημειώνει ο Νίκος Γιαννόπουλος, σημερινό άρθρο του στο news247.gr, και συνεχίζει:
Οι άνθρωποι αυτοί έχουν υπηρετήσει τη χώρα επί σειρά ετών, έχουν πληρώσει φόρους. (…) Κοινωνική δικαιοσύνη σημαίνει, μεταξύ άλλων, και ίση αντιμετώπιση των πολιτών ανεξάρτητα από την ηλικία τους και το επίπεδο της μόρφωσής τους. Είναι, λοιπόν, αδήριτη ανάγκη ότι για κάποιες δεκαετίες ακόμα οι “παραδοσιακές” μορφές των υπηρεσιών θα πρέπει να είναι διαθέσιμες για όποιον θα ήθελε να τις χρησιμοποιεί. Ειδικά αν μιλάμε για υπηρεσίες που προσφέρονται από κρατικές εταιρίες, η δυνατότητα αυτή θα πρέπει να δίνεται υποχρεωτικά.”
Η ACS (Όμιλος Quest) θα δεχόταν σαν “φυσικό φαινόμενο” ένα τέτοιο φιάσκο;
Η επιφανειακή κριτική είναι ότι το Δημόσιο αποτυγχάνει ενώ οι ιδιώτες αναπτύσσονται. Όμως τα ΕΛΤΑ είναι ανώνυμη εταιρία και λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια ήδη πριν το 2010. Το 2018 υλοποιήθηκε η μεταβίβαση της συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στα ΕΛΤΑ στο Υπερταμείο και το 2020 με τον νόμο 4758/2020, θεσπίστηκε το νέο πλαίσιο λειτουργίας των Ελληνικών Ταχυδρομείων. Την ίδια χρονιά, πραγματοποιήθηκε και αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, με την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών & Περιουσίας να κατέχει το 100% των μετοχών των ΕΛΤΑ. Πιστεύει κανείς ότι η ιδιοκτησία της ACS (Όμιλος Quest) θα δεχόταν σαν “φυσικό φαινόμενο” ένα τέτοιο φιάσκο στη λειτουργία της εταιρείας και θα την εμπιστευόταν στα ίδια χέρια;
Έχουμε εθιστεί να θεωρούμε “καλή πολιτική” για τις δημόσιες υπηρεσίες τη συρρίκνωση και τα λουκέτα -κάτι σαν “φυσικό φαινόμενο”. Κάποτε όμως τα ΕΛΤΑ ήταν ένας φορέας που αποτελούσε σύμβολο αξιοπιστίας και παραγωγικής δημόσιας υπηρεσίας. Το Δημόσιο δεν αποτυγχάνει γενικά και αόριστα, αλλά υπάρχουν συγκεκριμένες και εντοπισμένες ευθύνες: Οι αποτυχημένοι ηγήτορες έχουν ονοματεπώνυμο και οι αποτυχημένες πολιτικές συγκεκριμένο περιεχόμενο.
Ομοιότητες και διαφορές των ΕΛΤΑ με τις ιδιωτικές εταιρείες – Η υποχρέωση της Καθολικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα
Πιο πάνω χρησιμοποιήθηκε σαν επιχείρημα της επιχειρηματικής αποτυχίας των ΕΛΤΑ η σύγκριση με τις ιδιωτικές εταιρείες ACS και Γενική Ταχυδρομική. Μεταξύ τους υπάρχουν ομοιότητες, υπάρχουν φυσικά και διαφορές.
Τα ΕΛΤΑ και η ACS Courier, για παράδειγμα, δραστηριοποιούνται και οι δύο στον χώρο της διακίνησης και διανομής αντικειμένων, χρησιμοποιούν δίκτυο καταστημάτων και συνεργατών για τη συλλογή και διανομή, εξυπηρετούν ιδιώτες και επιχειρήσεις με δυνατότητα παρακολούθησης αποστολών (tracking). Τα ΕΛΤΑ έχουν πελάτες ιδιώτες, Δημόσιο, επιχειρήσεις, ενώ η ACS κυρίως επιχειρήσεις και e-shops. Ως προς την τιμολογιακή πολιτική, τα ΕΛΤΑ έχουν πιο χαμηλές τιμές για βασικές υπηρεσίες, ενώ η ACS υψηλότερες τιμές, αλλά με έμφαση στην ταχύτητα και την εξυπηρέτηση.
Από την άλλη, τα ΕΛΤΑ υποχρεούνται να παρέχουν καθολική υπηρεσία, δηλαδή υποχρεούνται να εξυπηρετούν όλη τη χώρα, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές. Πιο συγκεκριμένα, τα ΕΛΤΑ είναι ο Φορέας Παροχής Καθολικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα, με την υποχρέωση να παρέχουν ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλους τους πολίτες, σε προσιτές τιμές και σε όλη την επικράτεια, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2028. Αυτός ο ρόλος καθορίζεται από το νόμο και τη σύμβαση που έχουν υπογράψει με το Ελληνικό Δημόσιο, η οποία περιλαμβάνει και κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ).
Η ACS, από την πλευρά της, δραστηριοποιείται ανταγωνιστικά όπου υπάρχει ζήτηση και οικονομικό ενδιαφέρον και διαθέτει εκτεταμένο δίκτυο πρακτορείων, κυρίως σε αστικές και εμπορικές περιοχές. Το παράδοξο είναι ότι τα ΕΛΤΑ δεν καταφέρνουν να διατηρήσουν καταστήματα στις ίδιες περιοχές, αφού είναι χαρακτηριστικό ότι κλείνουν καταστήματα όπως του Χαϊδαρίου, αλλά και σε Ακρόπολη, Νίκαια, Χολαργό κτλ.
Τα ΕΛΤΑ, λοιπόν, θα ήταν επιτυχημένα αν κατάφερναν να συνδυάσουν την υποχρέωση της καθολικής υπηρεσίας με την οικονομική βιωσιμότητα. Ταχύτητα, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση επιχειρήσεων είναι το στοίχημα για να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Ας πουν οι αρμόδιοι τα πράγματα με το όνομά τους.
