Το εκρηκτικό κοκτέιλ που “ροκανίζει” τα δάση της Αττικής
Μετά τη γνωμάτευση του Δασαρχείου Αιγάλεω για τις ξηράνσεις πεύκων στην περιοχή της Δυτικής Αθήνας (που δεν είναι βέβαια τοπικό φαινόμενο), στον δημόσιο προβληματισμό για το σημαντικό αυτό περιβαλλοντικό ζήτημα προστέθηκε το πόρισμα, μετά από αυτοψία στο Διομήδειο Κήπο, του Δρ Δημήτριου Αβτζή, εντομολόγου ερευνητή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών.
Την επίσκεψη του διακεκριμένου επιστήμονα ζήτησε η διοίκηση Βοτανικού Κήπου Διομήδους και αυτή πραγματοποιήθηκε στις 17 Οκτωβρίου. Το αποτέλεσμά της βρίσκεται στη διάθεση του “Χαϊδάρι Σήμερα”. Σε γενικές γραμμές, ο κ. Αβτζής διαπίστωσε ότι η πολύμηνη ξηρασία, που εξασθενεί τα δέντρα, ευνοεί την προσβολή από φλοιοφάγα και εντομοφάγα έντομα.
Αναλυτικά το αποτέλεσμα της αυτοψίας, όπως περιλαμβάνεται σε απαντητική επιστολή του Διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, Δρ Σάββα Καζαντζίδη, προς τον Βοτανικό Κήπο “Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους:
Σε απάντηση του παραπάνω εγγράφου σας, και μετά από επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 17/10/2024 στην περιοχή του Βοτανικού Κήπου «Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους», από τον Δρ Δημήτριο Αβτζή, εντομολόγο ερευνητή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, μαζί με τους αρμόδιους συναδέλφους του Βοτανικού Κήπου, θέλουμε να σας γνωρίσουμε τα παρακάτω. Περιμετρικά σε θέσεις όπου έχει συσσωρευτεί βιομάζα λόγω φυσικών αιτιών (λ.χ. ανεμορριψίες) (Εικόνα 1), παρατηρείται αυξημένη παρουσία από φλοιοφάγα (Coleoptera: Scolytinae) και ξυλοφάγα (Coleoptera: Buprestidae, Cerambycidae) έντομα (Εικόνα 2). Όλα αυτά τα είδη εντόμων χρησιμοποιούν ένα ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σύστημα χημικής επικοινωνίας, ώστε να προσβάλλουν τα δέντρα, εντοπίζοντας αρχικά εκείνα που είναι εξασθενημένα από άλλους βιοτικούς ή και αβιοτικούς (λ.χ. παρατεταμένη ξηρασία) παράγοντες.
Με τον τρόπο αυτό αυξάνουν τοπικά τον πληθυσμό τους (προσελκύοντας άλλα άτομα του ίδιου ή και συγγενικού είδους), ώστε το δέντρο να μην είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στην προσβολή μέσω του αμυντικού μηχανισμού. Στη συνέχεια, και όταν το πληθυσμιακό δυναμικό τους ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο επίπεδο (threshold) είναι σε θέση να προσβάλλουν ακόμη και υγιή άτομα, με αποτέλεσμα έτσι αν δημιουργούνται χαρακτηριστικές νεκρωτικές κηλίδες μέσα στις συστάδες, οι οποίες χαρακτηριστικά εντοπίζονται και στην ευρύτερη περιοχή (Εικόνα 3). Για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης τέτοιων κηλίδων, απαραίτητη είναι η έγκαιρη απομάκρυνση των προσβεβλημένων δέντρων, με στόχο να μειωθεί το πληθυσμιακό δυναμικό των φλοιοφάγων εντόμων αλλά και να ελαττωθεί η διαθέσιμη τροφή για τα έντομα.
Έγκαιρη είναι η απομάκρυνση η οποία θα πραγματοποιηθεί την περίοδο που αυτά τα είδη βρίσκονται κάτω από το φλοιό (φθινόπωρο – χειμώνας – αρχή άνοιξης, πάντοτε σε συνάρτηση με τις επικρατούσες τις καιρικές συνθήκες), και όχι την περίοδο που είναι δραστήρια (άνοιξη και καλοκαίρι).
Σε αυτό το σημείο μάλιστα θα πρέπει να επισημανθούν κάποιες λεπτομέρειες:
- Η απομάκρυνση θα πρέπει να στοχεύει πρωτίστως στα προσβεβλημένα και δευτερευόντως στα νεκρά δέντρα. Ο λόγος για αυτό βρίσκεται στο γεγονός ότι τα έντομα έχουν ήδη εξέλθει από τα νεκρά δέντρα (ο φλοιός τους φέρει πολυάριθμες οπές εξόδου), και έτσι με την απομάκρυνση τους έχουμε ελάχιστη επίδραση στον πληθυσμό των φλοιοφάγων εντόμων. Σε αντίθεση με αυτά, τα προσβεβλημένα δέντρα εμφανίζουν μόνο οπές εισόδου, ένδειξη ότι τα έντομα βρίσκονται κάτω από τον φλοιό και άρα η απομάκρυνση,
- Η διαδικασία απομάκρυνσης των προσβεβλημένων δέντρων πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν περισσότερη προσοχή ώστε να μην προκληθούν πληγώσεις σε γειτονικά υγιή δέντρα. Αυτό έχει εξαιρετική σημασία εάν αναλογιστεί κανείς ότι στην περιοχή της επέμβασης υπάρχουν ήδη αρκετά φλοιοφάγα και ξυλοφάγα έντομα τα οποία είναι σε θέση να εντοπίσουν και να προσβάλλουν οποιοδήποτε δέντρο είναι εξασθενημένο.
Η κατάσταση της ξηρασίας στην Ελλάδα για το 2024 – Ένα από τα 4 πιο ξηρά έτη τα τελευταία 34 χρόνια
Όσον αφορά την ξηρασία στη χώρα μας κατά τη φετινή χρονιά, αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του climatebook (4 Νοεμβρίου 2024).
Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά μετεωρολογικά δεδομένα τα οποία ανέλυσε η επιστημονική ομάδα του climatebook, η μέση αθροιστική βροχόπτωση στην Ελλάδα για το 2024 κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Όπως παρουσιάζεται στο γράφημα στην Εικόνα 1, η μέση αθροιστική βροχόπτωση στην Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ χαμηλό σημείο, όπου μόνο τα πολύ ξηρά έτη του 1992 και 2000 είναι χειρότερα από φέτος. Τα 2 πιο βροχοφόρα έτη από το 1991 μέχρι και το 2024 είναι αυτά του 2009 και 2010.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟ:
Δεν είναι μόνο οι φωτιές – Τα δάση της Αττικής χτυπήθηκαν από μια ακόμη καταστροφή
Διανύοντας ένα μεγάλο διάστημα ανομβρίας και ξηρασίας από την άνοιξη του 2024 μέχρι και σήμερα, σε πολλά σημεία της χώρας το έλλειμμα της ετήσιας συνολικής βροχόπτωσης ξεπερνά το 40-50% σε σχέση με την μέση τιμή της περιόδου 1991-2020. Επιπλέον, η ανομβρία και η ξηρασία φαίνεται να συνεχίζονται μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στην περιοχή μας με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις των μακροπρόθεσμων μοντέλων. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις καθώς και την κατάσταση που βρίσκεται ήδη η ξηρασία στην χώρα μας, το 2024 βαδίζει ως ένα από τα πιο ξηρά και ταυτόχρονα θερμότερα έτη στα χρονικά των καταγραφών (η επιβεβαίωση στο τέλος του έτους από το climatebook).
Εικόνα 1. Μέση ετήσια αθροιστική βροχόπτωση στο σύνολο της Ελλάδας από το 1991 μέχρι το 2024 (29 Οκτωβρίου 2024). Πηγή δεδομένων: ERA5Land / Copernicus. Επεξεργασία & οπτικοποίηση δεδομένων: climatebook.gr Πηγή δεδομένων: Copernicus/C3S.
