ΕΙΔΗΣΕΙΣΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ
Σπήλαιο Ζαστάνι – Η μοναδική φυσική πηγή στο Ποικίλο όρος
Τρύπα Ζαστάνι ή Τρύπα Στεφάνι ή σπηλιά Δεμερτζή. Η μοναδική φυσική πηγή στο Ποικίλο όρος. Ένα παραμελημένο σπήλαιο μεγάλης ιστορικής και πολιτισμικής αξίας, που χρειάζεται προστασία και ανάδειξη.
Πρόκειται για σπήλαιο που βρίσκεται στις δυτικές υπώρειες του Ποικίλου όρους, σε μικρή απόσταση από την έξοδο του φαραγγιού Ζαστάνι, δίπλα στον δασικό δρόμο από τον οικισμό Νεόκτιστα προς την κορυφογραμμή Κασκαντάμι, σε υψόμετρο 140 μέτρων περίπου. Στο εσωτερικό του υπάρχει η μοναδική φυσική πηγή του Αιγάλεω και μία από τις δύο φυσικές πηγές του Θριάσιου Πεδίου (η δεύτερη υπήρχε στη θέση Καμάρι της περιοχής Μαγούλας). Η σημασία της για την ύδρευση της περιοχής από την αρχαιότητα έως τα νεώτερα χρόνια ήταν σπουδαία. Λίγο χαμηλότερα σώζονται τα ερείπια υδατοδεξαμενής.
Υπάρχει περιγραφή του Δημήτρη Χατζόπουλου, πεζοπόρου της 10ετίας του 1920 που έχει ως εξής: «Η «Τρύπα του Στεφάνι» έχει αρκετόν, κρύο και ελαφρόν ύδωρ. Είνε η μοναδική πηγή του ανυδροτάτου όρους και αξίζει η επίσκεψις της σπηλιάς ακόμη περισσότερον δια το άριστον νεράκι της…. Η σπηλιά Δεμερτζή κείται εις την βάσιν βράχου, επί του εξωτερικού τοίχου του οποίου εφύη και εμεγάλωσε πεύκον. Ο πευκών στέφει τον βράχον έως το χείλος του επάνω. Σκυφτά προχωρεί τις εις την βραχώδη τρύπαν 4-5 μέτρα και συναντά την λεκάνην του διαυγούς ύδατος. Εις την δεξιάν πλευράν της πηγής είνε υψηλόν επίπεδον άνδηρον με λιθίνους βάσεις. Εις την άκρην του, εις τον βράχον, είνε άλλη σπηλίτσα, σαν καμαρούλα. Η πηγή εχρησιμοποιείτο υπό του κάτωθέν ποτέ χωρίου Στεφάνι, το οποίον δεν παρουσιάζει ίχνος πηγαδιού. Εξ αυτής, λοιπόν, υδρεύετο ο συνοικισμός, ως και εκ του αρχαίου πηγαδιού παρά τον ναόν της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το οποίον ανεφέραμεν. Και αξιόλογον βρύσην είχαν κτίση οι κάτοικοι του εκλείψαντος χωρίου, κάτωθεν της πηγής, εις απόστασιν εκατόν περίπου μέτρων. Η βρύση σώζεται, αλλά χωρίς νερό, καθώς και άνωθέν της μικρά δεξαμενή, εις την οποίαν διωχετεύετο τούτο» (ΕΜΠΡΟΣ 5/12/1922).
Κατά τον γεωλόγο Α. ΤΑΤΑΡΗ η ύπαρξη της πηγής οφείλεται στην ένωση του υπερκείμενου ασβεστόλιθου με υποκείμενο στρώμα ψαμμιτών και άλλων σχηματισμών (σε ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑ ΟΡΟΥΣ ΑΙΓΑΛΕΩ – ΠΕΙΡΑΙΩΣ – ΑΘΗΝΩΝ, Αθήνα 1966). Σήμερα η σπηλιά είναι δυσδιάκριτη εξ αιτίας των αναχωμάτων του δρόμου και των μπαζών που έχουν εν μέρει καλύψει την είσοδό του. Στο εσωτερικό της υπάρχουν αρκετά απορρίμματα. Το νερό της πηγής εξακολουθεί να ρέει από αυτήν αλλά χάνεται στις προσχώσεις της εισόδου.
Εξαιτίας της μοναδικότητάς του, όπως και της ιστορικής και πολιτισμικής της αξίας, η σπηλιά θα έπρεπε να τεθεί υπό καθεστώς περιβαλλοντικής προστασίας, να καθαρισθεί, να ανοιχθεί η είσοδός της, και να διαμορφωθεί ο περιβάλλων χώρος της και με την κατασκευή κρήνης. Σχετική πρόταση έχει διατυπώσει και ο Αναστάσιος Φ. Μαυράκης δρ. Φυσικός Περιβαλλοντολόγος με τίτλο: «Πρόταση για την Ανάδειξη, Αξιοποίηση και Προστασία της Πηγής – Νερόλακκου του Ζάστανη (Θέση Νεόκτιστα – Ασπροπύργου)» – Ασπρόπυργος, 3 Μαρτίου 2013.
