Τα δέντρα πεθαίνουν στα βουνά της Αττικής: Μπροστά μας το “μεσογειακό ερημοποιημένο τοπίο”;

Η ξήρανση δέντρων στα βουνά της Αττικής -και όχι μόνο- καλπάζει. Το μακρύ ξηροθερμικό σοκ του καλοκαιριού συνεχίστηκε με ένα “στεγνό” φθινόπωρο, που δημιουργεί πολύ σκληρές συνθήκες για τα φυτά, επιδεινώνοντας την κατάσταση. Ήδη βαδίζουμε τον Νοέμβριο χωρίς στάλα βροχής. Θέση στο ζήτημα των ξηράνσεων στα δάση πήρε το Δασαρχείο Αιγάλεω.

Σε άρθρο μας (Δεν είναι μόνο οι φωτιές – Τα δάση της Αττικής χτυπήθηκαν από μια ακόμη καταστροφή) είχαμε αναφερθεί σε ξηράνσεις πεύκων, αποδίδοντας το γεγονός στην ανομβρία και τις υψηλες θερμοκρασίες και δευτερογενώς σε έντομα που έπληξαν τα ήδη εξασθενημένα και ευάλωτα πεύκα. Όμως δεν χάνονται μόνο πεύκα.

Ξεραίνονται και άλλα ανθεκτικά αείφυλλα – σκλυρόφυλλα είδη όπως σκίνα και πουρνάρια, αλλά ακόμα και κυπαρίσσια και αγριελιές, δημιουργώντας μια πολύ απογοητευτική εικόνα στα περιαστικά δάση.

Έντονη ανησυχία εκφράζουν στις ομάδες τους στα κοινωνικά δίκτυα και αγρότες (πχ ανατολική Πελοπόννησος) που έχουν ξηρικές καλλιέργειες, όπως ελιές, οι οποίοι επισημαίνουν το ίδιο πρόβλημα, χαρακτηρίζοντάς το πρωτοφανές σε διάρκεια και ένταση. Όμως και στα δάση της βόρειας Ελλάδας καταγράφηκαν “χρώματα φθινοπώρου” εν μέσω του Αυγούστου.

Εικόνες από το Ποικίλο και το όρος Αιγάλεω, μέσα Οκτωβρίου 2024.

Στο προαναφερθέν άρθρο είχαμε παραθέσει στοιχεία ότι απώλειες στα βουνά της Αττικής είχαμε και το καλοκαίρι του 1990, μετά από μια χρονιά με πολύ λίγες βροχές. Τώρα όμως έχουμε φτάσει πια στα μέσα Οκτώβρη με ελάχιστη ποσότητα νερού τον Σεπτέμβριο, αλλά και υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες. Όπως μάλιστα λένε οι μετεωρολόγοι, μέχρι το τέλος του μήνα δεν φαίνεται αξιόλογη αλλαγή του καιρού, δοκιμάζοντας ακόμη περισσότερο τις αντοχές των φυτών. Αυτό μπορεί να φέρει νέες απώλειες στην ταλαιπωρημένη άγρια βλάστηση.

Μετά από μια πυρκαγιά, ένα πουρνάρι μπορεί κάλλιστα να αναβλαστήσει από τη ρίζα, αρκεί να υπάρχει στο έδαφος υγρασία. Όμως όταν ξεραίνεται από ανομβρία και συνεχιστεί αυτή και το φθινόπωρο, τότε δεν θα καταφέρει να μείνει ζωντανό. Οι φθινοπωρινοί όμβροι, λοιπόν, είναι “κλειδί” για το μέλλον του δάσους της Αττικής, όπως το γνωρίζουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο από το να παρακολουθούμε, με την ελπίδα μιας καλής βροχής για να “ανασάνει” το δάσος, αλλά προσδοκώντας και σε έναν πραγματικό χειμώνα.

H γνωμάτευση του Δασαρχείου Αιγάλεω 

Η αυτοψία έγινε προκειμένου να διερευνηθεί η αιτία ξήρανσης των ανωτέρων τμημάτων στα πεύκα.

Η νέκρωση αποδόθηκε, συνδυαστικά, σε τρεις αιτίες:

• Στην έλλειψη βροχών που προκάλεσε και την έντονη μείωση πρόσληψης θρεπτικών ιόντων από το έδαφος.
• Στη μεγάλη θερμοκρασία αέρος των τελευταίων μηνών που είχε ως συνέπεια την αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, η οποία κατέστησε αδύνατη τη μετακίνηση χυμών προς τα ανωτέρω τμήματα.
• Στην πετρώδη σύσταση του υποστρώματος, το οποίο αδυνατούσε να παρέχει κατάλληλο υπόστρωμα στο ριζικό σύστημα των πεύκων.
• Δεν διαπιστώθηκε κανένα ίχνος ξυλοφάγου εντόμου.

Μπροστά μας το μεσογειακό ερημοποιημένο τοπίο;

Το κλίμα αλλάζει και πιθανώς να βρισκόμαστε ενώπιον και μιας εν εξελίξει αλλαγής της βλάστησης στα βουνά της Αττικής. Αν πράγματι ζούμε την κλιματική μετάβαση, για την οποία οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει, σταδιακά τα βουνά της Αττικής σε βάθος χρόνου θα εκπέσουν σε μεσογειακό ερημοποιημένο τοπίο, όπου θα κυριαρχεί η χαμηλή βλάστηση και οι φρυγανότοποι. Ας ελπίσουμε σε διαφορετική πορεία.

Μενέλαος Χρόνης