Παναγιώτης Καρκατσούλης: “Πολιτική αλλαγή στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων, για έξοδο από το μνημονιακό τέλμα”
*Άρθρο του Παναγιώτη Καρκατσούλη
Μεταφέροντας το νόημα της ρήσης του Ηρακλείτου στο πολιτικό μας συγκείμενο μπορεί κανείς να συνοψίσει τα τεκταινόμενα στην διερώτηση «άραγε, η έξοδος από το τρίτο μνημόνιο μας οδηγεί στο τέταρτο;». Μπορεί, πάλι, να κατανοήσει κανείς την σοφή ρήση μ’ έναν πιο γενικό τρόπο και να διερωτηθεί, εάν οι λόγοι για τους οποίους μπήκαμε στα μνημόνια θα εκλείψουν, πλέον.
Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι, μετά την φοβερή δοκιμασία της τελευταίας δεκαετίας, δεν θα ξανακύλήσουμε εκεί όπου ήμασταν όταν μπήκαμε σ’ αυτήν;
Η εμπεριστατωμένη απάντηση χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και τεκμηρίωση απ’ ότι προσφέρει μια επιφυλλίδα. Γι’ αυτό, θα αρκεσθούμε στην ανάλυση ενός βασικού αιτίου το οποίο, από μόνο του, είχε (και έχει) την ικανότητα να οδηγήσει την Ελλάδα στην χρεοκοπία. Είναι το «πελατειακό κράτος». Δεν πρόκειται για κάποια «ρουσφετάκια» και μικρο-εξυπηρετήσεις αλλά για ένα είδος διακυβέρνησης το οποίο εδραιώθηκε στη χώρα μας. Όψεις του απαντώνται στις γειτονικές βαλκανικές και μεσογειακές χώρες. Το πελατειακό κράτος μπορεί να παραλληλιστεί μ’ έναν ακαταμάχητο ιό, ο οποίος διαστρεβλώνει, οδηγεί σε καχεξία και, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, εμποδίζει την ανάπτυξη μιας πολιτείας/κοινωνίας/οικονομίας με χαρακτηριστικά δυτικού τύπου.
Οι αποφάσεις που λαμβάνονται σ’ όλα τα επίπεδα και για οποιοδήποτε θέμα δεν εδράζονται σ’ έναν ορθολογισμό κόστους-ωφέλειας ούτε υπακούουν στις αρχές της στενότητας των πόρων και της εξεύρεσης της βέλτιστης εναλλακτικής.
Οι δομές εφαρμογής των πολιτικών είναι πολλές, ασύνδετες μεταξύ τους και τα αποτελέσματα που παράγονται από την δράση τους έχουν περισσότερα αρνητικά απ’ ότι θετικά. Οι συγχύσεις, αντιφάσεις, επικαλύψεις οδηγούν σε περιορισμένη αποτελεσματικότητα και χαμηλή παραγωγικότητα.
Η επίπτωση των πελατειακών λειτουργιών και δομών του κράτους στον προϋπολογισμό είναι καταστροφική και άμεση. Τα ελλείμματα είναι αναπόφευκτα και η αντιμετώπισή τους αδύνατη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμη και σήμερα, καμία κρατική υπηρεσία δεν μπορεί να μας δώσει έναν αποκλειστικό πίνακα των φορέων που χρηματοδοτούνται από το ελληνικό δημόσιο ταμείο.
Τα ελλείμματα αντιμετωπίστηκαν, κατά την περίοδο των μνημονίων, με την εφαρμογή μιας οριζόντιας, προκρούστειας περικοπής τους. Κοβόταν ο,τιδήποτε, οπουδήποτε, χωρίς κριτήριο. Είναι γνωστό ότι τέτοιες θεραπείες είναι δραστικές αλλά ο «ασθενής» πεθαίνει. Τα ελλείμματα μηδενίστηκαν αλλά οι λόγοι που τα δημιούργησαν παραμένουν ισχυροί. Η δημόσια διοίκηση είναι καθημαγμένη χωρίς να έχει απαλλαγεί από τις επιπτώσεις του πελατειασμού.
Η τυφλή πολιτική λιτότητας έχει αρνητικές επιπτώσεις στους εργαζόμενους, αφού την βιώνουν ως εξόχως αναξιοκρατική, άδικη και παράλογη. Χωρίς την υποστήριξη των εργαζομένων, όμως, δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις.
Οι δανειστές εφάρμοσαν αυτές τις βάρβαρες πολιτικές στην Ελλάδα με σκοπό να δημιουργήσουν ένα τιμωρητικό υπόδειγμα που θα μπορούσε να συνετίσει τους υπόλοιπους άτακτους (Ιταλία, Ισπανία κλπ). Πάντως, καμία από τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που έχουν υποδειχθεί από τους Έλληνες και ξένους εμπειρογνώμονες, διαχρονικά, εδώ και 70 χρόνια, δεν προωθήθηκε.
Κι όχι μόνο αυτό. Οι δανειστές ανέχθηκαν την επανάληψη των ρουσφετολογικών και πελατειακών πρακτικών (σε μικρότερη, φυσικά κλίμακα) από μια λαϊκιστική και πελατοκρατική κυβέρνηση με αντάλλαγμα την υποταγή και την εθελοδουλία της στις προσταγές τους.
Οι μηδέποτε πραγματοποηθείσες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση έρχονται και επανέρχονται σε κάθε έκθεση συμμόρφωσης της τρόικας. Κι ενώ διαπιστώνεται η αβελτηρία και οι καθυστερήσεις ακόμη και στην υλοποίηση ανώδυνών μέτρων (όπως, για παράδειγμα, η κυβερνητική ψευτο-αξιολόγηση), δεν έχει παρουσιαστεί ένα αξιόπιστο σχέδιο δράσης.
Μετά από 8 χρόνια μνημονίων, η δημόσια διοίκηση παραμένει σφιχτά δεμένη στο άρμα του πελατειακού κράτους, υποδεικνύοντας ότι η επανάληψη των λόγων που οδήγησαν στην χρεοκοπία είναι σφόδρα πιθανή. Τα μνημόνια άφησαν ανέπαφη τη γενεσιουργό αιτία του ελληνικού προβλήματος.
Μόνο η πολιτική αλλαγή και η έλευση δυνάμεων που προτάσσουν και γνωρίζουν πώς να υλοποιήσουν ένα σχέδιο μεταρρυθμίσεων μπορεί να μας βγάλει από το μνημονιακό τέλμα.
