Ένα σπασμένο κεραμίδι που βρέθηκε στο Ποικίλο γεννά πλήθος ιστορικά ερωτήματα
Εχω ξαναγράψει για το μονοπάτι της Ζαβερδέλλας στο Ποικίλο όρος. Φέτος σκέφτηκα να ξαναπάω μήπως και εντοπίσω τη συνέχεια της διαδρομής του στις δυτικές υπώρειες του βουνού.
Πάνω στο παληό μονοπάτι ένα κομμάτι από κεραμίδι τράβηξε την προσοχή μου. Περίεργο κεραμίδι. Δεν ανήκει στην εποχή μας. Επιπλέον δεν υπάρχει κανένα ερείπιο εκεί που να δικαιολογεί την ύπαρξή του.
Για τον προσδιορισμό της ηλικίας του απευθύνθηκα σε ανθρώπους που γνωρίζουν και μετά από λίγες ημέρες μου έστειλαν την απάντηση: 15ος – 16ος αιώνας μ.Χ. Η χρονολόγηση αυτή μας πάει πίσω στην τελευταία περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Αττική και στην πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Από τις αρχές του 15ου αιώνα μ.Χ. χαμηλότερα στην ομώνυμη κοιλάδα και κατά πάσα πιθανότητα στη θέση που και σήμερα φέρει το τοπωνύμιο “Πηγάδι Ζαβερδέλλας” άκμασε το αρβανίτικο χωριό “Ζαβερδέλλα” που σήμερα ακούγεται ως περίεργη ονομασία της περιοχής.
Ποικίλο όρος – Οκτώβρης 2023.
Κατασκεύαζαν άραγε και κεραμίδια εκεί; Μήπως στη θέση Κοκκινιά, που βρίσκεται στην κοιλάδα, υπήρχε κατάλληλο χώμα για αγγεία; Και μήπως κάποιος, την εποχή εκείνη, ενώ μετέφερε με το μουλάρι του φορτίο κεραμίδια που θα τόχε παραγγείλει ένας από τους Φλωρεντινούς άρχοντες της Αθήνας, είχε πάνω στο μονοπάτι ατύχημα, γλύστρισε το μουλάρι και τούσπασαν τα κεραμίδια; Είναι βέβαιο ότι δεν θα το μάθουμε αλλά αυτή είναι μία πιθανή μαρτυρία του κεραμιδιού που έτυχε να βρεθεί στο δρόμο μας.
Γεννιώνται όμως και άλλα ερωτήματα. Πόσο παληό είναι το μονοπάτι της Ζαβερδέλλας; Η ύπαρξη αρχαίων ερειπίων στη διαδρομή του φανερώνει χρήση από την αρχαιότητα; Το πιθανότερο. Ο γερμανός αρχαιολόγος Milchoffer (δεν τον ξέρετε) υποστήριξε ότι στη θέση του μεσαιωνικού χωριού της Ζαβερδέλλας, κατά την αρχαιότητα υπήρχε ο δήμος των Πηλήκων, που η κύρια απασχόληση των κατοίκων του ήταν η μεταλλουργία και δη η κατασκευή πολεμικών κρανών τουτέστιν πηλήκιων.
Και ως να μην έφταναν αυτά τα ερωτήματα, έρχεται ένας σύγχρονος ελβετός αρχαιολόγος ο S. Fachard και, σε πρόσφατη δημοσίευσή του, διατυπώνει την άποψη ότι το μονοπάτι της Ζαβερδέλλας (αυτός δεν το ονομάζει έτσι) είχε συνεχή χρήση από την αρχαιότητα, για όσους κινούνταν πεζή ή με γαϊδούρια και μουλάρια, συνδέοντας την Αθήνα με το οροπέδιο των Σκούρτων και την Οινόη (αφού περνούσε από ενδιάμεσους δήμους) κι έπειτα από εκεί με την Βοιωτία, επειδή ήταν συντομότερος από τις κεντρικές αμαξήλατες οδούς που παρέκαμπταν το Ποικίλο όρος από τα βόρεια και το τείχος του Δέματος.
Ίσως να έχει ενδιαφέρον ότι εντοπίσαμε την συνέχεια του δρόμου αυτού στο ύψωμα της Κάστριζας, βόρεια του οχυρού Lager. Γι’ αυτό όμως στην επόμενη ανάρτηση.
Με μπλε κύκλο η θέση όπου βρέθηκε το κεραμίδι της ανάρτησης.
