Η Ελληνική Τάφρος να ανακηρυχτεί Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή! H Πανελλαδική Συνέλευση για την Προστασία της Ελληνικής Τάφρου, με 17 συμμετοχές, ξεκινάει ειδική καμπάνια.

Με αφετηρία την προστασία των ελληνικών θαλασσών και του οικοσυστήματός τους, η Πανελλαδική Συνέλευση για την Προστασία της Ελληνικής Τάφρου ξεκίνησε την καμπάνια #HellenicTrenchSOS που έχει ως στόχο την ανακήρυξη της Ελληνικής Τάφρου ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή και την ακύρωση του προγράμματος έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων.

Το αίτημά της έχουν συνυπογράψει μέχρι τώρα πάνω από 80 οργανώσεις, ενώ έχει ανέβει και στην διαδικτυακή πλατφόρμα Change σε 6 γλώσσες για συλλογή υπογραφών από φυσικά πρόσωπα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.
www.change.org/hellenictrenchsos

Ελληνική Τάφρος

Η Ελληνική Τάφρος είναι ένας οικότοπος παγκόσμιας οικολογικής αξίας, που λόγω της ποικιλίας και σχετικής αφθονίας των κητωδών που φιλοξενεί, έχει αναγνωριστεί από την IUCN ως ΙΜΜΑ (Important Marine Mammal Area), δηλαδή σημαντική περιοχή για τα θαλάσσια θηλαστικά.

Παράλληλα, η «Διεθνής Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της Παρακείμενης Ζώνης του Ατλαντικού» (ACCOBAMS) προβλέπει την ανακήρυξη της Ελληνικής Τάφρου ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή, προτείνοντας στις Ελληνικές αρχές να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα από τις 25 Οκτωβρίου 2007.

Η Ελληνική Τάφρος εκτείνεται από τη βόρεια Κεφαλονιά μέχρι τη νότια Ρόδο και είναι η περιοχή όπου η ευρασιατική συναντά την αφρικανική τεκτονική πλάκα. Σε αποστάσεις 3-10 χλμ. από την ακτή, το βάθος φτάνει ήδη τα 1.000 μ., ενώ εκεί βρίσκεται και το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το γνωστό Φρέαρ Οινουσσών στα ανοιχτά της Πύλου, όπου το βάθος ξεπερνά τα 5 χλμ.

Ο ρόλος της στην επιβίωση όλων των απειλούμενων ειδών θαλάσσιων θηλαστικών που απαντώνται, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο είναι κρίσιμος και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πέντε σημαντικότερους βιότοπους της Μεσογείου για τον ζιφιό. Πρόκειται για είδος φάλαινας, βαθιά καταδυόμενο, έως και τα 5.000 μ., και είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε ανθρωπογενείς ήχους.

Ο φυσητήρας, με το χαρακτηριστικό τετράγωνο κεφάλι, έχει βρει στην Ελληνική Τάφρο έναν μοναδικό τόπο τροφοληψίας και αναπαραγωγής – είναι ενδεικτικό ότι στη δυτική Μεσόγειο συνήθως απαντώνται περαστικοί αρσενικοί φυσητήρες, ενώ στην Ελληνική Τάφρο εντοπίζονται μητέρες με τα μωρά τους.

Και ενώ το ελληνικό κοινοβούλιο πρόσφατα κύρωσε την συμφωνία ACCOBAMS, η Ελληνική Τάφρος χωρίζεται σε «οικόπεδα» από την κυβέρνηση, που την παραχωρεί σε πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων, επιτρέπει την ανεξέλεγκτη διέλευση πλοίων και τη διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή, υπογράφοντας στην ουσία την εκδίωξη και τελικά την εξαφάνιση των πληθυσμών των θαλάσσιων θηλαστικών. Και όλα αυτά σε μια περιοχή με έντονη σεισμική δραστηριότητα που καθιστά αδύνατη την πρόβλεψη οποιουδήποτε κινδύνου.

Κανένα μέτρο προστασίας δεν είναι ικανό να αποτρέψει μια πιθανή οικολογική καταστροφή ολόκληρης της περιοχής από εταιρείες που έφεραν τον πλανήτη στο χείλος του γκρεμού ώστε να διασφαλίζουν τα υπέρογκα κέρδη τους. Στην προκειμένη περίπτωση, η περίφημη Διακριτή Μονάδα Περιβάλλοντος που υποτίθεται ότι «μεριμνά για την πρόληψη, τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εξορυκτικής δραστηριότητας στο περιβάλλον» αποτελείται από στελέχη των ίδιων των πετρελαϊκών εταιρειών.

Είναι ξεκάθαρο ότι προστασία της θαλάσσιας ζωής και έρευνες ή εξορύξεις υδρογονανθράκων δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συνυπάρξουν. Για την ακρίβεια, είναι έννοιες εκ διαμέτρου αντίθετες. Αναγνωρίζοντας ότι η Ελληνική Τάφρος έχει τεράστια αξία για τη βιοποικιλότητα, η Πανελλαδική Συνέλευση ξεκίνησε αυτή την εκστρατεία για να γίνει πράξη η προστασία της σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας και ζητά την άμεση και οριστική διακοπή των προγραμμάτων έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή.

Στα πλαίσια της καμπάνιας πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Ηράκλειο η εκδήλωση «Εξορύξεις στην Ελληνική Τάφρο-Πάμε κι όπου βγει;». Θα ακολουθήσουν ανάλογες δράσεις και σε άλλες περιοχές.

Ελληνική Τάφρος, Πανελλαδική συνέλευση για την προστασία της

Ανοιχτή Συνέλευση Κεφαλονιάς-Ιθάκης ενάντια στην Εξόρυξη Υδρογονανθράκων | Ανοιχτή Συνέλευση στα Γιάννενα ενάντια στην Ενεργειακή Λεηλασία | Βιο7νησα | Βρυσούλες | Citizens’ Information Network Εξορύξεις Stop! – Πρέβεζα | Εθελοντική Ομάδα Παξών | Fossil Free Corfu | Gastivists | My Dolphin Club | NodrillZante – Ζακυνθινή Πρωτοβουλία για ένα Ιόνιο Ελεύθερο Υδρογονανθράκων | Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου | Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων | Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Κέρκυρας | Πρωτοβουλία Κρήτης ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων  | Πρωτοβουλία πολιτών Λευκάδας ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων | Save Greek Seas | SOS Κυπαρισσιακός – Πρωτοβουλία Τριφυλίας ενάντια στις εξορύξεις Υδρογονανθράκων.

Το θαύμα της Ελληνικής Τάφρου

Είναι το «σπίτι» του επιβλητικού φυσητήρα, του «ντροπαλού» ζιφιού, τεσσάρων συμπαθέστατων ειδών δελφινιού (κοινό, σταχτοδέλφινο, ζωνοδέλφινο και ρινοδέλφινο), θαλάσσιων χελωνών και της μεσογειακής φώκιας, καθώς και πέρασμα για έξι ακόμα εντυπωσιακά θαλάσσια θηλαστικά: την πτεροφάλαινα, το στενόρυγχο δελφίνι, τη μεγάπτερη φάλαινα, τη βόρεια ρυγχοφάλαινα, την ψευδοόρκα και τον μεσοπλόδοντα. 

Η Ελληνική Τάφρος εκτείνεται από τη βόρεια Κεφαλονιά μέχρι τη νότια Ρόδο και είναι η περιοχή όπου η ευρασιατική συναντά την αφρικανική τεκτονική πλάκα. Σε αποστάσεις 3-10 χλμ. από την ακτή, το βάθος φτάνει ήδη τα 1.000 μ., ενώ εκεί βρίσκεται και το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το γνωστό Φρέαρ Οινουσσών στα ανοιχτά της Πύλου, όπου το βάθος ξεπερνά τα 5 χλμ.

Ο ρόλος της στην επιβίωση όλων των απειλούμενων ειδών θαλάσσιων θηλαστικών που απαντώνται, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο είναι κρίσιμος και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πέντε σημαντικότερους βιότοπους της Μεσογείου για τον ζιφιό.

Πρόκειται για είδος φάλαινας, βαθιά καταδυόμενο, έως και τα 5.000 μ., και είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε ανθρωπογενείς ήχους. Ο φυσητήρας, με το χαρακτηριστικό τετράγωνο κεφάλι, έχει βρει στην Ελληνική Τάφρο έναν μοναδικό τόπο τροφοληψίας και αναπαραγωγής – είναι ενδεικτικό ότι στη δυτική Μεσόγειο συνήθως απαντώνται περαστικοί αρσενικοί φυσητήρες, ενώ στην Ελληνική Τάφρο εντοπίζονται μητέρες με τα μωρά τους.

Ελληνική Τάφρος, τι σκοτώνει τα θαλάσσια θηλαστικά

«Οι ελληνικές θάλασσες φιλοξενούν μια ιδιαίτερα πλούσια βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένου του μισού παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας Μονάχους Μονάχους», εξηγεί στο «Κ» ο κ. Μάρκο Λαμπερτίνι, γενικός διευθυντής του WWF International. «Η Ελληνική Τάφρος αποτελεί ένα σημαντικό ενδιαίτημα, ένα πραγματικό hotspot για τα θαλάσσια θηλαστικά στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

Παρά τη μεγάλη σημασία της στους μεσογειακούς πληθυσμούς των θαλάσσιων θηλαστικών, η Ελληνική Τάφρος παραμένει ακόμη “άγνωστη” περιοχή στους περισσότερους ανθρώπους, ενώ εκεί καταγράφονται πολλές ανθρωπογενείς “πιέσεις”. Τα θαλάσσια είδη που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στον θόρυβο, όπως οι φάλαινες φυσητήρες και οι ζιφιοί, αναμένουμε πως θα υποφέρουν όλο και περισσότερο από τις συχνές θαλάσσιες μεταφορές και το ενδεχόμενο πετρελαιοκηλίδων στα ενδιαιτήματά τους», τονίζει.

Έρευνες που έχει πραγματοποιήσει το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος -ένας από τους πρώτους ερευνητικούς φορείς που δραστηριοποιείται στην περιοχή και έχει συμβάλλει καθοριστικά στον εμπλουτισμό γνώσης μας στην περιοχή- έχουν δείξει ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια δεκατρείς από τους τριάντα φυσητήρες που έχουν εκβραστεί φέρουν σημάδια από τραύμα σύγκρουσης με πλοίο, καθώς τη Μεσόγειο διασχίζουν ανά πάσα στιγμή περίπου 2.000 εμπορικά πλοία άνω των 100 τόνων – τα οποία επιβαρύνουν τα ζώα και με τον θόρυβο.

Ιδιαίτερα ευαίσθητοι στον ήχο είναι οι ζιφιοί και είναι ενδεικτικό ότι από το 1995 έχουν εκβραστεί σαράντα πέντε νεκροί ζιφιοί, οι θάνατοι των οποίων συνδέονται άμεσα με πέντε ναυτικές ασκήσεις με σόναρ. Εξαιτίας των ήχων των σόναρ ή των εκρήξεων στο πλαίσιο σεισμικών ερευνών που πραγματοποιούνται πριν από την έναρξη εξορύξεων στην περιοχή, τα ζώα χάνουν τη ζωή τους είτε αιμορραγώντας στο ακουστικό τους σύστημα είτε χάνοντας τον προσανατολισμό τους, με αποτέλεσμα να βγουν στην ακτή. 

Το ρινοδέλφινο είναι ένα από τα τέσσερα είδη δελφινιού που ζουν μόνιμα στην Ελληνική Τάφρο.

Μεταξύ των απειλών για τα είδη του ιδιαίτερου οικοσυστήματος της Ελληνικής Τάφρου, αλλά και γενικότερα της Μεσογείου, είναι η υπεραλίευση, που μειώνει την τροφή τους – καταγράφονται μεμονωμένοι εκβρασμοί κοινών δελφινιών, που λιμοκτονούν λόγω της μείωσης του ιχθυοαποθέματος γαύρου και σαρδέλας στην περιοχή. Σε ό,τι αφορά τις παράκτιες περιοχές, ιδιαίτερα η μεσογειακή φώκια συχνά πέφτει θύμα τυχαίας παγίδευσης στα δίχτυα των ψαράδων. 

Τέλος, επιβαρυντικά για την υγεία των θαλάσσιων θηλαστικών είναι τα πλαστικά, που συγκεντρώνονται σε μεγάλα ποσοστά στη Μεσόγειο. Έχει διαπιστωθεί ότι περίπου το 60% του στομαχικού περιεχομένου νεκρών φυσητήρων και σταχτοδέλφινων στην Ελληνική Τάφρο είναι μεγάλα αντικείμενα πλαστικού, άνω των 20-30 εκ.

«Η Ελληνική Τάφρος είναι ένας θαλάσσιος παράδεισος, ένα πολύ πλούσιο οικοσύστημα, αναγνωρισμένο από διεθνείς συνθήκες, και πρέπει να προστατευτεί», τονίζει η κ. Αμαλία Αλμπερίνι, συνεργάτης του θαλάσσιου προγράμματος του WWF Ελλάς.

Και αν εξαφανιστούν;

Παρότι κανείς δεν μένει ασυγκίνητος στη θέα ενός νεκρού δελφινιού ή μιας φάλαινας, ελάχιστοι Έλληνες γνωρίζουν γιατί είναι σημαντική η προστασία τους για την επιβίωση και των ανθρώπων. «Τα θαλάσσια θηλαστικά είναι στις υψηλές βαθμίδες της τροφικής αλυσίδας, όπως και ο άνθρωπος.

Έχει αποδειχτεί ότι οι οργανισμοί που βρίσκονται στα υψηλά επίπεδα είναι ρυθμιστές του θαλάσσιου οικοσυστήματος, ρυθμίζουν όλη την τροφική αλυσίδα και τους πληθυσμούς και των πιο χαμηλών επιπέδων», επισημαίνει η κ. Αμαλία Αλμπερίνι. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η εξαφάνισή τους μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του πληθυσμού ή στην εξαφάνιση και άλλων θαλάσσιων ειδών, μειώνοντας τη διαθέσιμη τροφή και για τον άνθρωπο και επηρεάζοντας την επιβίωση όσων εργάζονται στην αλιεία.

Πώς μπορούμε να τα σώσουμε

Η Ελληνική Τάφρος περιλαμβάνεται, σχεδόν στο σύνολό της, στη θαλάσσια περιοχή συνολικής έκτασης περίπου 60.000 τ.χλμ. που έχει ήδη παραχωρηθεί σε πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου.

Οργανισμοί προστασίας του περιβάλλοντος, ειδικοί, επιστήμονες –πολλοί από τους οποίους συμμετείχαν στην 5η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τα Θαλάσσια Θηλαστικά και τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Μεσσηνία– επισημαίνουν ότι η περιοχή και τα είδη που διαβιούν ή περνούν από εκεί θα πρέπει να προστατευτούν από τις εργασίες εξόρυξης, που μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατό τους. 

Επίσης, παρότι τα τελευταία χρόνια τριπλασιάστηκε το δίκτυο των περιοχών Natura 2000 στον ελλαδικό θαλάσσιο και κυρίως παράκτιο χώρο, θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για την προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών μέσω της άμεσης έκδοσης και εφαρμογής σχεδίων διαχείρισης για τις περιοχές αυτές και να υπάρξουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τις υπεράκτιες περιοχές.

Σε ό,τι αφορά τη ναυτιλία, το WWF προτείνει ρύθμιση των διελεύσεων των πλοίων με τρόπο και από περιοχές που θα μείωναν τον κίνδυνο σύγκρουσής τους με τους φυσητήρες. «Διατηρώντας την Ελληνική Τάφρο ασφαλή, διασφαλίζεται η προστασία ενός μοναδικού οικοσυστήματος, το οποίο δίνει ζωή όχι μόνο σε δεκάδες θαλάσσια είδη, αλλά και σε εκατομμύρια ανθρώπους και κοινότητες, που εξασφαλίζουν τροφή και εισόδημα από τις υγιείς θάλασσες», τονίζει ο κ. Μάρκο Λαμπερτίνι