Αστικό οικοσύστημα: Πώς τα άγρια ζώα και τα ζώα συντροφιάς συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του
Από καιρό θέλω να γράψω κάτι σχετικά με τα ζώα της πόλης και την επίδραση τους στην ευζωία μας. Η μεταπτυχιακή μου θέση, άλλωστε, ήταν στο αστικό οικοσύστημα της Θεσσαλονίκης. Πολλοί από μας θεωρούν πως δεν πρέπει να βλάπτουμε τα ζωάκια, πως «ψυχή έχουν κι αυτά» κλπ. Άλλοι λένε πως είναι βρωμιά και πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Σε γενικές γραμμές η επιχειρηματολογία υπέρ, στηρίζεται σε ηθικά και ψυχολογικά επιχειρήματα. Όλοι πιστεύουμε γενικότερα πως τα ζώα της πόλης υπάρχουν χάρη στην φροντίδα, την προστασία ή απλά την ανοχή μας και πως γενικά δεν «προσφέρουν» κάτι λειτουργικό και όλοι έχουν ως πρότυπο τις μεγάλες ευρωπαικές πρωτεύουσες…
Χωρίς καμιά διάθεση υπερβολής και από εντελώς ωφελιμιστική και ανθρωποκεντρική σκοπιά θα πω πως η στοιχειώδης ευζωία μας, στις ελληνικές πόλεις, είναι εφικτή χάρη στα γατιά τους σκατζόχοιρους, τις κουκουβάγιες, τα εντομοφάγα πουλιά, τη λειτουργία με λίγα λόγια του αστικού οικοσυστήματος.
Σκεφτείτε το εξής: Ένα θηλυκό ποντίκι γεννάει κάθε 2 μήνες, μετά από κύηση 20 ημερών, γύρω στα 8 – 10 μικρά εκ των οποίων, συνήθως, τουλάχιστον τα μισά είναι θηλυκά. Τα μικρά φθάνουν σε αναπαραγωγική ηλικία μέσα σε 2 μήνες, ενώ κατά μέσο όρο ζουν 2,5 χρόνια.
Σε θερμά κλίματα και πόλεις με άφθονες πηγές τροφής (ταβέρνες, φαστ φουντάδικα, ζαχαροπλαστεία, φούρνους κλπ) άναρχη οικιστική δομή (δημιουργεί κατάλληλες θέσεις για φώλιασμα) και υψηλή πυκνότητα κατοίκων – άρα και απορριμμάτων, όπως καλή ώρα είναι οι πόλεις μας, ο ρυθμός γεννήσεων γίνεται μηνιαίος. Αν θέλετε κάντε τους υπολογισμούς και αναρωτηθείτε πως δεν μας έχουν φάει ακόμα.
Απ’ την άλλη, όσοι ζήσατε ένα εύλογο χρονικό διάστημα σε Λονδίνα, Παρίσια, Βερολίνα κλπ. δεν μπορεί να μην προσέξατε το έντονο πρόβλημα που έχουν αυτά τα μέρη με τα ποντίκια. Στο Εδιμβούργο θυμάμαι να ακούω το τρεχαλητό των αρουραίων μεταξύ της γυψοσανίδας και του ταβανιού του σπιτιού που έμενα, ενώ στο Βερολίνο περιμένοντας το μετρό αναρίθμητα μικρά ποντικάκια εμφανίζονταν πάνω στις σιδηροτροχιές ψάχνοντας για κάνα πεταμένο σνακ.
Οι πόλεις αυτές έχουν πολύ ψυχρότερο κλίμα απ’ τις δικές μας (άρα ο ρυθμός γεννήσεων των ποντικών είναι χαμηλότερος) είναι πιο καθαρές στους εξωτερικούς χώρους από τις δικές μας και με αναλογικά λιγότερα φαγάδικα. Το πιο βασικό, οι Δήμοι ξοδεύουν εκατομμύρια ευρώ το χρόνο σε συστηματικές μυοκτονίες, χώρια αυτές που κάνουν οι πολίτες μόνοι τους.
Κι όμως έχουν τεράστιο πρόβλημα με τα τρωκτικά, ενώ σε εμάς, που τίποτα δεν γίνεται κεντρικά καθολικά και συστηματικά (ευτυχώς), και κανονικά θα έπρεπε τα ποντίκια να περπατάνε πάνω στα κεφάλια μας, δεν υπάρχει τέτοιο θέμα.
Γιατί;
Γιατί έχουμε αδέσποτες γάτες κυρίως και σκαντζόχοιρους, κουκουβάγιες, γερακίνες, λαφιάτες σε περιοχές στην περιφέρεια της πόλης. Να πω πως οι γάτες κυνηγάνε ποντίκια όχι απαραίτητα επειδή πεινάνε αλλά επειδή έτσι είναι «φτιαγμένες». Στο στρατόπεδο που υπηρετούσα, η γάτα του μάγειρα – που έτρωγε καλύτερα από μας- κατά τη διάρκεια μιας 3ωρης σκοπιάς μου, έπιασε 14 ποντίκια. Είχε ανακαλύψει μια τρύπα και όποιο έβγαινε το κοπανούσε.
Τους μεγάλους αρουραίους σίγουρα δεν μπορούν να τους πιάσουν γιατί μάχονται σθεναρά. Όμως τέτοια μεγάλα ποντίκια που συχνά βλέπουμε τη νύχτα στις πόλεις είναι συνήθως γέρικα και στα τελευταία τους, με μειωμένες αισθήσεις και γι’ αυτό και γίνονται αντιληπτά από μας.
Πέρα όμως από την απευθείας εξόντωση, οι γάτες περιορίζουν τους ποντικούς με την παρουσία τους. Η μυρωδιά τους εμποδίζει τα ποντίκια να βγουν από τις τρύπες τους, όπου πέφτει πείνα, στα ποντίκια υπάρχει έντονο το στοιχείο του κανιβαλισμού, σε συνθήκες πείνας λοιπόν τρώνε τα μικρά τους και αυτοπεριορίζονται.
Στην ύπαιθρο τα τρωκτικά έχουν πάρα πολλούς εχθρούς. Γεράκια, κουκουβάγιες, κουνάβια, νυφίτσες, αλεπούδες, φίδια ακόμα και λύκοι τα περιορίζουν. Όμως, σε έντονα αγροτικές περιοχές συχνά υπάρχει πρόβλημα.
Πριν από χρόνια στον Έβρο είχαν αυξηθεί τόσο πολύ τα τρωκτικά που ανέβαιναν στα καρποφόρα δέντρα και τρώγανε μέχρι και τον φλοιό των δέντρων. Κι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει αρκετά συχνά.
Γιατί;
Γιατί από τα φυτοφάρμακα και τις φόλες μειώνονται πολύ οι πληθυσμού των αρπακτικών εχθρών των τρωκτικών. Επίσης το ποντικόφάρμακο που βάζουν μπορεί βραχυπρόθεσμα να έχει κάποιο αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα όμως αυξάνει τα τρωκτικά διότι τα δηλητηριασμένα ποντίκια τρώγονται από τα αρπακτικά που δηλητηριάζονται με τη σειρά τους.
Η διαφορά είναι πως όσο ψηλότερα στην τροφική αλυσίδα βρίσκεσαι τόσο λιγότερο γεννάς ενώ τόσο περισσότερο εξαρτημένα είναι τα παιδιά σου από σένα. Πχ ένα γεράκι γεννάει μια φορά το χρόνο 1-3 μικρά, αν τα ενήλικα δηλητηριασθούν τα μικρά που είναι για μήνες εξαρτημένα από τους γονείς τους πεθαίνουν. Συνεπώς, ένα δηλητηριασμένο δόλωμα για ποντίκια βλάπτει περισσότερο τους εχθρούς των ποντικιών παρά τα ίδια ως σύνολο.
Το ίδιο να ξέρετε συμβαίνει και με τα κουνούπια. Αν νομίζετε πως οι πάντα αργοπορημένοι, αν δεν έχουν σταματήσει, ψεκασμοί της Περιφέρειας στα βαλτοτόπια έξω από τη Θεσσαλονίκη είναι που κάνουν τη δουλειά «πλανάσθε πλάνη οικτρά». Φυσικά και βοηθάνε, αν γίνουν, αλλά ο μόνος λόγος που δεν έχουμε νέφη από κουνούπια να προσγειώνονται πάνω μας είναι λόγω των εντομοφάγων πουλιών όπως η σταχτάρα, τα χελιδονάκια, οι μυγοχάφτες κ.ά.
Στην φωτογραφία είναι μια οικοδομή στην Αθήνα όπου ο αρχιτέκτονας ή ο μηχανικός δημιούργησε επίτηδες φωλιές για τις σταχτάρες (πετροχελίδονα – επειδή κάνουν τη φωλιά τους σε ρωγμές βράχων και πλέον και στο τσιμέντο). Αυτό ήταν μια κοινή σχετικά τεχνική που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα από τους κατασκευαστές σπιτιών και παλατιών για να υπάρχει έλεγχος των εντόμων. Οι σταχτάρες σημειωτέον συνήθως δεν λερώνουν γύρω από τη φωλιά τους και τα αποκρίματα των μικρών τους τα μαζεύουν και τα πετάνε αλλού.
Θα μπορούσα να γράφω για ώρες, το κείμενο είναι ήδη πολύ μεγάλο, αλλά πιστεύω πραγματικά πως αν θέλουμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας πρέπει να αντιληφθούμε το άμεσο περιβάλλον μας. Δυστυχώς η αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο πολλές φορές είναι εντελώς ανάποδη από αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Παραμένουμε δηλαδή, παρόλο τον καταιγισμό πληροφορίας ουσιαστικά αμόρφωτοι και επαναλαμβάνουμε λάθη επί λαθών.
