Τη μικρή ιστορία που θα σας διηγηθώ την άκουσα σε μια παρέα Χαϊδαριωτών. Το περιεχόμενό της προκάλεσε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με την καύση των νεκρών, την οποία προτιμούν και πολλοί χριστιανοί, αντί της ταφής, αλλά απορρίπτει η Εκκλησία.
Ένα από τα μέλη της παρέας, λοιπόν, ιστόρησε την μεταθανάτια περιπέτεια συμπολίτη μας. Ήταν υπερήλικας, χριστιανός ορθόδοξος, και είχε αφήσει παραγγελία στα παιδιά του να κάνουν αποτέφρωση στο σώμα του, μετά το θάνατό του. Όταν πριν λίγες μέρες έφυγε από τη ζωή, οι συγγενείς του απευθύνθηκαν στην εκκλησία της γειτονιάς του (δεν θα γράψουμε ονόματα, δεν εξυπηρετεί σε τίποτε το θέμα μας άλλωστε) για να τελεστεί εκεί η εξόδιος ακολουθία. Ο ιερέας έμαθε ότι πρόκειται να ακολουθήσει αποτέφρωση και αρνήθηκε να τον κηδέψει. Οι συγγενείς θορυβήθηκαν, καθώς η εκπλήρωση της επιθυμίας του ανθρώπου τους μπορεί να σήμαινε ότι θα στερούνταν την θρησκευτική κηδεία, κάτι που επίσης επιθυμούσε. Τον προβληματισμό έλυσε η συγκατάνευση άλλου ναού στο Χαϊδάρι να τελέσει την εξόδιο ακολουθία, όπως και έγινε.
Με ενδιαφέρον άκουσα την άποψη των μελών της παρέας αυτής, που κανένας δεν δηλώνει άθεος, αντίθετα μάλιστα κάποιοι είναι πιστοί ακόλουθοι της Εκκλησίας, ωστόσο κανένας δεν φάνηκε να συμμερίζεται την απόλυτη θέση της ότι στον πιστό που επιλέγει αποτέφρωση πρέπει να απαγορεύεται η θρησκευτική κηδεία. Συμφώνησαν γενικά ότι ο πρώτος παππάς είναι πολύ συντηρητικός, ενώ ο δεύτερος πιο προοδευτικός.
Κάποιος από τους παριστάμενους ανέφερε το πρόσφατο πύρινο κήρυγμα ιερωμένου, που έτυχε να παρακολουθήσει, και το οποίο καυτηρίαζε σκληρά την επιλογή της αποτέφρωσης σαν εντελώς ξένη προς τις εκκλησιαστικές παραδόσεις και τους ιερούς κανόνες. Ο ίδιος φίλος δήλωσε ότι διαφωνεί: “Η ανάσταση των νεκρών δεν εξαρτάται από την ταφή ή την καύση τους. Πουθενά δεν αναφέρεται αυτό”, υποστήριξε. Ακόμα, σαν αντεπιχείρημα έφερε τις άθλιες εικόνες με άλιωτα εκταφέντα σώματα στα κοιμητήρια και τα μαρτύρια που υποφέρουν οι συγγενείς των νεκρών στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, πράγματα που ανέχεται η Εκκλησία. Αντίθετα, άλλες ορθόδοξες Εκκλησίες, όπως και το Πατριαρχείο, δέχονται την καύση νεκρών, κατέληξε.
“Η υποχρεωτική εκταφή σε τρία μόλις χρόνια, διάστημα στο οποίο τις περισσότερες φορές δεν έχει ολοκληρωθεί η αποσύνθεση, είναι απαράδεκτη, αλλά η Εκκλησία το δέχεται”, συμφώνησε ένας άλλος. “Δεν έχουν δει τις φωτογραφίες με τις πεταμένες πλαστικές σακούλες με μέλη ανθρώπων στο νεκροταφείο του Σχιστού; Αυτά δεν παραβιάζουν τους ιερούς κανόνες; Δεν ενοχλούν την Ιεραρχία;”.
Η συζήτηση περιστράφηκε για αρκετό χρόνο γύρω από το πρόβλημα του υπερκορεσμού των νεκροταφείων στις μεγαλουπόλεις και τα συμφέροντα που τα λυμαίνονται, όπως δείχνουν υποθέσεις που κατέληξαν στην δικαιοσύνη. “Η αποτέφρωση δεν πρόκειται να γίνει πλειοψηφική επιλογή στην Ελλάδα”, είπε κάποιος άλλος, “αλλά σίγουρα θα την διαλέξουν κάποιοι σαν πιο αξιοπρεπή κατάληξη, μεταξύ τους και χριστιανοί”.
Την ώρα εκείνη, ένας από τους φίλους, μετά από σύντομη αναζήτηση στο διαδίκτυο με το κινητό του, διάβασε ένα εδάφιο της εξόδιας ακολουθίας:
Ποῦ ἐστιν ἡ τοῦ κόσµου προσπάθεια;
ποῦ ἐστιν ἡ τῶν προσκαίρων φαντασία;
ποῦ ἐστιν ὁ χρυσός και ὁ ἄργυρος; ποῦ ἐστι
τῶν οἰκετῶν ἡ πληµµύρα και ὁ θόρυβος;
πάντα κόνις, πάντα τέφρα, πάντα σκιά.
Η θέση της Εκκλησίας
Η Ιερά Σύνοδος, από την πλευρά της, με πρόσφατη ανακοίνωσή της επισημαίνει ότι «Η Εκκλησία ως κοινότητα, που είναι κατ’ εξοχήν χώρος ελευθερίας, δεν καταναγκάζει κανέναν άνθρωπο να τηρεί τις παραδόσεις Της. Έχει όμως το δικαίωμα να θεωρήσει την καύση ως μεταχείριση αντίθετη προς τις αρχές, την παράδοση και τα έθιμά Της» και για αυτόν τον λόγο «προφανώς όσοι δεν θέλουν να ακολουθήσουν την παράδοση της Εκκλησίας έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν την αποτέφρωση, οπότε δεν θα τύχουν Εξοδίου Ακολουθίας (Κηδείας) από την Εκκλησία. …Για το ήθος της Εκκλησία μας, αυτή η διαδικασία μηχανικού αφανισμού του σώματος δεν τιμά τον νεκρό.”
Η ιστορία που ανέφερα, όμως, και η συζήτηση που ακολούθησε δείχνει ότι ακόμη και η θρησκεία περνάει από τη δοκιμασία του κλονισμού κανόνων και αξιών, που προκαλεί η ζωή, όσο κι αν και η δική της αγκύρωση στο παρελθόν είναι πολύ ισχυρή. Αλλά η ταφή είναι παράδοση, δεν είναι δόγμα. Πιστεύω ότι η Εκκλησία έχει να λύσει με αρκετούς πιστούς της ένα σοβαρό ζήτημα -όπως ήταν πάντα για τον άνθρωπο τα ταφικά έθιμα. Ορθά δέχεται να τελεί την παρηγορητική εξόδιο ακολουθία για δολοφόνους, παιδεραστές, εμπόρους ναρκωτικών κοκ. Δεν είναι λοιπόν άδικο να τιμωρεί τους νεκρούς και τους συγγενείς τους, επειδή κάποιος επιλέγει για τον εαυτό του την αποτέφρωση;
Μενέλαος Χρόνης
