ΑΡΘΡΑ

Περι-βάλλοντας το δάσος

Για όσους παρακολουθούν τακτικά το δημόσιο διάλογο και τις εφαρμοσμένες πολιτικές της συντριπτικήw πλειοψηφίας του πολιτικού συστήματος για τα δάση, τα τρέχοντα δεν είναι έκπληξη! Η πολύχρονη σώρευση προβλημάτων εντός και πέριξ των δασών χτυπούσε καμπανάκια. Μάταια…

Γράφει ο Κίμων Ε. Φουντούλης

ΝΟΜΟΣ και ΤΑΞΗ

Επικρατεί προσέγγιση «παρκοποίησης» των δασών, όχι μόνο αυτών που περιβάλλουν οικισμούς ή/και πόλεις. Αόριστοι όροι όπως «περιαστικό δάσος/πάρκο», «πράσινη πύλη στο βουνό»,  επιτρέπουν κάθε είδους διεύρυνση προστασίας… Η προσέγγιση αυτή υποκρύπτει την πρόθεση «ρυμοτόμησης», «νοικοκυρέματος» των δασών.

Ας σημειώσουμε λίγο την κυρίαρχη νομοθετική διαδικασία για το περιβάλλον: στο άρθρο 1 απαγορεύονται οι καταστροφικές για τη φύση και τον άνθρωπο παρεμβάσεις. Στο άρθρο 2 προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις, συχνά αναντίστοιχες με ισχύουσα προστασία ή/και με έκπτωση σε σχέση με ρητές προβλέψεις του Συντάγματος και αποφάσεις των αρμοδίων δικαστηρίων, την τρέχουσα ή/και πάγια νομολογία. Και έρχεται το άρθρο π.χ. 25, άσχετου νομοσχεδίου που προβλέπει μερικές ακόμη εξαιρέσεις, εξαρχής διατυπωμένες στα σχέδια του παρασκηνίου. Παρουσιάζονται σαλαμοποιημένες και αθροιζόμενες νόμο-νόμο ώσπου να συναρθρώσουν την κραυγαλέα εξαίρεση. Συχνά περί το άρθρο 100 νομοσχεδίου σκούπα έρχονται τα βολέματα ονοματισμένων συμφερόντων, οι φωτογραφικές ρυθμίσεις.

Στο μεταξύ οι νέοι της Ελλάδας φεύγουν στο εξωτερικό. Μεταξύ άλλων διότι αηδιάζουν, αγανακτούν, απηυδίζουν. Έτσι λένε οι έρευνες.

Ίσως ο πιο μισητός πολιτικός να είναι ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Τσάτσος. Κύριος συντάκτης του συντάγματος του 1975, αυτός ο μικρός το δέμας που έφτιαξε έναν ογκόλιθο – κυματοθραύστη για τις φουρτούνες του περιβάλλοντος. Τον μισούν διότι το έργο, του ιδίου και των συνεργατών του, καταρχήν απορρίπτει, φρενάρει τη χυδαιότητα σε βάρος του περιβάλλοντος. Την ίδια στιγμή τον ευγνωμονούν μιας και ενισχύει το διαμεσολαβητικό ρόλο του πολιτικού συστήματος στην υπέρβαση του Συντάγματος και της ορθής νομικής διατύπωσης!

Έτσι αντί για εφαρμογή των κελευσμάτων Τσάτσου, επικρατούν οι ενδιάμεσοι διεκπεραιωτές, το κολλητηλίκι. Η βυσματική διαδικασία, το μέσον, ο άνθρωπός μας στο υπουργείο, οι αλληλοεξυπηρετούντες υπάκουοι και σιωπηλοί της κοινοβουλευτικής ομάδας.

Η διευκόλυνση της περιγραφής και όχι της εφαρμογής των συνταγματικών επιταγών και των επιστημονικών οικολογικών αρχών περνά και μέσα από την υπόταξη του φυσικού περιβάλλοντος στο χωροταξικό σχεδιασμό. Δίχως να λαμβάνονται υπόψη οι βιολογικές, γεωλογικές, βιογεωχημικές, βιογεωφυσικές κ.ά. διαδικασίες του πλανήτη και έτσι αποφασίζεται τι να αξιολογείται ως φυσικό περιβάλλον και τι όχι.

Πολύ χρήσιμη στην παραβίαση της προστασίας του περιβάλλοντος

 αποδεικνύεται και η νομοθετημένη κατηγοριοποίησή του. Η προσέγγιση που βοηθά στην ανάλυση των επιστημονικών δεδομένων και την προτεραιοποίηση προστασίας, αξιοποιείται συχνά διακριτικά, σχεδόν ρατσιστικά:

Εθνικός δρυμός – απλό δάσος. Φυλάμε το δρυμό, στραβά μάτια για το δευτεροκλασάτο δάσος χαμηλής βλάστησης, αν διαφυλάττουμε και το δρυμό! Όμως το «απλό» δάσος στα ανάντη της πόλης μας  είναι η ασπίδα απέναντι στη πλημμύρα, η δροσιά της στον καύσωνα.

Τοπίο προτεραιότητας – έκταση συλλογικής ασχήμιας όπως η συντριπτική εικόνα παραθεριστικών οικισμών, προαστίων, πόλεων, πρανών οδών.

ΤΟΤΕΜ το ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ

Το ενδιαφέρον της πολιτείας, δήμων και κυβέρνησης, αμέριστο για τα αυθαίρετα. Στο δάσος, στην παραλία. Αυτοί που δεν έχτισαν στο δάσος και την παραλία αόρατοι, άφωνοι. Υπάκουοι; Θα πληρώσουν λοιπόν όσοι σεβάστηκαν το νόμο γι’ αυτούς που σήμερα κινδυνεύουν από την «κλιματική κρίση», στα υπό ανάφλεξη δάση, όπου φύτρωσαν και τα σπίτια τους ή/και στις απειλούμενες από την άνοδο στάθμης θάλασσας ακτές; Θα πληρώσουν αυτοί που στερήθηκαν την πρόσβαση στη θάλασσα, όσους την εκμεταλλεύονται;

Η πανταχόθεν υπογραμμιζόμενη ως δυσβάστακτη ή/και άδικη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, θα καταστεί ακόμη πιο δυσβάστακτη και άδικη για όσους δεν έχτισαν σε βουνά και ακτές; Υπάρχουν φιλελεύθερες ή/και σοσιαλιστικές ή/και δεξιές ή/και κεντρώες ή/και αριστερές πρακτικές απάντησης στα παραπάνω;

 Μα η αρχή που προβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Αυτό δεν σημαίνει ότι πληρώνει για να ρυπαίνει.

Σημαίνει πληρώνει για την πολυέξοδη αποκατάσταση της περιβαλλοντικής βλάβης! Ώστε να αποτραπεί η επανάληψη.

Για να μην ξεχνιόμαστε…

ΕΡΓΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ;

Στην περίπτωση εγκαταστάσεων ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες κ.ά.), παρότι η παραγόμενη ενέργεια δεν συνοδεύεται από διοξείδιο του άνθρακα, οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν λείπουν. Οι δρόμοι πρόσβασης δεν είναι μόνο χρήσιμοι για τα πυροσβεστικά, αλλά προκαλούν και απόθεση μπάζων στα ρέματα, επηρεάζουν τη ροή του νερού, διευκολύνουν την κίνηση κακόβουλων στο δάσος, στο βουνό κ.α. Οι επιπτώσεις αυτές συχνά υποεκτιμώνται στη σύγκριση κόστους – οφέλους. Δεν ασφαλίζονται ως κίνδυνος πρόκλησης ή/και ενίσχυσης κατολισθητικών – πλημμυρικών φαινομένων, ιδίως σε μια ορεινή Ελλάδα κατολισθαίνουσα από αιώνων. Σημειώνεται ότι τα παραπάνω αφορούν όλα τα έργα στους ορεινούς όγκους, στρατιωτικά, βελτίωση βοσκοτόπων, δασικά κ.ά.

ΔΙΑΡΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑ

Το πολιτικό σύστημα που επιλέξαμε, δια των τακτοποιητικών νόμων για πολεοδομικές παραβάσεις, π.χ. 4014/11, 4178/13 κ.ά. κατάφερε να εξισώσει ηθικά τους αποδέκτες της εργολαβικής – κατασκευαστικής και αφορολόγητης αυθαιρεσίας των ημιυπαίθριων,  με τους καταπατητές δασών, βουνών και παραλιών. Όλοι ένοχοι λοιπόν, δια των ημιυπαίθριων με μικρή αναμονή για το βόλεμα των εντός δασών.

Οι δήμαρχοι ανέλαβαν αρχικά το ξέπλυμα σε βάρος των πολλών. Πώς; Με το νόμο 3889/2010 η Βουλή έβαλε το λύκο (προσωπικό ΟΤΑ) να φυλάει τα πρόβατα (δάση). Έδωσε το αποκλειστικό δικαίωμα της κεντρικής διοίκησης (Υπουργικό Συμβούλιο, Βουλή) για εξαίρεση εκτάσεων και ουσιαστικά αλλαγή χρήσης στα δάση, διά των γραμμών οικιστικών πυκνώσεων, σε ποιους; Σε αυτούς που επί χρόνια υπέθαλπαν την καταπάτηση δασών, συχνά πρωταγωνιστώντας ως επαγγελματίες αλλά και ως τοπικοί άρχοντες – κατασκευαστές παράνομων εγκαταστάσεων σε δάση. Η  κατηφόρα της διοίκησης δεν έχει τέλος. Το φρένο από το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν μπορεί να συγκρατήσει τους χαϊδεμένους λίγους που φορτώνονται στους πολλούς. Και αυτή είναι θεμελιακή αρχή στην τρέχουσα Ελληνική Δημοκρατία. Έχει ρίζες στην αρχική σύσταση και πορεία του Κράτους, αποχαλινώθηκε στη χούντα, «άλλαξε πίστα» μέσω των συχνών φωτογραφικών μνημονίων διάσωσης από το 2010 ως σήμερα.

Η απαράδεκτη τοποθέτηση του θεατή ή/και δράστη «αυτοδιοικητικού» σε θέση ελεγκτή είναι καταστροφική για τα δάση. Θα  έπρεπε να ανακληθεί με δημόσια απολογία και ειλικρινή μεταμέλεια από όσους υπηρέτησαν και υπηρετούν αυτή την πολιτική. Αντί για αυτό ήδη προωθείται νέα τακτοποίηση έναντι παράβολου…

ΕΛΕΓΧΟΣ και ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Η παραβατικότητα σε βάρος του περιβάλλοντος, του δάσους, υποχρεώνει σε αναστοχασμό για τις ποινές: στη ζωοκλοπή επιβαλλόταν η εκτόπιση και η αφαίρεση εκλογικών δικαιωμάτων. Γιατί να αντιμετωπίζεται η κλοπή του μέλλοντος, η κλοπή υγείας και ευεξίας με πρόστιμα σπανίως εισπραττόμενα;

Η μηχανή «νομιμοποιήσεων» υποτίθεται πως θα ήταν υπό έλεγχο: ο μηχανικός που δηλώνει μόνος, δίχως επιτήρηση, στο ηλεκτρονικό σύστημα τα στοιχεία των ακινήτων ως αληθή θα έπρεπε έστω δειγματοληπτικά να δοκιμαζόταν. Αυτό έως σήμερα δεν συμβαίνει. Δεν αφορά μόνο τα δέκα τετραγωνικά που χτίστηκαν στην πιλοτή. Αφορά πρωτίστως τα κτίρια συνάθροισης κοινού: κέντρα διασκέδασης, καφέ, θέατρα, εκπαιδευτήρια κ.ά.

ΚΕΡΑΜΙΔΙ ΟΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ

Τι μπορεί να γίνει αντί της δόμησης και εν συνεχεία ρυμοτόμησης των δασών; Μα η αξιοποίηση των υφισταμένων οικισμών. (Πολύ ενδιαφέρουσα η υπενθύμιση στο άρθρο του κ. Βλαστού, Καθημερινή 1/9/21).

Τα υφιστάμενα χωριά μπορούν να εξυπηρετηθούν με βιώσιμες υποδομές αποχέτευσης, ηλεκτροφωτισμού, συγκοινωνίας και επικοινωνίας. Η κλιματική μεταβολή θα αναδείξει την αξία των διαχρονικών καταφυγίων του Ελληνισμού, των βουνών. Κοντά σε εμάς γιατί όχι και οι επίκαιροι ψηφιακοί νομάδες, οι συνταξιούχοι και άλλοι αλλοδαποί που θέλουν αλώβητο περιβάλλον, ποιότητα ζωής και το υποστηρίζουν με τη δαπάνη τους. Τα θετικά παραδείγματα π.χ. Μέτσοβο, Μάνη, Ζαγοροχώρια, Πήλιο κ.ά. πρέπει να επαναξιολογηθούν υφιστάμενες υποδομές και δυνατότητες (κλίμα, γεωλογική καταλληλότητα κ.ά.) και με προσαρμογές να δούμε κι άλλους οικισμούς να ζωντανεύουν στηρίζοντας και αυξάνοντας τους τοπικούς πληθυσμούς. Η χρησιμότητα της παρουσίας του ανθρώπου στο δάσος έχει αναλυθεί διεξοδικά.

ΔΑΣΟΣ και ΓΕΩΡΓΙΑ

Αντιστοίχως χρήσιμη και αναντικατάστατη είναι η παρουσία ανθρώπων ως καλλιεργητών, γύρω από το δάσος. Η επίμονη υποβάθμιση των μη επαγγελματιών αγροτών, όλων όσων επιμένουν να καλλιεργούν γη, παράλληλα με την κύρια επαγγελματική τους δράση, διώχνει χέρια από τα χωράφια. Αυξάνονται οι εγκαταλελειμμένοι αγροί. Αυξάνονται και οι κίνδυνοι φωτιάς, ασθενειών, υποβάθμισης της γης. Χρειάζεται στήριξη όλων των απασχολούμενων με την αγροτική παραγωγή. Ειδικά γύρω από τις πόλεις π.χ. στην Αττική, όπου η διατήρηση υγιών δενδροκαλλιεργειών συμπληρώνει ή/και αναπληρώνει τη λειτουργία του δάσους στο δροσισμό, την διατήρηση πανίδας, τη συγκράτηση εδαφών.

Εγκαταλελειμμένα χωράφια  συχνά έγιναν ή/και γίνονται αντικείμενο πειρατικής χρησικτησίας. Απαιτείται διάφανο σύστημα επανένταξης στη παραγωγή με στόχο τη στήριξη των καλλιεργητών για εύλογο, ανανεούμενο χρόνο, όχι όμως δια της υφαρπαγής. Τα εργαλεία (πληροφορικά, γεωπονικά, νομικά) υπάρχουν, χρειάζεται και πολιτική βούληση.

Τα ίδια εργαλεία μπορούν να βοηθήσουν και στον αναδασμό ώστε ο μικρός πολυδιασπασμένος κλήρος να καταστεί βιώσιμος. Η γη μπορεί να αποτιμηθεί δίκαια, ακόμη και οι τυχόν προσδοκίες χρηματιστηρίου γης μπορούν να διατυπωθούν και προβλεφθούν νομικά ώστε ο αποστερούμενος π.χ. γεωτεμάχιο δίπλα σε δρόμο , σε μελλοντική, έως 30ετία ή 50ετία, μεταβίβαση ως αστικό ακίνητο να έχει λαμβάνειν ποσοστό επί της «υπεραξίας».

Υγιείς, λειτουργικοί αγροί συμβάλλουν σε υγιή δάση δίχως πιέσεις. Πιέσεις που σε αρκετές περιπτώσεις εκχέρσωσης και καλλιέργειας,  μέσω πρόσφατων πρωτοβουλιών, οδηγούνται να αναγνωριστούν ως ιδιοκτησία επί του (πρώην) δημόσιου δάσους. Δεν λείπουν και περιπτώσεις χρησικτησίας ΟΤΑ σε βάρος του δημοσίου. Και γιατί να λείπουν;

ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ

Κοινό πρόβλημα σε δάση, αγρούς, οικόπεδα, πρανή οδών κ.ά. τα στερεά και όχι μόνο απόβλητα. Εδώ η αστυνόμευση λείπει εκκωφαντικά αλλά και η διαχείριση των στερεών αποβλήτων παραμένει προβληματική. Και όποιος μπει στο δάσος για περπάτημα και βρει ασχήμια, αποστρέφεται το δάσος, τον τόπο. Ο καλλιεργητής που βρίσκει το κτήμα του μπαζωμένο με αμιαντόφυλλα ελλενίτ, σακούλες, λιπαντικά κ.ά. καθίσταται υπεύθυνος για τα απόβλητα ως κύριός τους πλέον, συμφώνως τω νόμω! Κι έτσι εγκαταλείπει κι αυτός τον τόπο ή/και τα ενσωματώνει στη γη με το όργωμα ή/και τα σπρώχνει δίπλα.

Όχι σπάνια πυρκαγιές ξεκινούν ή/και μεγεθύνονται από την παρουσία ή/και καύση γεωργικών υπολειμμάτων. Αντί της καύσης προβάλλεται ως λύση ο θρυμματισμός και διασπορά επί τόπου, στο χωράφι. Η πρακτική αυτή προσκρούει στην έλλειψη εξοπλισμού στις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Η προσπάθεια αντιμετώπισης της βιομάζας του δάσους ίσως πρέπει να εξεταστεί από κοινού με τις εγγύς γεωργικές εκμεταλλεύσεις ώστε να καθίσταται οικονομικά βιώσιμη ή/και μερικώς επιδοτούμενη ώστε να μειώνεται η ανάγκη καύσης, π.χ. μόνο στα προσβεβλημένα κλαδιά για φυτοϋγειονομικούς λόγους.

ΚΙΜΩΝ Ε. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ

Παρόμοια Άρθρα

Back to top button