Γεωργία Λαλέ : «Το καλά κρυμμένο μυστικό της γιαγιάς μου»
«Η ιστορία της οικογένειάς μου είναι μόνο μια από της χιλιάδες ιστορίες προσφυγιάς και ξεριζωμού που διαδραματίστηκαν και συνεχίζουν να διαδραματίζονται στο Αιγαίο», ομολογεί η εικαστικός και performer Γεωργία Λάλε, που ταξίδεψε από τις ΗΠΑ όπου ζει, στα πατρογονικά εδάφη της Μικρασίας, το Λιμάνι της Σμύρνης, τον Αρχαιολογικό Χώρο της Εφέσου και την Μαγνησία, πόλη καταγωγής του παππού της.
Με αφορμή αυτές τις δράσεις που ονόμασε FatherLand , η Γεωργία μιλά στο artpay.gr
- Ποια ήταν η σκέψη και η ιδέα που έγινε πράξη και performance;
«Ο παππούς μου, Κωνσταντίνος Λαλές, ήταν πρόσφυγας από την Μικρά Ασία, το 1922. Δυστυχώς δεν μίλαγε πολύ και είναι πολύ λίγα τα δεδομένα που έχουμε για την οικογένειά του. Γνωρίζαμε ότι η μητέρα του, Γεωργία, γέννησε το μικρότερο παιδί της στο λιμάνι της Σμύρνης κατά την Μικρασιατική Καταστροφή. Γνωρίζαμε ότι ο πατέρας του, ο προπάππους μου έμεινε πίσω στην Τουρκία και ήρθε στην Ελλάδα το 1925. Γνωρίζαμε ότι η οικογένεια αντιμετώπισε έντονο ρατσισμό στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης. Τους φώναζαν «Τουρκόσπορους». Αυτό που δεν γνωρίζαμε και που αποκαλύφθηκε με τον θάνατο του παππού μου το 1998, είναι ότι είχε περιτομή. Αυτό δημιούργησε πολλές απορίες στην οικογένεια και την ανάγκη να αναζητήσουμε χαμένες ρίζες. Ο πατέρας μου ήθελε πάντα να επισκεφτεί την Μ. Ασία και την Μαγνησία από όπου ήταν ο παππούς, τόποι ιεροί για μας. Εγώ ήθελα να πάω πίσω και να δω τα μέρη αυτά με τα ίδια μου τα μάτια, να τα βιώσω. Ας μην ξεχνάμε ότι το επώνυμο μας «Λαλέ» είναι αραβικό και σημαίνει τουλίπα. Στην Ισλαμική τέχνη η τουλίπες συμβολίζουν το Θεό και τα ρόδα τους προφήτες.
Ήθελα να δημιουργήσω ένα καλλιτεχνικό δρώμενο κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Έτσι τύπωσα την πρώτη φωτογραφία της οικογένειας του παππού μου στο Λαγκαδά, η οποία τραβήχτηκε όταν τους εντόπισε ο πατέρας του το 1925. Ο παππούς μου είναι το αγοράκι στην μέση της φωτογραφίας.
Όταν φτάσαμε στην Σμύρνη ξεκίνησα μια σειρά από δημόσιες περφορμανς όπου κρατούσα ανάμεσα στα χέρια μου την φωτογραφία των προγόνων μου και την άφηνα να ανεμίζει. Ήθελα να τους φέρω πίσω, πίσω στα μέρη όπου ξεκίνησαν την ζωή τους, πίσω στα μέρη όπου έκαναν όνειρα για το αύριο, πίσω στα μέρη όπου η ζωή τους έφερε αντιμέτωπους με τη βία του πολέμου, ενός πολέμου συμφερόντων. Ενός πολέμου που διατάραξε για πάντα την γαλήνια ζωή των Χριστιανών της Μ. Ασίας και των Μουσουλμάνων της Ελλάδας.
Κατά την διάρκεια του ταξιδιού μας, ανακαλύψαμε ότι ο προπάππους μου, ήταν πιθανότατα Μουσουλμάνος Σούφι. Γεγονός το οποίο εξηγεί την περιτομή του. Άλλωστε ο ίδιος έφυγε από την Τουρκία το 1925, την χρονιά που κηρύχθηκε παράνομο το Τάγμα των Σούφι. Ξέρουμε ότι διέσχισε το Αιγαίο ντυμένος γριά. Η μητέρα του παππού μου, έπαιζε ένα ντέφι, το ντέφι του σαμάνου, το οποίο είδαμε στην Μαγνησία, στο Λαογραφικό Μουσείο της Ακαδημίας των Μεβλεβί Σούφι. Υπάρχει λοιπόν η πιθανότητα να ήταν όλη η οικογένεια μέρος του τάγματος».
– Ποια ήταν τα βήματα που ακολούθησες και πως τα σχεδίασες;
«Σχεδίασα το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού από το εργαστήριο μου στην Νέα Υόρκη. Έφτιαξα ένα γενικό πλάνο σε συνεργασία με τον πατέρα μου για τα μέρη τα οποία θέλαμε να επισκεφτούμε και να πραγματοποιήσουμε δράσεις».
– Πώς πραγματοποίησες την performance;
«Οι δράσεις ήταν επιτόπιες και τις περισσότερες φορές αυθόρμητες. Ο πατέρας μου έκανε την φωτογράφιση των δράσεων και συμμετείχε και ο ίδιος σε κάποιες από αυτές».
– Ποιες υπήρξαν οι αντιδράσεις του κόσμου;
«Ο κόσμος μας αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή. Όταν φτάσαμε στην Σμύρνη, στις 2 η ώρα τα ξημερώματα, στο ξενοδοχείο ο ρεσεψιονίστ μίλαγε ελληνικά. Η γιαγιά του ήταν πρόσφυγας το 1923 από την Κρήτη στη Σμύρνη και του είχε μάθει την γλώσσα. Αυτός ήταν και ο γενικότερος κανόνας των ανθρώπων που συναντήσαμε τόσο στη Σμύρνη, όσο και στην Μαγνησία. Όλοι μοιραζόμαστε το ίδιο τραύμα του ξεριζωμού και της ξενιτιάς. Περαστικοί μας πρόσφεραν μπισκότα και τσάι στα διαλειμματα των δράσεων και όταν τους εξηγούσαμε την ιστορία της περφόρμανς μας αγκάλιαζαν και μας έλεγαν: “Η ιστορία σας, η ιστορία μας.”
– Ποιο μήνυμα ήθελες να στείλεις μέσα από τις δράσεις;
«Το μήνυμα που θέλω να στείλω είναι ότι ο πόλεμος του 1919, τραυμάτισε ανεπανόρθωτα τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Η ιστορία της οικογένειάς μου είναι μόνο μια από της χιλιάδες ιστορίες προσφυγιάς και ξεριζωμού που διαδραματίστηκαν και συνεχίζουν να διαδραματίζονται στο Αιγαίο. Η προγιαγιά μου ήταν παντρεμένη με Μουσουλμάνο και χρειάστηκε να κρατήσει αυτό το μυστικό τόσο καλά κρυμμένο που μόνο το νεκρό σώμα του παππού μου το αποκάλυψε. Το μυστικό αποκαλύφθηκε όταν δεν υπήρχε πια κανένας για να δώσει εξηγήσεις, αλλά οι τόποι, η Σμύρνη, η Μαγνησία, η Έφεσος είχαν τα κλειδιά και εγώ σαν καλλιτέχνης είχα την υποχρέωση να συγκεντρώσω τα στοιχεία και να καλύψω τα κενά με την τέχνη. Σήμερα με την προσφυγική κρίση , η ιστορία επαναλαμβάνεται»
-Υπήρξε κάποια στιγμή που φοβήθηκες;
«Πάντα υπάρχει μία μικρή ανησυχία όταν δημιουργείς δημόσιες δράσεις, ο καλλιτέχνης είναι εντελώς εκτεθειμένος στο δημόσιο κοινό και δεν υπάρχει καμία προστασία. Αλλά οι περαστικοί και οι ντόπιοι αγκάλιασαν τη δράση και ταυτίστηκαν μαζί της».
Μάνια Ζούση
Φωτογραφίες: Χάρης Λαλές
