Υπέροχο βίντεο: Η θαυμαστή αποκατάσταση του Μεγάλου Περιβόλου της Μονής Δαφνίου

Μετά τον σεισμό του 1999 στην Αθήνα, που προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην Ι.Μ. Δαφνίου, ενεργοποιήθηκε η αρχή ενός προγράμματος, που συγχρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση, για μια ολιστική προσέγγιση ως προς την αναστήλωση και συντήρηση του μνημείου. Σημαντικό τμήμα των παρεμβάσεων αποτελεί η αποκατάσταση των τειχών ή “Μεγάλου Περιβόλου”.

Στο πέρασμα του χρόνου τα ισχυρά τείχη της Μονής Δαφνίου υπέστησαν μεγάλες ζημιές και κατά τόπους κατέρρευσαν, με σημαντικότερες αιτίες τους σεισμούς και τις εχθρικές ενέργειες. Σύμφωνα με τον κ. Νίκο Δεληνικόλα, αρχιτέκτονα – μηχανικό, προϊστάμενο του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών Μνημείων, «η περιοχή του Δαφνίου αποτελεί γεωλογικό ρήγμα και πέρασμα μέσα από το όρος Αιγάλεω. Είναι η κύρια χερσαία είσοδος στο λεκανοπέδιο των Αθηνών και επομένως το συγκρότημα του Δαφνιού, Οχυρό και Μοναστήρι, υποδεχόταν πρώτο τους ειρηνικούς ταξιδιώτες, αλλά και πρώτο υπέμενε την επιθετικότητα των εισβολέων» (πιο αναλυτικά “Η αναστήλωση της Μονής Δαφνίου”. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιστημονική ημερίδα στη Λευκωσία).

Λόγω των σοβαρών βλαβών που προκλήθηκαν από τον σεισμό των Αθηνών της 7ης Σεπτεμβρίου 1999, κατέστη αναγκαία η πραγματοποίηση μεγάλης κλίμακας εργασιών στερέωσης, αποκατάστασης και συντήρησης, που περιλάμβαναν, όχι μόνον το Καθολικό και τα μεγάλης τέχνης ψηφιδωτά του, αλλά και τα κτήρια του εσωτερικού περιβόλου, τον εξωτερικό περίβολο και όλα τα ερειπωμένα κτίσματα. Για τον σκοπό αυτό, πραγματοποιήθηκαν από τις συναρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού σταδιακά όλες οι αναγκαίες διεπιστημονικές έρευνες, τεκμηριώσεις και μελέτες, σε συνεργασία, όπου απαιτήθηκε, με τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και άλλους ερευνητικούς φορείς της ημεδαπής και αλλοδαπής.

Ειδικότερα, το έργο της αποκατάστασης των τειχών κύριο σκοπό έχει την άρση των ιδιαίτερα επικίνδυνων ετοιμορροπιών, την απομάκρυνση όλων των νεωτερικών επεμβάσεων που επιβάρυναν αισθητικά και στατικά το μνημείο, καθώς και πιλοτικές εφαρμογές στερεώσεων και αποκαταστάσεων, και φυσικά ολοκληρωμένη επέμβαση αποκατάστασης των τειχών.

Πρόκειται για «παράδειγμα διεπιστημονικής συνεργασίας», καθώς για την επιτυχή ολοκλήρωσή του συνέβαλαν ποικιλοτρόπως επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, καθώς και εξειδικευμένο τεχνικό και εργατικό προσωπικό.

Το βυζαντινό τείχος, στο οποίο η πρώτη οικοδομική δραστηριότητα χρονολογείται από τον 5ο με 6ο αιώνα, διατηρείται στη βόρεια πλευρά. Ο περίβολος αυτός είχε οχυρωματικό σκοπό. Είχε ύψος 8 μέτρα με περίδρομο πλάτους 1,6 μέτρα, δηλαδή εσωτερικό διάδρομο που επέτρεπε την κίνηση κατά μήκος του τείχους, στο ύψος των 6 μέτρων. Ο περίδρομος υποστηριζόταν από τυφλή τοξοστοιχία. Διέθετε σε ολόκληρο το μήκος του επάλξεις και ανά διαστήματα τετράγωνους πύργους. Τρεις από αυτούς έχουν σωθεί μέχρι σήμερα και βρίσκονται στη βόρεια πλευρά του περιβόλου, η οποία και επισκευάζεται.

Η Πράξη «Αποκατάσταση Μεγάλου Περίβολου της Ι. Μ. Δαφνίου, Β ́ Φάση», που καταγράφει το βίντεο , εντάχθηκε το 2019 στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-2020».

Το ομώνυμο υποέργο «Αποκατάσταση Μεγάλου Περίβολου της Ι. Μ. Δαφνίου, Β ́ Φάση» υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής και ολοκληρώθηκε στις 29-12-2023, με τελικό προϋπολογισμό 1.308.232,94 ευρώ.

Φυσικό αντικείμενο του υποέργου ήταν η αποκατάσταση του ΒΔ τμήματος του βόρειου τείχους σε μήκος 39 μέτρα, από τη δυτική γωνία του τείχους έως το τελευταίο σωζόμενο τόξο της υφιστάμενης τοξοστοιχίας.

Την ευθύνη υλοποίησης του έργου είχε το Τμήμα Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων της ΕΦΑΔΑ, με υπεύθυνη την προϊσταμένη του Τμήματος Καλλιόπη Φλώρου, σε συνεργασία με το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης και το Τμήμα Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών, υπό την εποπτεία και τον συντονισμό της Διευθύντριας της ΕΦΑΔΑ, Χριστίνας Μερκούρη.

Πιο κάτω δύο δύο φωτογραφίες από το Αρχείο του Γιάννη Ιγγλέση, η μία πριν φυτευτούν τα κυπαρίσσια (1932) και η άλλη μετά (1950), τις οποίες οι αρμόδιες υπηρεσίες αξιοποίησαν για να διευκρινιστούν κάποιες παλιές φάσεις εργασιών. Πιο αναλυτικά εδώ: Το Αρχείο Ιγγλέση πολύτιμη βοήθεια στην Αρχαιολογική Υπηρεσία για τη Μονή Δαφνίου.