Κάποιες από τις στοές εμφανίστηκαν τυχαία λίγα χρόνια πριν, κατά το σεισμό του 1999 μετά από καθίζηση πολυκατοικίας στην ευρύτερη περιοχή κοντά στο σημερινό ΙΚΑ του Αιγάλεω, αλλά και κάτω από την Ιερά Οδό στο ύψος του σημερινού σταθμού του Μετρό, όπου το οδόστρωμα είχε υποστεί καθίζηση.

Συνεργείο οδοποιΐας είχε εντοπίσει τότε κάτω από το δρόμο την αιτία των καθιζήσεων: στοές μεγάλης διατομής που, σύμφωνα με τη μηχανικό του έργου, χρησίμευαν -κατά τον πόλεμο- για μυστική διακίνηση πυρομαχικών από το Πυριτιδοποιείο, προς Αθήνα.

Ας αφήσουμε τους σπηλαιολόγους της “Αστικής Σπηλαιολογίας” να μάς ξεναγήσουν στις στοές αυτές. Τις επισκέφτηκαν το 2011 και έκαναν εμπεριστατωμένη έρευνα, η οποία δεν έχει ολοκληρωθεί και έχει και άλλα να προσφέρει. Δικές τους είναι και οι φωτογραφίες.

Επίσκεψη στα υπόγεια του Μπαρουτάδικου στο Αιγάλεω

Ελάχιστα είναι τα ίχνη του παλαιού εργοστασίου που σώζονται πια στο σημερινό Άλσος Αιγάλεω. Μόνο μνημείο της παλιάς εποχής απομένει το φουγάρο (υψικάμινος) που αποτελεί διατηρηέο κτίσμα, για να θυμίζει στους νεότερους την παρουσία του Πυριτιδοποιείου. Δίπλα στην καμινάδα υπάρχει ένας μικρός περιφραγμένος χώρος, όπου καταλήγει μια από τις υπόγειες στοές των χώρων
που έχουν διασωθεί. Διάσπαρτα μέσα στο Άλσος βρίσκονται βέβαια και άλλα ίχνη, κυρίως χαλάσματα που ξέμειναν από τις ισοπεδωτικές εργασίες του 1974.

Η περιήγησή μας στα ανοικτά (μέχρι τότε) υπόγεια πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2011. Μια πρώτη επαφή είχε γίνει το 2009. Η είσοδος δεν ήταν μέσα από την περίφραξη, αλλά από ένα άνοιγμα στο έδαφος λίγο παραδίπλα. Έπειτα, και η πρόσβαση αυτή σφραγίστηκε εντελώς με χώμα, προφανώς για την προφύλαξη των παιδιών που παίζουν στο πάρκο και για αποφυγή της κατάληψης των υπόγειων χώρων από αστέγους.

Μπαίνοντας, οδηγηθήκαμε από δύο χαμηλούς διαδρόμους – περάσματα, σε μικρής έκτασης υπόγειους θαλάμους, αριστερά και δεξιά της οπής εισόδου. Ακριβώς από πάνω μας υπήρχαν κατεστραμμένα ανοίγματα που κάποτε επικοινωνούσαν με την επιφάνεια.

Εκτός από σκουπίδια, συναντήσαμε και άλλες κλεισμένες προσβάσεις, που κάποτε θα οδηγούσαν σε περισσότερα υπόγεια δωμάτια και σήραγγες. Υπήρχε επίσης και μία παλιά σκουριασμένη καταπακτή, που δε διακρίνεται καθόλου από την επιφάνεια. Από το συγκεκριμένο χώρο δυστυχώς, στάθηκε αδύνατον να εντοπίσουμε ανοικτή πρόσβαση προς οποιαδήποτε άλλη συνέχεια των υπογείων. Οι στοές διαφυγής (αν τελικά υπάρχουν) και η είσοδος των καταφυγίων, πρέπει να αναζητηθούν οπωσδήποτε σε διαφορετική θέση.

Ανοικτή πρόταση στο Δήμο Αιγάλεω

Ο Δήμος πάντως, παρόλο που αγνοούσε την ύπαρξη των αντιαεροπορικών καταφυγίων που εντοπίστηκαν το 1999 (βλ. παραπάνω), δεν αγνοεί καθόλου την ύπαρξη των τελευταίων αυτών υπογείων του Πυριτιδοποιείου, γι ‘ αυτό εξάλλου και
μερίμνησε για την κάλυψη – επανασφράγιση των εισόδων.

Όμως, μήπως θα έπρεπε τελικά να πραγματοποιηθούν μερικές εργασίες ανάδειξης των μοναδικών διασωθέντων τμημάτων, ώστε να καταλήξουν να είναι με κάποιο τρόπο επισκέψιμα;

Μήπως να τοποθετηθεί μια ενημερωτική πινακίδα στο χώρο, που να πληροφορεί
τους επισκέπτες τι ήταν κάποτε εδώ;

Μήπως να οργανώσουμε από κοινού μια επιχείρηση αποκάλυψης όσων υπογείων τμημάτων υπάρχουν ακόμη χωρίς να φαίνονται, με σκοπό την καταγραφή τους, συμβάλλοντας έτσι ενεργά στο να διασωθεί και να διαδοθεί η ιστορία της πόλης μας; (προσωπικά μεγάλωσα στο Αιγάλεω).

Εμείς πάντως προσφερόμαστε (ως εθελοντές εκπαιδευμένοι στην Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία) να συμβάλλουμε εμπράκτως σε μία τέτοια ενέργεια. Εάν μάλιστα και στα αρχεία του Δήμου υπάρχουν ενδείξεις περισσότερων θέσεων υπόγειων τμημάτων, τόσο το καλύτερο. Παλαιότερα κυκλοφορούσαν φήμες ότι έχουν διασωθεί είσοδοι υπογείων χώρων και μέσα στην έκταση του σημερινού
ΤΕΙ Αθήνας, κάτι που είναι αρκετά πιθανόν.

Κείμενο, φωτογραφίες, έρευνα:
Παναγιώτης Δευτεραίος

Δραστηριότητα: αστική σπηλαιολογία (urban speleology)

Συμμετείχαν: Γεωργία Μπουρμπούλη, Παναγιώτης Δευτεραίος

ΣΧΕΤΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ