ΙΣΤΟΡΙΑ
10 διατηρητέα κτίρια στο Χαϊδάρι – Σηματοδότες ιστορικής ταυτότητας της πόλης
Η διατήρηση της μνήμης είναι μια μορφή ασφάλειας για τον πολίτη. Η δική μου γνώμη είναι ότι δυστυχώς αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο για να είναι αληθινό. Και μιλώ ασφαλώς για τη μεταπολεμική Ελλάδα και τις κοινωνικές, οικονομικές αλλά και πολεοδομικές συνθήκες υπό τις οποίες αναπτύχθηκε. Ισοπέδωσε τον ανεκτίμητο κτιριακό, αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό πλούτο στο βωμό της αντιπαροχής, της αστυφιλίας και της άναρχης ανάπτυξης των μεγάλων αστικών κέντρων. Θα αναφερθώ σε 10 διατηρητέα κτίρια στο Χαϊδάρι.
Γράφει ο Γιάννης Ιγγλέσης*
Αυτή όμως είναι μια μεγάλη θεωρητική συζήτηση που μπορεί να γίνει και αργότερα. Τώρα έχουμε ένα επείγον και πρακτικό καθήκον, εδώ στην πόλη μας, το Χαϊδάρι. Έχουμε την ευθύνη να σκύψουμε με προσοχή και ενδιαφέρον πάνω στην ιστορική, κτιριακή και αρχιτεκτονική μας μνήμη. Να την διασώσουμε όσο και όπου αυτό είναι δυνατόν, προσφέροντας και στις επόμενες γενεές Χαϊδαριωτών την δυνατότητα της παρατήρησης, της απόλαυσης αλλά και της διδαχής. Δεν είμαστε ιδιοκτήτες αλλά απλοί θεματοφύλακες μιας ιστορικής παρακαταθήκης. Πρέπει να την διαχειριστούμε με άκρα επιμέλεια.
Διατηρητέα κτίρια στο Χαϊδάρι
Αυτός είναι ο σκοπός του σημειώματος που διαβάζετε για τα διατηρητέα κτίρια του Χαϊδαρίου. Ναι, έχουμε τέτοια κτίρια στην πόλη μας. Λίγα μεν (γιατί δεν είχαμε την τύχη να έχουμε πολλούς επιφανείς ιδιώτες με χρήμα και δυνατότητες), αλλά σημαντικά και αξιόλογα. Ασφαλώς κυρίαρχη θέση ανάμεσά τους έχουν τα ιστορικά – διατηρητέα μνημεία της περιοχής μας που είναι γνωστά σε όλους:
- Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ, που είναι επίσης και χαρακτηρισμένο «Mνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς» από την UNESCO.
- Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΠΑΛΑΤΑΚΙ, που είναι διατηρητέος ήδη από το 1976 μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο, που χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος το 1979. Το κτιριακό συγκρότημα των ξενώνων (ήδη κτίριο Ν. ΓΥΖΗ), διατηρητέο από το 2002. Καθώς και την πύλη – είσοδο του αρχικού κτήματος (στο μέσον της οδού Αϊδινίου και στην προέκταση του πεζόδρομου της Στρατάρχου Καραϊσκάκη), η οποία επίσης έχει κριθεί διατηρητέα.
- Το BLOCK 15, το φοβερό απομονωτήριο του Στρατοπέδου Χαϊδαρίου στην Κατοχή. Ο προθάλαμος του θανάτου για τους πατριώτες – αγωνιστές, που είναι διατηρητέο μνημείο από το 1987.
Αυτά είναι γνωστά σε όλους διατηρητέα μνημεία –κτίρια του Χαϊδαρίου. Υπάρχουν όμως και τα «άσημα». Αυτά που τα γνωρίζουν λιγότεροι και χρήζουν μεγαλύτερης
προσοχής και ενδιαφέροντος γιατί δυστυχώς από μόνος του ο χαρακτηρισμός
δεν τα διασφαλίζει.
προσοχής και ενδιαφέροντος γιατί δυστυχώς από μόνος του ο χαρακτηρισμός
δεν τα διασφαλίζει.
Τέτοια κτίρια ή χώροι, που έχουν κριθεί διατηρητέα από το 2002 (ΦΕΚ 650Δ/1-8-2002) είναι:
1. Το παλιό ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ στη συμβολή των οδών ΙΕΡΑΣ ΟΔΟΥ και ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΕΡΡΑΙΒΟΥ, που σήμερα κοντεύει να καταρρεύσει από μόνο του, ενώ έχει λεηλατηθεί και λείπουν σχεδόν στο σύνολό τους τα αρχιτεκτονικά του
στοιχεία (κάγκελα, πόρτες, παράθυρα κλπ).
στοιχεία (κάγκελα, πόρτες, παράθυρα κλπ).
Σημείωση εφημερίδας: Το κτήριο αυτό το αγόρασε ο Δήμος Χαϊδαρίου το 2014. Σήμερα έχει καταρρεύσει ολοκληρωτικά.
2. Το κτίριο της οδού ΣΑΜΟΥ και ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ, που ήταν η οικία του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ
ΚΑΛΟΥΜΕΝΟΥ, πολιτικού μηχανικού, κοινοτικού συμβούλου και Προέδρου (το
1946) της Κοινότητας Χαϊδαρίου. Το αυτό κτίριο είναι θαυμάσιο αρχιτεκτονικά
με πανέμορφο κήπο και σήμερα είναι μισθωμένο από τους κληρονόμους του
αρχικού ιδιοκτήτη σε ιδιώτες επιχειρηματίες και λειτουργεί κατά καιρούς ως
αναψυκτήριο, μπαρ, εστιατόριο κλπ.
Περιγραφές παλιών Χαϊδαριωτών αναφέρουν τον πλούτο των εσωτερικών του διακοσμήσεων, της σπουδαίας βιβλιοθήκης του αρχικού ιδιοκτήτη και άλλα στοιχεία, που σήμερα έχουν χαθεί. Οι παρεμβάσεις που έχει υποστεί διαχρονικά είναι αρκετές, αλλά έχει διατηρήσει εξωτερικά τον αρχικό χαρακτήρα του.
3. Το κτίριο επί της οδού ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ αρ. 32, στον λόφο του ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ, ιδιωτική κατοικία. Πρόκειται για την ισόγεια κατοικία της συγκεκριμένης
οικογένειας μέχρι και σήμερα και έχει χαρακτηριστικά εξοχικής βίλας των
αρχών του 20ού αιώνα. Επίσης βρίσκεται μέσα στον χώρο «πρασίνου» του λόφου,
που έχει χαρακτηριστεί με την εγκύκλιο 112/ 26-5-1986 του ΥΠΕΧΩΔΕ ως «τοπίο ή περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» στην ΑΤΤΙΚΗ.
οικογένειας μέχρι και σήμερα και έχει χαρακτηριστικά εξοχικής βίλας των
αρχών του 20ού αιώνα. Επίσης βρίσκεται μέσα στον χώρο «πρασίνου» του λόφου,
που έχει χαρακτηριστεί με την εγκύκλιο 112/ 26-5-1986 του ΥΠΕΧΩΔΕ ως «τοπίο ή περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» στην ΑΤΤΙΚΗ.
4. Το κτίριο επί της οδού ΚΥΠΡΟΥ αρ. 32, στην περιοχή ΚΟΥΝΕΛΙΑ, στο Ο.Τ. 133. Θεωρήθηκε από την αρμόδια επιτροπή του ΥΠΠΟ ως χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής (ΦΕΚ 1056Δ/29-11-2002) και χαρακτηρίστηκε διατηρητέο.
5. Με άλλο ΦΕΚ προστατεύεται και χαρακτηρίζεται διατηρητέος ο ΠΕΥΚΟΔΡΟΜΟΣ της ΣΤΡΑΤΑΡΧΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ, που αρχίζει από την ΙΕΡΑ ΟΔΟ και φτάνει στην πύλη της έπαυλης «ΠΑΛΑΤΑΚΙ» και που αποτελούσε από τα παλιά χρόνια την σύνδεση της με την τότε μοναδική υπάρχουσα εθνική οδό του Λεκανοπεδίου.
6. Με το ΦΕΚ 377/Α.Α.Π./6-8-2009 χαρακτηρίστηκε ως Ιστορικός Tόπος το
ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ, που βρίσκεται επί της Ιεράς Οδού αρ. 343, με επιφάνεια 408.399 μ2. Το σκεπτικό τού χαρακτηρισμού είναι ότι αποτελεί «ένα καθορισμένο τοπογραφικά χώρο με ομοιογενή συνεχή ειδική χρήση, περιέχει πλήθος κτιρίων προ του 1909 σημαντικά για την κοινωνική, επιστημονική ιστορική αξία και στο σύνολό του συνιστά σημαντική μαρτυρία διαχείρισης από επιστημονικής, κοινωνικής και πολιτικής πλευράς της ψυχικής υγείας στη χώρα μας».
ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ, που βρίσκεται επί της Ιεράς Οδού αρ. 343, με επιφάνεια 408.399 μ2. Το σκεπτικό τού χαρακτηρισμού είναι ότι αποτελεί «ένα καθορισμένο τοπογραφικά χώρο με ομοιογενή συνεχή ειδική χρήση, περιέχει πλήθος κτιρίων προ του 1909 σημαντικά για την κοινωνική, επιστημονική ιστορική αξία και στο σύνολό του συνιστά σημαντική μαρτυρία διαχείρισης από επιστημονικής, κοινωνικής και πολιτικής πλευράς της ψυχικής υγείας στη χώρα μας».
Σωστό θεωρώ τον χαρακτηρισμό ως Ιστορικό Τόπο του ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟΥ, όμως κατά την γνώμη μου καλύτερα θα ήταν συγκεκριμένα κτίρια με σπουδαία αρχιτεκτονική, όπως το Διοικητήριο, το “ΣΕΒΑΣΤΟΠΟΥΛΕΙΟ”, το “ΣΥΓΓΡΕΙΟ” κλπ. να χαρακτηριστούν διατηρητέα, γιατί πρόκειται για μια “εν λειτουργία” μονάδα και ίσως προκύψουν γραφειοκρατικά ζητήματα μελλοντικά στην λειτουργία του.
Πέρα από αυτά όμως, υπάρχουν και κάποια άλλα σημαντικά από ιστορική ή αρχιτεκτονική άποψη κτίρια στην περιοχή μας που έχουν άμεση ανάγκη προστασίας και διάσωσης. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι κατά την γνώμη μου τα εξής :
- Διώροφο κτίριο στη γωνία Ηρώων Πολυτεχνείου και Ναπ. Σουκαντζίδη στο Δάσος (έχει κατατεθεί σχετική πρόταση στο Δ.Σ. του Δήμου).
- Τα εκκλησάκια του ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ (με τις άγνωστες σε πολλούς αυθεντικές τοιχογραφίες του ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΛΥΤΡΑ) και του ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ. Το παλιό Δημαρχείο – κτίριο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΧΝΗΣ, πρώην ιδιοκτησία του Γερμανού OTTO ΧΕΡΤΣΦΛΕΡ, που το έχτισε το 1933-1934, στην οδό Κουμουνδούρου.
Θα ήμουν ευτυχής αν αυτό το κείμενο λειτουργούσε σαν ένα μικρό “καμπανάκι αφύπνισης” προς όλους τους αρμόδιους, τοπικούς και μη, φορείς, χωρίς να εξαιρώ τον εαυτό μου.
*ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π., ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ – ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΩΝ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ, [email protected]
