Να γιατί δεν πρέπει να κλείσει το Δαφνί

Τα τελευταία χρόνια ακούγεται καθημερινά στον χώρο της ψυχικής υγείας η φράση: «Τα μεγάλα ψυχιατρεία πρέπει να κλείσουν μέχρι το 2015, γιατί έτσι μόνο θα γίνει η αποϊδρυματοποίηση».

Του δρος Αλέξανδρου Χαϊδεμένου*

Ο όρος αποϊδρυματοποίηση στην Ψυχιατρική σημαίνει την έξοδο των χρόνιων ψυχικά πασχόντων από τα παλιά μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία όπου παρέμεναν μερικές φορές διά βίου και τη μετάβασή τους σε εξωνοσοκομειακές δομές στην κοινότητα. Οι δομές αυτές είναι δυνατόν να είναι είτε το σπίτι τους, εφόσον οι συγγενείς τους έχουν τη δυνατότητα και επιθυμούν να τους στηρίξουν, είτε οι οργανωμένες από ειδικούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας δομές όπως είναι τα προστατευόμενα διαμερίσματα, οι ξενώνες, τα οικοτροφεία και άλλες δομές ειδικού τύπου.

Μέσα στον κατάλογο των υπό κατάργηση ψυχιατρικών νοσοκομείων, προκειμένου να επιτευχθεί η πολυπόθητη αποϊδρυματοποίηση, είναι και το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής πρώην «Δαφνί». Ωστόσο, για την περίπτωση αυτή ταιριάζει απόλυτα το λαϊκό ρητό: «Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά», εφόσον μετά τον σεισμό του 1999 όλα τα παλιά κτίρια υπέστησαν ανεπανόρθωτες ζημιές, γκρεμίστηκαν και στη θέση τους κτίστηκαν καινούργια με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ετσι, λοιπόν, σήμερα το Δαφνί περιλαμβάνει δέκα νεόκτιστα ανεξάρτητα ψυχιατρικά τμήματα οξέων περιστατικών, παθολογική κλινική, ακτινολογικό, μικροβιολογικό, βιοχημικό, οδοντιατρικό τμήμα και τα υποστηρικτικά ιατρεία διαφόρων ειδικοτήτων όπως καρδιολογικό, χειρουργικό, ακτινολογικό, μικροβιολογικό, βιοχημικό κ.ά.

Τα σύγχρονα ψυχιατρικά τμήματα διαθέτουν δωμάτια τριών ή λιγότερων κλινών με ατομικό λουτρό, σαλόνι, τραπεζαρία γραφεία και άλλους χώρους. Όλες δε αυτές οι κτιριακές εγκαταστάσεις βρίσκονται σε μία τεράστια δενδροφυτευμένη έκταση που αποτελεί ιδανικό χώρο για την αποκατάσταση των ψυχικά πασχόντων, εφόσον εκεί έχουν τη δυνατότητα να κάνουν περιπάτους, σε αντίθεση με τους νοσηλευόμενους στα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων, όπου από τα παράθυρα των δωματίων τους αντικρίζουν φωταγωγούς και πολυσύχναστες λεωφόρους.

Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι όσοι επισκέπτονται το ψυχιατρείο αυτό μένουν έκπληκτοι, εφόσον όσα έχουν ακούσει περί Δαφνιού είναι εντελώς άσχετα με την πραγματικότητα. Νομίζω δε ότι το σύνηθες σχόλιο συγγενών και ασθενών αποδίδει την πραγματικότητα: «Τόσα χρόνια αποφεύγαμε να έρθουμε εδώ και πηγαίναμε σε άλλα ψυχιατρεία γιατί δεν γνωρίζαμε ότι το Δαφνί είναι το πιο σύγχρονο ψυχιατρείο»;

Τελειώνοντας την περιγραφή μας πρέπει να επισημάνουμε το κυριότερο. Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί) έχει αναπτύξει 83 εξωνοσοκομειακές δομές (διαμερίσματα, ξενώνες και οικοτροφεία) όπου φιλοξενούνται 725 πρώην νοσηλευόμενοι, έχοντας με αυτόν τον τρόπο εφαρμόσει στην πράξη την αποϊδρυματοποίηση και μάλιστα παρά τις τραγικές ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.

Το Δαφνί, λοιπόν, είναι μόνο «κατά φαντασίαν» άσυλο γιατί, για όσους το γνωρίζουν, αποτελεί ένα κεφάλαιο για το κράτος και μπορεί να προσφέρει πολλά στον χώρο της ψυχικής υγείας. Αυτό δε που θα ήταν ωφέλιμο να γίνει είναι ο μετασχηματισμός του σ’ ένα μικρότερο ευέλικτο νοσοκομείο με λιγότερες ψυχιατρικές κλινικές, υποστηρικτικές δομές και κλινικές άλλων ειδικοτήτων. Αντίθετα, το κλείσιμό του όχι μόνο θα έβλαπτε σοβαρά την παροχή υπηρεσιών στην ψυχική υγεία, αλλά θα δημιουργούσε ένα δυσαναπλήρωτο κενό, εφόσον το ψυχιατρείο αυτό καλύπτει κάθε χρόνο 26.000 άτομα σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και κάποιες χιλιάδες άτομα σε επίπεδο δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας. Ολα αυτά συμβαίνουν σε ένα φυσικό χώρο μοναδικό για το λεκανοπέδιο της Αττικής, ο οποίος θα μπορούσε με κατάλληλους χειρισμούς να μετατραπεί σ’ έναν παράδεισο ψυχικής αποκατάστασης.

Θα πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι, στην προκειμένη περίπτωση, η ιδρυματοποίηση δεν είναι θέμα χώρου, αλλά θέμα νοοτροπίας και τρόπου διαχείρισης του χώρου.

Εάν οι αρμόδιοι επιθυμούν να δώσουν τη σωστή λύση, έστω και την τελευταία στιγμή, ας συμβουλευτούν εκείνους που έχουν κλινική εμπειρία με ψυχικά πάσχοντες και γνωρίζουν τις πραγματικές τους ανάγκες.

* Ο δρ Αλέξανδρος Χαϊδεμένος είναι συντονιστής διευθυντής ψυχίατρος.