“Στέλλα μωρ’ Στέλλα, κακιά κοπέλλα…”. Η αληθινή ιστορία της ηρωίδας του δημοτικού τραγουδιού
Η Στέλλα πλήρωσε τον έρωτά της, σε όλη της ζωή
Στέλλα μωρ’ Στέλλα κακιά κοπέλα δε το ‘πραξες καλά. / Παράτησες τον άντρα σ’ μωρ’ Στέλλα κάτω στα Δολιανά μια όμορφη βραδιά.
Ο Πελοποννήσιος που λατρεύει τα ηπειρώτικα
Συνάντησα για πρώτη φορά τον κ. Δημήτρη Κοτσοβό σε ένα πελοποννησιακό πανηγύρι. Από αυτά που γρήγορα σε οδηγούν στην απογοήτευση για το περίεργο είδος τής “παραδοσιακής” μουσικής.
Μού έκανε εντύπωση πως και ο συνομιλητής μου, αν και ο ίδιος κατάγεται από τα Δίδυμα της Ερμιονίδας, είχε την ίδια άποψη με εμένα. Ότι δηλαδή οι Πελοποννήσιοι, οι πεδινοί τουλάχιστον, έχουν χάσει σχεδόν κάθε επαφή με την μουσική τους παράδοση.
Ο κ. Κοτσοβός (ή Μήτρο Λιούλιος, όπως μου είπε ότι είναι το παρατσούκλι του, γιατί χορεύει το τσάμικο “Λιούλιος” – λουλούδι) ξέρει απέξω και ανακατωτά όλα τα ηπειρώτικα τραγούδια. Μαζί και τα πολυφωνικά, ακόμα και τα πιο σπάνια. Κάποια στιγμή έγειρε κοντά μου και μού είπε:
-Έχω γνωρίσει τη Στέλλα!
– Τη Στέλλα από τα Δολιανά;
Νόμιζα ότι ο “ένοχος” έρωτας της Στέλλας και του δασάρχη “κάτω στα Δολιανά” ήταν αποκύημα της σκανταλιάρικης φαντασίας κάποιου λαϊκού στιχοπλόκου. Όμως, αποδείχτηκε, ότι η ερωτική ιστορία ήταν αληθινή, αλλά και ότι η κακομοίρα η Στέλλα την “πλήρωνε” σε όλη τη ζωή της!
Σκάνδαλο
Το σκάνδαλο της παντρεμένης γυναίκας, που απάτησε τον άντρα της άναψε φωτιά στο χωριό Δολιανά, δίπλα στις πηγές του ποταμού Καλαμά. Χάρη στο τραγούδι απλώθηκε σε όλη την Ήπειρο. Αργότερα έφτασε να το τραγουδάει ακόμα και ο Τσιτσάνης στα γραμμόφωνα, σε διασκευή Φώτη Πολυμέρη! Η “Στέλλα” είναι ίσως το τελευταίο πραγματικό δημοτικό τραγούδι που γράφτηκε στην Ήπειρο.
“Τη συνάντησα στην Ομόνοια”
Ο Μήτρος, ο φίλος μου, ήταν ταξιτζής στο επάγγελμα. Κάποιο μεσημέρι, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, βρέθηκε σε ένα υπόγειο ταβερνάκι της Ομόνοιας, στην οδό Δώρου, για να γευματίσει. Ο ιδιοκήτης, που ήξερε το πάθος του για το δημοτικό
τραγούδι, του έδειξε μια γριά που έτρωγε μόνη σε ένα τραπέζι και του είπε:
– Να, αυτή εκεί πέρα, είναι η ζωηρή η Στέλλα, που τα έφτιαξε με τον δασάρχη!
Ο Μήτρος δεν μπορούσε να το πιστέψει! Πήγε και κάθισε μαζί της. Ξεκίνησαν την κουβέντα από το κρασάκι: Η ηλικιωμένη γυναίκα κατέβαινε τα μεσημέρια στο υπόγειο ταβερνάκι για να τσιμπήσει κάτι και να πιει ένα ποτηράκι. Όποτε βέβαια είχε λίγα χρήματα.
Του είπε πως πράγματι είναι η πρωταγωνίστρια του διάσημου τραγουδιού. Μα έμεινε εντελώς άσημη η ίδια και παραπεταμένη. Πέρασε τη ζωή της μέσα στη φτώχεια και τα χίλια προβλήματα, μέχρι που κατέληξε ρακοσυλλέκτρια.
Έφυγε από τα Δολιανά, στα είκοσί της, όταν αποκαλύφθηκε ότι απάτησε τον γέρο άντρα της με τον δασάρχη. Ο Μήτρος τη γνώρισε κοντά στα 90 χρόνια της. Το γεγονός που αναφέρει το τραγούδι συνέβη μεταξύ 1915 – 1925. Πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία, το 1989.
Ο Μήτρος Κοτσοβός στο γραφείο της εφημερίδας μας διαβάζει από το τετράδιό του τις σημειώσεις του. Είναι ένας γνήσιος λαϊκός λαογράφος, κομμάτι και ο ίδιος της παράδοσης που με τόση αφοσίωση υπηρετεί.
“Φταίει η καρδιά”
Από το τραγούδι της, τής άρεσε πιο πολύ ο τελευταίος στίχος… οι ρεματιές… Και περίμενε το θάνατο με την ελπίδα ότι θα ξανασυναντήσει εκεί τον δασάρχη της. Όχι σαν άνθρωποι με σώμα και αδυναμίες πια, έλεγε, αλλά σαν αερικά…
Κι αυτή η έρημη στον νόστο τον είχε το νου της… Αλλά ποτέ στη ζωή της δεν ξαναπάτησε το πόδι της στα αγαπημένα χώματα. Από όπου έφυγε αναθεματισμένη και λιθοβολημένη από την ίδια της την οικογένεια.
Ο παράνομος έρωτας τής καημένης της Στέλλας, που της στοίχισε τα πάντα στη ζωή της, τραγουδήθηκε σε όλη την Ελλάδα, μέσα από ένα δημοτικό τραγούδι. Μήπως το ίδιο δεν συνέβη και με τον έρωτα τής Ελένης, που τραγουδήθηκε από τον Όμηρο στους αιώνες; Μόνο που αυτή δεν έζησε στη μοναξιά και τη φτώχεια. Κι όταν χρειάστηκε να απολογηθεί, “τα έριξε” όλα στην Αφροδίτη, που την είχε τάξει στον Πάρη. Τι έφταιγε αυτή, λοιπόν;
Η καημένη η Στέλλα, με ειλικρίνεια απολογήθηκε στους δικούς της πως “φταίει η καρδιά”. Μα η δικαιολογία της δεν στάθηκε διόλου πειστική…
Ευχαριστώ από βάθους καρδίας τον Μήτρο Κοτσοβό που μου εκμυστηρεύτηκε αυτή την ιστορία.
