Αβοήθητα παιδιά – Πόση και ποια “πρόνοια” υπάρχει στην Ελλάδα;
Το μόνο σίγουρο όταν έρχεται στο φως ένα ειδεχθές έγκλημα είναι ότι θα ξεσπάσει ταυτόχρονα ένα κύμα κοινωνικής απαίτησης για την πιο σκληρή τιμωρία του δράστη -κρεμάλα, ευνουχισμός, κόψιμο τα χέρια, ανάλογα με την περίπτωση. Πολλοί μας θυμίζουν πώς αντιμετωπίζονταν τα εγκλήματα στον μεσαίωνα… Όπως και τώρα με την αποκάλυψη του άθλιου κυκλώματος που βίασε – εκπόρνευσε το 12χρονο κορίτσι. Και εκεί λήγει η συζήτηση, χωρίς καν να ανοίξει το πραγματικά χρήσιμο θέμα: Πώς γίνονται αυτά κάτω από τη μύτη μας; Πού είναι θαμμένη η κοινωνική πρόνοια; Υπάρχουν θεσμοί για να τα προλάβουν; Τι γίνεται στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Και όσον αφορά το συγκεκριμένο περιστατικό που αφορά το παιδί, γιατί δεν λειτουργεί τίποτα γενικά σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές υπηρεσίες και ειδικότερα όσων αφορούν την προστασία παιδιών -και δη ευάλωτων οικογενειών;
Η Νίκη Μπάκουλη για λογαριασμό τού “The Magazine/news247” απευθύνθηκε στον Συνήγορο του Πολίτη, αναζητώντας λεπτομέρειες για το πού “κολλάει” το σύστημα και σε τι είμαστε έκθετοι, σε ό,τι αφορά την ιδιότητα μας ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μεταξύ όσων έχουν υπογράψει τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Επίσης ήρθε σε επικοινωνία με τον Σύνδεσμο Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος, και όπως είπαν “ένα συνταρακτικό γεγονός ήλθε να προστεθεί σε μια κλιμακωτή κατάσταση και από ό,τι φαίνεται αυτό θα συνεχιστεί. Δεν θα σταματήσει. Το ζητούμενο είναι τι κάνεις για να έχεις έγκαιρη πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση, αφού δεν μπορείς να σταματήσεις τη ψυχοπαθολογία του άλλου -που γεννιέται με αυτήν”.
Το θέμα της υποστελέχωσης των υπηρεσιών είναι υπαρκτό, αλλά όχι το μόνο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενιαίο θεσμικό πλαίσιο σε ό,τι έχει να κάνει με την παιδική προστασία. Δεν έχει υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία. Υπήρχε ένας νόμος το 1996, που δεν ευοδώθηκε ποτέ. Τι αφορούσε; “Τις οργανωμένες κοινωνικές υπηρεσίες στα πρωτοδικεία της χώρας, με συγκεκριμένες αρμοδιότητες που δουλεύουν πλάι πλάι με τις δικαστικές και τις εισαγγελικές αρχές”. Αυτές δεν υπάρχουν. Το 2011 οι κοινωνικές υπηρεσίες περιήλθαν στις τοπικές αυτοδιοικήσεις. Κάτι που ήταν μια καλή αρχή, δεν υπήρχε όμως, ανάλογη συνέχεια. “Δεν υπάρχει τμήμα προστασίας παιδιών και οικογένειας στους Δήμους. Οι κοινωνικοί λειτουργεί έχουν και πολλές άλλες αρμοδιότητες και συνηθέστερα είναι υποστελεχωμένες -ή δεν είναι άρτια καταρτισμένοι όσοι απασχολούνται. Ως Σύνδεσμος προσπαθούμε να εγκαλέσουμε και να κινητοποιήσουμε, με επιστημονικά δεδομένα. Όχι αερολογίες πολιτικής σκοπιμότητας. Όταν ζητάς στελέχωση, δεν το κάνεις γιατί θες να καλύψεις συναδέλφους σου με θέσεις εργασίας. Υπάρχει αντικειμενική ανάγκη. Αν κάποιος το βλέπει περιοριστικά από την πολιτεία, είναι μονομερής και λανθασμένη σχέση που δεν βασίζεται στην κοινή λογική“.
Η κ. Λίζα Τσαλίκη, καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, λέει ότι το 1989, όταν υπεγράφη στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία είναι η πιο ευρέως επικυρωμένη συμφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στην παγκόσμια ιστορία. Νομιμοποίησε το Κράτος και το έκανε υπεύθυνο για να αναλαμβάνει τον ρόλο του υπερασπιστή του συμφέροντος του παιδιού (ως αυθύπαρκτου μέλους της οικογένειας που έχει γνώμη που πρέπει να ακούγεται), στο οποίο θα δινόταν προτεραιότητα έναντι του συμφέροντος άλλων π.χ. των γονέων ή και άλλων συγγενών. Στην Ελλάδα κυρώθηκε με νόμο το 1992 (ν.2101/92). Τριάντα χρόνια αργότερα, αν δίναμε εξετάσεις στο τι πετύχαμε, θα “κοβόμασταν”, λέει η καθηγήτρια.
Στο εξωτερικό υπάρχουν γραφεία προστασίας παιδιού μέσα στους χώρους της τοπικής αυτοδιοίκησης, κάτι που είναι ξένο για την ελληνική πραγματικότητα. Ποιος κινεί τις διαδικασίες; Το υπουργείο Εσωτερικών και το Δικαιοσύνης, για τις πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες. Στην Ελλάδα οι τοπικές υπηρεσίες ανήκουν στους Δήμους. Άρα κάποιος πρέπει να θεσπίσει το πλαίσιο και να υποχρεώσει τους Δήμους και τους εσωτερικούς οργανισμούς να κάνουν τα δέοντα. Προς το παρόν, όλα βασίζονται στην πρωτοβουλία του κάθε Δήμου -και αν θα την πάρει. Συνήθως η ελληνική πραγματικότητα αφορά το “όσα βλέπει η πεθερά”. Δηλαδή, έχουμε υπηρεσίες που σπάνια λειτουργούν όπως πρέπει. Εν προκειμένω, δεν υπάρχει ούτε αυτό.
Πράγμα που έγινε πιο ξεκάθαρο από ποτέ το 2020 στην έκθεση που είχε δημοσιεύσει ο Συνήγορος του Πολίτη, κατόπιν έρευνας που είχε κάνει σε δήμους της Ελλάδας. Έκτοτε επί της ουσίας, δεν έχει αλλάξει τίποτα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν υπάρχει ενιαίο πρωτόκολλο και κανόνες για τους Εισαγγελείς, παρόλο που η διαδικασία διερεύνησης κάθε σχετικής υπόθεσης κακοποίησης ανηλίκου ξεκινάει με μία εισαγγελική εντολή.
Στο άλλο σκέλος της κοινωνικής πρόνοιας, “οι κοινωνικές υπηρεσίες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι σοβαρά υποστελεχωμένες. Επιπλέον, δεν διαθέτουν ένα σαφές και επαρκές θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων σε σχέση με την παιδική προστασία και την υποστήριξη οικογενειών με σύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Ενδεικτικά, για τον Δήμο Αθηναίων, από όπου προέρχεται το πρόσφατο γεγονός που σόκαρε την κοινή γνώμη, τα περιστατικά που χρήζουν παρακολούθησης ανέρχονται σε 70-100 ετησίως, με την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία να δύναται να παρακολουθήσει μέχρι 20.
Ολόκληρο το άρθρο, με πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τους Δήμους, ΕΔΩ.
