Αναστασία Μιχαλοπούλου: “Το ρεμπέτικο και το σμυρναίικο με πλάνεψαν”

Όταν το βλέμμα αγναντεύει πέρα μακριά, προς τις αλησμόνητες πατρίδες, νιώθεις  τον παλμό της καρδιάς να σου γαληνεύει τη μνήμη. Ταξιδεύεις με τα κελαηδήματα από το βιολί του μοναδικού Κυριάκου Γκουβέντα, συνοδεύοντας την Αναστασία Μιχαλοπούλου με τη μελωδικότητά της, ως γνήσια Μικρασιάτισσα, να μας τρατάρει τραγούδια, αμανέδες και θύμησες. 

Εμφανίσεις σε μαγαζιά, μουσικές σκηνές, συναυλίες, συνεργασίες με εξαίρετους μουσικούς, συμμετοχές σε τοπικά δρώμενα και τοπικά κανάλια, συμμετοχές σε ραδιοφωνικά αφιερώματα στην ΕΡΤ και με μια φωνή που πραγματικά αγγίζει τους λάτρεις του είδους. Συγγραφέας θεατρικών έργων και ενός βιβλίου που κυνηγάει τον χρόνο για να το τελειώσει, δίνει την αίσθηση πως ουσιαστικά κρύβεται πίσω από ένα πέπλο μιας άλλης διάστασης. Όσο πληθωρική τόσο μοναχική. Όσο πηγαία τόσο κρυμμένη μέσα στις δικές της   δικλίδες ασφαλείας.

Το περιβάλλον της την αναγνωρίζει ως “ανοιχτή αγκαλιά’’ και ο τρόπος που σερβίρει τους απίστευτους μεζέδες της στον φιλοξενούμενο σε ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή. Αυτή που χαράχτηκε από την γιαγιά της την Μικρασιάτισσα κοιτάζοντάς σε στα μάτια για να νοιώσει αν κατάφερε να σε ευχαριστήσει με  την μαγειρική της. Είναι  μαγευτικό όσο και απίστευτο μια τόσο πηγαία  προσωπικότητα να  σε  προκαλεί να ξεσκεπάσεις  το πέπλο της αγγίζοντας έστω για λίγο τις  πτυχές των διαθέσεών της πίσω από αυτό.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αναστασία, αν ξεκλείδωνα την ψυχή σου, ο ρόλος της μουσικής μέσα σου τι θα μπορούσε να με κάνει να δω;

Μνήμες, μηχανισμό ανατροφοδότησης και αναγέννηση. Η ψυχολογία λέει ότι είναι θεραπευτικό να ασχολείσαι με την μουσική. Ίσως από νεαρής ηλικίας διαισθητικά ένοιωσα την ανάγκη μιας τέτοιας μεθόδου με αξιακούς κώδικες που με καθόρισαν. Θα επικαλεστώ την άποψη του  Νίτσε που είπε: “’H μουσική δεν είναι μια τέχνη σαν τις άλλες, είναι η ανώτερη έκφραση της ζωής. Χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος’’…  ξέρεις τραγουδώ  βιωματικά, οπότε καταλαβαίνεις, καταθέτω κομμάτια ψυχής και είναι λυτρωτικό.

Και αν μου επέτρεπες να ανιχνεύσω, διακριτικά πάντα, τον λόγο της συγγραφικής σου διάθεσης, πού θα με πήγαινες;

Σε μια και μόνη λέξη. Αποσυμπίεση. Από το δημοτικό, στην έκθεση αρίστευα. Από τότε ανακάλυψα το τρυπάκι που έμπαινα και πήγαινα όπου ήθελα, χωρίς να ρωτώ κανέναν. Γινόταν  η μεγάλη απόδραση. Όταν ξεκινώ να γράφω, φεύγω. Κι όταν επιστρέφω έχω ήδη αποσυμπιεστεί σε υπερθετικό βαθμό. Το μόνο που δεν μπορώ να διαχειριστώ είναι ο χρόνος που ποτέ δεν είναι αρκετός για τελειώσω αυτό που ξεκίνησα. Ελπίζω κάποια στιγμή να με λυπηθεί ο Θεός και το σύμπαν και να τα καταφέρω.

Στο εύχομαι, διότι στην Αίγλη Ζαππείου, πριν καιρό, πήραμε αποσπάσματα και  γεύση μιας μυθιστορηματικής βιογραφίας που ετοιμάζεις και που δεν έχουμε πιάσει ακόμα στα χέρια μας.

Έχεις δίκιο. Η ασυνέπειά μου φαντάζει αχαρακτήριστη. Καθαρά προσωπικοί λόγοι  φρενάρουν έως και σήμερα την πρόοδο του βιβλίου μου. Προσκεκλημένη στο Ζάππειο από τον ιδρυτή του κοινωνικού δικτύου “bookia”, που με επέλεξε να ανοίξω με αποσπάσματα του δικού μου βιβλίου την παρουσίαση του Τζεμίλ Τουράν, Κούρδου συγγραφέα, και δημοσιογράφου ένιωσα μεγάλη τιμή. Χρεώθηκα όμως κατά κάποιο τρόπο την άμεση έκδοσή του. Με τους αστάθμητους παράγοντες να συνωμοτούν εις βάρος της υπόσχεσής μου, φυσικά νοιώθω λίγο άβολα. Γνωστός εκδοτικός οίκος επιθυμεί συνεργασία. Όταν βρεθεί κι ο χρόνος να ολοκληρωθεί, τότε θα νιώσω πολύ καλύτερα.

Έχεις επιτυχείς  θεατρικές παραστάσεις στον Δήμο μας επί χρόνια με τον σύζυγό σου, Δημήτρη Μιχαλόπουλο, και θεατρικά σενάρια δικά σου. Αναπολείς;

Στο μορφωτικό πεδίο του Δημήτρη, πέραν των μουσικολογικών, εντάσσεται και η θεατρολογία. Στο δικό μου η ψυχολογία. Παντρέψαμε αυτά τα δύο και ήταν ο Δημήτρης αυτός  που  ίδρυσε πρώτος -σημείωσέ το αυτό- ο πρώτος την πρώτη  μουσικο-θεατρική ομάδα στα ΚΑΠΗ. Εκείνος υπό εργασιακό καθεστώς κι εγώ εθελοντικά πάντα και εκ πεποιθήσεως. Έτσι δώσαμε ώθηση στον ευαίσθητο υπερήλικα να πέσει  στα βαθιά νερά και επί σκηνής να αποκτά αέρα ηθοποιού, βγάζοντας παράσταση κανονικότατη με εκατοντάδες κόσμο να τον χειροκροτά. Κορυφαία στιγμή όταν η αείμνηστη Δόμνα Σαμίου τίμησε με την παρουσία της την αποκριάτικη παράσταση, με δρώμενα από τα απαγορευμένα αποκριάτικα τραγούδια του δίσκου της και φυσικά εκεί ήταν για όλους μας η μεγάλη αποθέωση.

Την ερχόμενη Τρίτη στις 27 Μαρτίου θα σε δούμε στην μουσική σκηνή ΜΑΚΑΡΙ με έναν από τους πιο σημαντικούς μουσικούς του κλασσικού και παραδοσιακού βιολιού, τον Κυριάκο Γκουβέντα. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Ευτυχής συγκυρία, ήταν μια από τις καλοκαιρινές συναυλίες που κάναμε με επίσης σπουδαίους μουσικούς. Έκτοτε δεν χαθήκαμε. Και δεν ήταν τυχαίο. Κινούμαστε κάτω από την ίδια αισθητική. Η αλληλοεκτίμηση εξελίχθηκε σε φιλία, μετά σε δέσιμο και μετά λες και γνωριζόμασταν χρόνια. Καρμικό; Ίσως. Απειθάρχητα μεν, ευλαβικά δε -πως έγινε αυτός- τον παρακολούθησα και στα σπουδαία σεμινάρια παραδοσιακής μουσικής που παρέδιδε στην Σύρο τον Σεπτέμβρη που μας πέρασε και φυσικά δεν έχω λόγια.

Σου έδωσε πιστεύεις κάτι που σου έλειπε;

Αυτός ο άνθρωπος μεταλαμπαδεύει την γνώση του ακούραστα. Ακούραστα και το εννοώ. Οξύνει τις αισθήσεις σου και σε προωθεί να αποκτάς κίνητρα και στόχους γιατί κι ο ίδιος είναι έτσι. Συνετέλεσε λοιπόν στην αλλαγή μιας εσωτερικής μετατόπισης. Κι εκεί που δάκρυζα ακούγοντας ταξίμι, από το βιολί του, εκεί μου έδειχνε το πώς οπλίζεσαι για να εκφραστείς χωρίς να αφαιρείς συναίσθημα με τον σωστό τρόπο. Έτσι φτάσαμε να θέλουμε πολύ να είμαστε μαζί στο ΜΑΚΑΡΙ, όπως και με την εξαιρετική, ανερχόμενη στο σαντούρι  Ιωάννα Ρήγα. 

Το ότι μεγάλωσες στην Κοκκινιά με Μικρασιάτες πρόσφυγες, ακούγοντας παράλληλα  την θεία σου την γνωστή Ειρήνη Βογιατζή, ήταν αυτό που σε έφερε    πιο κοντά στο ρεμπέτικο και  το σμυρναίικο τραγούδι;

Ο τρόπος που άκουγα τραγούδια και αμανέδες στιγμάτισε την ψυχή μου και καθόρισε τις διαθέσεις μου. Η θεια-Ρηνιώ έγραφε αμανέδες και τους τραγουδούσε  σαν αηδόνι. Από παιδί  θυμάμαι τα “υποβρύχια” να μας τα σερβίρει με αμανέδες, ενώ τύλιγαν ντολμάδες με την γιαγιά πάλι με τραγούδια, πάλι με  αμανέδες. Ήταν απίστευτη. Εισέπραττα μια ειδική δόνηση από  έναν πυρήνα πολυπαραγοντικό από ανθρώπους ανοιχτούς, μεγαλόψυχους, αν και πολύ ταλαιπωρημένους. Αυτές οι ταλαιπωρημένες ψυχές με έμαθαν να αγγίζω άφοβα. Όπως τ’ ακούς. Αγγίζανε, αγκαλιάζανε ο ένας τον άλλον ως αναγκαιότητα. Τραγουδούσαν αγκαλιασμένοι και το ίδιο κάνω κι εγώ. Η αγκαλιά που αποτύπωσα καταμαρτυρούσε την ευγενική συναισθηματική διάθεση και ποτέ εκ του πονηρού. Σήμερα τα πράγματα είναι αλλιώς. Δεν αγγίζονται οι άνθρωποι δεν αγκαλιάζονται εύκολα. Εγώ δεν θα αλλάξω όμως με τίποτα. Όποιος καταλάβει κατάλαβε, χωρίς να είναι υποχρεωτικό.

Η καταγωγή σου από που ακριβώς είναι Αναστασία;

Από την Φώκαια. Λίγο έξω από την Σμύρνη. Ευλογία σκέτη. Και το λέω γιατί  όλοι αυτοί οι άνθρωποι έζησαν στο πετσί τους το ξερίζωμα την συμφορά  τον διωγμό και ξέρεις; Ξόρκιζαν τον πόνο με τραγούδια και γλέντια, όπως και το αντίθετο. Έκλαιγαν την χαρά από συγκίνηση στο καλό που ερχόταν, με δάκρυα θείας ευχαριστίας. Κι εγώ αυτό το βίωσα ως δεδομένο. Έμαθα να κλαίω την χαρά και να γλεντάω την λύπη. Στο δημοτικό θυμάμαι όταν σιγοτραγουδούσα Σμυρναίικα, σχεδόν γινόμουν γραφική από τους συμμαθητές μου. Μετά έγινε της μόδας.

Κατά καιρούς, ερμηνεύοντας έντεχνα και λαϊκά έως και tango, οφείλω να ομολογήσω πως με τέτοια απόδοση είχα την αίσθηση πως ήσουν μόνο εκεί.

Για να σου λύσω την απορία, η δεύτερη γενιά των προσφύγων, τουλάχιστον στην δική μας οικογένεια. όπως η μαμά μου. είχαν μια πιο κλασσική διάθεση από  ακούσματα της τότε  εποχής. Όπως Λατινοαμερικάνικα (Los Indio’s- Los Paraguayos), Γούναρη, Πολυμέρη. Και μετά από λαϊκά, Γιώτα Λύδια,  Μοσχολιού, Γαβαλά κ.λπ. Ακούγοντας από μωρό -πίστεψέ με- κάθε μα κάθε μέρα την καταπληκτική  φωνή της  μαμάς μου να τραγουδά στις παρέες στα τραπεζώματα -μην φανταστείς ποτέ επαγγελματικά- πέρασε στον σκληρό. Άκουγα. Μόνο. Άκουγα. Και είχα πολύ καλό αυτί. Και εκείνη απίστευτα πατήματα. Βγήκα λοιπόν μην σου πω εκπαιδευμένη, αλλά αρκετά υποψιασμένη και από εκεί.

Η αγαπημένη σου επιλογή όμως;

Απλά το ρεμπέτικο και το Σμυρναίικο με πλάνεψαν. Με  πήραν πολύ πιο γλυκά στην αγκαλιά τους και εγώ βέβαια ανταποκρίθηκα. Όλ’ αυτά τα κουβαλώ μέσα μου, είναι η προίκα μου κι αν θες η ταπεινή κατά τα άλλα μουσική μου παιδεία!

Όμως Αναστασία δεν σε είδαμε ποτέ να βγαίνεις προς τα έξω. Ούτε δισκογραφία ούτε ΜΜΕ. Σχεδόν σε ψάχνουμε. Θα ήθελες να μου πεις το γιατί;

Ναι…, μου το λέει πολύς κόσμος. Τραγουδάω γιατί το ζητά η ψυχή μου. Η αγωνία του αν θα πάει καλά μια δισκογραφία, αν θα προβληθεί στα ΜΜΕ και όλα αυτά με τρομάζουν και μου κόβουν την έκφραση. Δεν μου πάει το ρίσκο και η ταλαιπωρία μιας τέτοιας προοπτικής. Κοίτα τα τελευταία χρόνια οι συνεργασίες που κάνουμε είναι ως επί το πλείστον με νέα παιδιά. Μουσικάρες. Και αν όχι όλοι  τουλάχιστον οι  περισσότεροι πέρασαν από μουσικά σχολεία, μεγάλα ωδεία και πανεπιστήμια. Κάποιοι μάλιστα έχουν περάσει κι από τα ΜΜΕ.  Επίσης δεν βγάζω έξω και αυτοδίδακτους, που μένεις με το στόμα ανοιχτό όταν τους ακούς.

Γλυκαίνεις περιγράφοντας

Μα ξέρεις; Τόσο μα τόσο πολύ χαίρομαι, όταν είμαι κοντά τους, μιλάμε για αγόρια κορίτσια έτσι; Όλα τα βλέπω σαν παιδιά μου. Για να ολοκληρώσω στο ερώτημά σου: Αυτά λοιπόν τα παιδιά με τις τόσες γνώσεις και μελέτη μπορούν και πρέπει να υποστηριχτούν δισκογραφικά και να μαθαίνει αυτά ο κόσμος. Πίστεψέ με, τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα από μένα και φυσικά τους εύχομαι τα καλύτερα μέσα από την καρδιά μου.

Τι σε θλίβει όταν συναντάς η νοιώθεις κάτι που δεν σου επιτρέπει να πας παρακάτω;

Διανύουμε εποχές βαθιάς κρίσης στην ανθρωπότητα. Τι να πρωτοπώ; Δυσδιάκριτες πολιτικές με κενές επιχειρηματολογίες. Βεβηλωμένοι άπαντες από όλη αυτή την άδικη διανομή πόρων. Κυκλώνας οριακών πολιτικών καταστάσεων, γίναμε ανήμποροι να χαράξουμε δρόμους στα παιδιά μας, σε εμάς στην αξιοπρέπειά μας. Είμαστε τόσο ταπεινωμένοι. Όταν υπολογίζετε  χρήμα, θρησκεία, πατρίδα, φυλή ή κράτος πάνω από την ανθρώπινη ζωή, το μόνο που λες τουλάχιστον κρατώ κάτι τελευταίο που έμεινε όρθιο. Την ανθρωπιά μας. Αν φύγει κι αυτή, πώς να πας παρακάτω; Δεν πας.

Τι ματαιώνει κάποια προσδοκία σου;

Καλή ερώτηση. Λοιπόν. Θα περίμενες να ακούσεις η διπροσωπία, το ψέμα, η αχαριστία, η αδικία και πολλά άλλα. Τα πολλά άλλα λοιπόν συν τα παραπάνω κλείνονται μέσα σε μια φράση: Ο ανεπαρκής. Στον ανεπαρκή φρενάρω εκεί που έτρεχα με χίλια, γιατί στο φωνάζει η καχυποψία που σε αντιμετωπίζει. Και το λέω πολύ προσεκτικά πως η ανεπάρκεια συντονίζει αυτήν την δραστηριότητα. Ο ανεπαρκής έχει την αίσθηση μόνιμα ότι τον υποτιμάς και κατ επέκταση  έχει άσχημο τρόπο και συμπεριφορά. Δεν εκτιμά, δεν διακρίνει και δεν τον καθιστά μάχιμο να στρατευτεί στην  αγάπη και στο μαζί. Εγκαλείται κατωτάτου επιπέδου στρατηγικές και μετά λύπης μου, όταν το αντιλαμβάνομαι στους ανθρώπους, στενοχωριέμαι και εγκαταλείπω.

Δέχεσαι την συγγνώμη εύκολα;

Εννοείται. Ποια είμαι εγώ που δεν θα την δεχτώ? Και ζητώ επίσης πανεύκολα. Πάντα  αιτιολογώ και ερμηνεύω. Και με σωστή διαχείριση για να προχωρήσουμε και να πάμε παρακάτω. Δεν ξεχνώ εύκολα όμως γι αυτό  γίνομαι πιο προσεκτική. Παρά ταύτα συγχώρεσε με για την σκληρή διατύπωση. Όταν κάτι με κάνει να βιώνω ακραία τοξικότητα από συμπεριφορές, απλά γυρνάω πλάτη και φεύγω. Και νομίζω πως είναι ό,τι καλύτερο.

Το πλάνο σου στη συνέχεια;

Αν σου πω ότι το πλάνο μου είναι οι στόχοι μου, που καθορίζονται από την έμπνευση της εκάστοτε περιόδου, θα με πιστέψεις; Έρχεται η έμπνευση, στοχεύω και προχωράω. Είμαι σε φάση τέτοια αυτόν τον καιρό, οπότε όλα πάνε πολύ καλά.

Κλείσαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση και  θα είμαστε όλοι στο ΜΑΚΑΡΙ με την ευχή να σε βλέπουμε – ακούμε συχνότερα, ανανεώνοντας τη συνάντησή μας. Σε ευχαριστώ για την φιλοξενία.

Εγώ σε ευχαριστώ θερμά για την διάθεση. Δεν έφαγες όμως όλο το σαραγλί σου. Να στο βάλω να το πάρεις μαζί;

 Ε… και μετά από αυτό λύθηκαν οι απορίες μου τελικά στο γιατί κανείς νοιώθει τόσο οικεία με την Αναστασία. Είναι σαν τη γνήσια έκφραση μιας παλέτας χρωμάτων ενός καλλιτέχνη, που το όνομα του λέγεται βιωματική αυθεντικότητα. Ζει την τέχνη της εξερεύνησης του εαυτού της και του περιβάλλοντός της με βάση τις αισθήσεις και το συναίσθημα που της ενέπνευσαν οι καταβολές της, μέσα από την μικρασιατική καταγωγή της χωρίς να μένει εκτός της σημερινής   πραγματικότητας. Δεν κρύβεται πίσω από πέπλο όπως φανταζόμουν. Απλώς γνωρίζει πολύ καλά σταθερές και αξίες τις οποίες ακολουθεί πιστά. Από τις πολύ ωραίες συναντήσεις που είχα οφείλω να ομολογήσω.