του Τάσου Λύτρα
Αιγάλεως – Ποικίλο. Εξερευνώντας την φύση και την ιστορία
Την 1η/12/2025 αναρτήθηκε στη Διαύγεια Διακήρυξη Ανοικτής Διαδικασίας για την επιλογή αναδόχου και κατάρτισης δημόσιας σύμβασης με αντικείμενο την εκπόνηση μελέτης με τίτλο “ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΙΓΑΛΕΩ – ΠΟΙΚΙΛΟΥ ΚΑΙ Σ.Μ.Π.Ε.” (όπου Σ.Μ.Π.Ε. = Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων), προϋπολογισμού 96.500- ευρώ, που θα χρηματοδοτηθεί από το ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ.
Πρόκειται για την απαρχή μιας διαδικασίας που ξεκινά το Υ.Π.Ε.Ν. (Υπουργείο Περιβάλλοντος), με σκοπό, όπως αναφέρεται στο κείμενο της διακήρυξης, “την επικαιροποίηση του καθεστώτος προστασίας του Όρους Αιγάλεω και του Ποικίλου Όρους, όπως το προς εκτέλεση αντικείμενο αναφέρεται αναλυτικά στο Τεύχος Τεχνικών Προδιαγραφών“.
Η συνολική προθεσμία για την ολοκλήρωση και παράδοση της μελέτης ορίζεται σε 24 μήνες από την υπογραφή της σύμβασης. Αρα μόνο για το στάδιο της μελέτης θα απαιτηθούν 2,5 – 3 χρόνια από σήμερα (Δεκέμβρης 2025) και αυτά εφόσον όλα κυλήσουν με την φυσιολογική πορεία των πραγμάτων. Για την ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης θα χρειαστούν άλλα 2 χρόνια κι αυτό εφόσον το νομοθέτημα εκφράζει τη βούληση της τότε κυβέρνησης και της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Αρα δεν υπάρχει λόγος για την διατύπωση βιαστικών συμπερασμάτων.
Το αντικείμενο και η σκοπιμότητα του έργου περιγράφονται στα Τεύχη Τεχνικών Προδιαγραφών και Σκοπιμότητας που συνοδεύουν την Διακήρυξη.
Ας δούμε και τι λένε.
Αφού αναφέρουν το νομικό καθεστώς που διέπει σήμερα τον ορεινό όγκο του Αιγάλεω – Ποικίλου (δασική νομοθεσία και άρθρο 21 του νόμου 2742/99), εκθέτουν την εξαιρετική οικολογική του σημασία όχι μόνο για την αξιόλογη βιοποικιλότητα που φιλοξενεί αλλά και για τις κρίσιμης σημασίας οικολογικές υπηρεσίες που προσφέρει στην Αττική.
Αναφέρεται ιδιαίτερα στην ορνιθοπανίδα και τα θηλαστικά της περιοχής πολλά από τα οποία περιλαμβάνονται σε καταλόγους προστασίας των Οδηγιών της Ε.Ε.
Γίνεται λόγος για φυσικό περιβάλλον του Όρους που αντιμετωπίζει αυξανόμενες ανθρωπογενείς πιέσεις, όπως η ανεξέλεγκτη δόμηση και η υποβάθμιση του τοπίου, πιέσεις από τη βιομηχανική και οικιστική ανάπτυξη, μείωση και αλλοίωση των Οικοτόπων και την κλιματική αλλαγή, το πλήθος των ασύμβατων χρήσεων στις εκτός σχεδίου περιοχές αλλά και θεσμικών και λειτουργικών ασυμβατοτήτων σε σχέση με τις υπάρχουσες ζώνες προστασίας και τις θεσμοθετημένες χρήσεις γης.
Αναφέρεται ότι λόγω των αυξημένων πιέσεων και διαμορφωμένων καταστάσεων, κρίνεται απολύτως απαραίτητη η ενίσχυση του καθεστώτος προστασίας, μέσα από την επικαιροποίηση του Ν. 2742/99, ο οποίος αποτελεί και την πιο πρόσφατη Νομοθετική Ρύθμιση ως προς την θέσπιση ζωνών χρήσεων και προστασίας γης. Κρίνεται επίσης απολύτως αναγκαία η ενίσχυση του ισχύοντος καθεστώτος προστασίας της περιοχής, με βάση την περιβαλλοντική νομοθεσία. Οτι το εν λόγω καθεστώς προστασίας δεν είναι επαρκώς αποτελεσματικό, με σχετικά αιτήματα να έχουν διαχρονικά διατυπωθεί από πολλαπλές πηγές (περιβαλλοντικές οργανώσεις, δήμους, συλλογικούς φορείς επιχειρήσεων κλπ.).
Σύμφωνα με τα Τεύχη, σκοπός της μελέτης είναι η διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, των φυσικών οικοτόπων και της πανίδας/χλωρίδας. Η προστασία των προστατευόμενων περιοχών σύμφωνα με το δίκτυο Natura 2000, την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Οδηγία για τους οικοτόπους) και την Οδηγία 2009/147/ΕΚ (Οδηγία για τα Πτηνά). Η πρόληψη και μείωση της ρύπανσης του αέρα, του εδάφους και των υδάτων. Η διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος του Όρους Αιγάλεω – Ποικίλου. Οι μελετητές, όπως αναφέρεται, πρέπει να λάβουν υπόψη τις κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού για την περιοχή όπως διατυπώνονται στο ΡΣΑ (Ν. 4277/2014), σύμφωνα με τις οποίες το όρος Αιγάλεω χαρακτηρίζεται, μαζί με το Ποικίλο, ως Περιφερειακά Πάρκα και προτείνονται να διαμορφωθούν σε ενιαίο πάρκο αναψυχής, θέας και πεζοπορίας, με δύο μεγάλους υπερτοπικούς πόλους αναψυχής στη Δυτική και την Βορειοδυτική Πύλη της Αθήνας.
Σχόλια: Οι συντάκτες της Διακήρυξης και των Τευχών της φαίνεται ότι έχουν λάβει υπόψη τους τα προβλεπόμενα από το ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας/Αττικής αλλά και άλλα κείμενα όπως την “ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΛΕΩ – ΠΟΙΚΙΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ ΩΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ” που είχε κατατεθεί στο ΥΠΕΝ τον Ιούλιο του έτους 2010 από περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις των δήμων της δυτικής Αθήνας και είχε συνυπογραφεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, το WWF, την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης κ.α.
Με τα δεδομένα αυτά και επειδή σε κανένα σημείο της Διακήρυξης και των Τευχών της δεν γίνεται λόγος για την χωροθέτηση και άλλων επιβλαβών χρήσεων (πέραν των ήδη υφιστάμενων) κατ’ αρχή η, έστω με καθυστέρηση 10 και πλέον ετών, κίνηση της διαδικασίας για την ενίσχυση του νομικού καθεστώτος προστασίας της περιοχής σύμφωνα με την περιβαλλοντική νομοθεσία και τις κατευθύνσεις του Ρ.Σ.Α. είναι θετική.
Ερώτημα προκαλεί η επιλογή να προχωρήσουν οι αλλαγές με τροποποίηση του άρθρου 21 του νόμου 2742/99 και όχι με την έκδοση προεδρικού διατάγματος όπως προβλέπει η περιβαλλοντική νομοθεσία. Για όσους τους διαφεύγει το άρθρο 21 νομιμοποίησε την χωροθέτηση του ΧΥΤΑ Φυλής, του νεκροταφείου Σχιστού, του Βιομηχανικού Πάρκου Σχιστού, θεσμοθέτησε την επέκταση των σχεδίων πόλεων δήμων της δυτικής Αθήνας και Πειραιά σε βάρος των δασικών εκτάσεων του όρους Αιγάλεω – Ποικίλου, επέτρεψε την ανεξέλεγκτη εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας σ’ αυτές και θεσμοθέτησε τη δυνατότητα εγκατάστασης έργων τεχνικής υποδομής και κοινής ωφέλειας εξ αιτίας της οποίας υποβλήθηκαν στη συνέχεια πολλές αιτήσεις για την εγκατάσταση στο βουνό φωτοβολταϊκών “πάρκων”.
Εφόσον όμως έτσι έχουν τα πράγματα και επιλέγεται ο συγκεκριμένος δρόμος, ανοίγεται η δυνατότητα κατάργησης των υποβαθμιστικών για το φυσικό περιβάλλον του βουνού ρυθμίσεων του άρθρου 21, η απομάκρυνση των ασύμβατων χρήσεων, η θεσμοθέτηση λήξης λειτουργίας του ΧΥΤΑ Φυλής, όπως επίσης η ματαίωση κάθε σχεδίου για την εγκατάσταση επιχειρηματικού πάρκου στον αποκαταστημένο ΧΑΔΑ Σχιστού Περάματος. Δεν αποκλείεται βέβαια να υπάρχουν ή να υπάρξουν και “κρυφές κακές σκέψεις” σε ιθύνοντες που θα εκδηλωθούν στην πορεία.
Η τελική έκβαση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς. Ας είμαστε σε εγρήγορση.
Δεκέμβρης 2025
Τάσος Λύτρας
