ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑΕΛΛΑΔΑΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ
Αποκαλυπτική έρευνα: Σεισμικά ρήγματα στο Χαϊδάρι – χαλαρά εδάφη θεμελίωσης
Άρθρο της εφημερίδας μας για την σεισμοτεκτονική έρευνα που έκανε στην πόλη μας το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1999 η Αθήνα συγκλονίστηκε από τον μεγάλο “σεισμό της Πάρνηθας”. Το Χαϊδάρι υπέφερε πολύ. Η άμεση εγγύτητα με το ρήγμα που έδωσε τον σεισμό, το είδος των εδαφών σε ορισμένα σημεία της πόλης, ακόμα και η γεωλογική ιστορία της περιοχής που ενίσχυσε την εδαφική επιτάχυνση, έπαιξαν τον ρόλο τους. Τα χρόνια που πέρασαν είναι αρκετά και οι πληγές έχουν κλείσει, αν και όχι όλες: το ερείπιο της οδού. Γ. Παπανδρέου, μένει για να μας θυμίζει τον σεισμό, στον οποίο χάθηκαν και συμπολίτες μας σε καταρρεύσεις κτηρίων εκτός Χαϊδαρίου. Δημοσιεύουμε έρευνα της έντυπης μορφής της εφημερίδας μας “Χαϊδάρι Σήμερα”, που διαφωτίζει για τις επιπτώσεις του σεισμού στο Χαϊδάρι, αλλά και τι πρέπει σήμερα να φοβόμαστε και τι όχι.
Από τον Σεπτέμβρη του 1999 κυκλοφορούν στην πόλη φήμες για ενεργά ρήγματα που διασχίζουν το Χαϊδάρι, και κάνουν ορισμένους να χάνουν -άδικα- τον ύπνο τους. Ο πιο αρμόδιος να μιλήσει για όλα αυτά είναι ο Δρ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΡΑΝΗΣ, Επίκουρος Καθηγητής στον Τομέα Δυναμικής, Τεκτονικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος συμμετείχε στην επιτόπια έρευνα και περπάτησε βήμα – βήμα την περιοχή μας, μετά τον σεισμό.
Μετά τον σεισμό του 1999, που άφησε τα έντονα σημάδια του στο Χαϊδάρι, έγιναν από τους αρμόδιους επιστημονικούς φορείς όλες οι απαραίτητες έρευνες:
- Σεισμοτεκτονική έρευνα, που αφορά το κατά πόσο η περιοχή έχει σεισμικό δυναμικό και πόσο (ενεργά ρήγματα).
- Έρευνα τρωτότητας σε σεισμική διέγερση, που αφορά το είδος των γεωλογικών σχηματισμών θεμελίωσης (έδαφος).
- Μελέτη στο κτηριακό απόθεμα της πόλης, δηλαδή το είδος των κατασκευών και η παλαιότητά τους, η οποία αφορά τον αντισεισμικό κανονισμό με τον οποίο χτίστηκαν.
Ρήγματα υπάρχουν στο Χαϊδάρι, αλλά όχι ενεργά
Η σεισμοτεκτονική έρευνα, σύμφωνα με τον κο Κράνη, έχει εντοπίσει δύο πιθανά ενεργά ρήγματα στο Χαϊδάρι, ωστόσο κανένα από αυτά δεν αποτελεί γενεσιουργό σεισμικό ρήγμα, δηλαδή δεν έχει διαπιστωθεί άμεση συσχέτισή του με σεισμό στο παρελθόν. Άλλωστε χαρτογραφημένα πιθανά ρήγματα υπάρχουν παντού στην Ελλάδα.
Το πρώτο πιθανό ρήγμα διέρχεται μέσα από την συνοικία του Δάσους με διεύθυνση ΒΒΑ-ΝΝΔ. Το δεύτερο αφορά τη ρηξιγενή ζώνη του Δαφνίου, που χωρίζει το Αιγάλεω από το Ποικίλο και φτάνει μέχρι τον Σκαραμαγκά.
Όπως μας διαβεβαίωσε ο ερευνητής, δεν υπάρχουν αποδείξεις δραστηριοποίησης τοπικών ρηγμάτων στην περιοχή μας, αλλά δεν παύουν να απαιτούν προσοχή όταν χτίζουμε κάτι. Η περαιτέρω επιφανειακή έρευνα που απαιτείται είναι δύσκολη, αφού μιλάμε πια για πλήρως δομημένη περιοχή, γεγονός που αφορά, φυσικά, και ολόκληρο το Λεκανοπέδιο. Οι αυξημένες ζημιές στο Χαϊδάρι, και κυρίως στο Δάσος, οφείλονται στους γεωλογικούς σχηματισμούς θεμελίωσης ή την διακοπή της συνέχειας των γεωλογικών σχηματισμών από μικρής κλίμακας ρήγματα (εδώ μπορούμε να μιλάμε για «παθητική δράση» των τοπικών ρηγμάτων).
Η καταστροφή στη Μονή Δαφνίου, για παράδειγμα, οφείλεται μάλλον σε συσσωρευμένη καταπόνηση από τους 7 – 8 αιώνες της ζωής του, πιθανότατα από σεισμό ή σεισμούς για τους οποίους δεν έχουν σωθεί μαρτυρίες. Ένας τέτοιος σεισμός φαίνεται ότι έγινε κατά τον 16ο αιώνα, προκαλώντας ζημιές και στην Ακρόπολη. Γενικότερα οι σεισμοί στην Κεντρική Ελλάδα γίνονται με μεγάλα χρονικά κενά μεταξύ τους και λόγω του ότι η καταγραφή τους μέχρι το 1964 γινόταν με αραιό δίκτυο σεισμογράφων, ενώ πλήρεις καταγραφές έχουμε από το 1981 και μετά, λείπουν οι ακριβείς πληροφορίες και στηριζόμαστε μόνο σε ιστορικές
αναφορές, με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε έλλειψη λεπτομερών στοιχείων.
αναφορές, με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε έλλειψη λεπτομερών στοιχείων.
Το πρόβλημα των χαλαρών εδαφών
Το έδαφος της Δυτικής Αττικής έχει ιδιαιτερότητες. Από τη δεκαετία του 1950 γνωρίζαμε, μας λέει ο κος Κράνης, ότι κάποιοι γεωλογικοί σχηματισμοί της ήταν ευάλωτοι σε σεισμό. Το πρόβλημα στο Χαϊδάρι υπάρχει, αν και δεν είναι τόσο έντονο όσο σε άλλες συνοικίες της δυτικής Αθήνας. Επίσημη καταγραφή τού Πολυτεχνείου έχει χαρακτηρίσει την πόλη μας ως «μικρής και μεσαίας επικινδυνότητας». Το πρόβλημα μετριάζεται περισσότερο από το ότι πολλά κτήρια είναι νεόδμητα, επομένως χτίστηκαν είτε με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1984, που εφαρμόστηκε μετά τον σεισμό των Αλκυονίδων (1981) ή με τους μεταγενέστερους αντισεισμικούς κανονισμούς.
Το Χαϊδάρι χωρίζεται από πλευράς ποιότητας εδάφους σε δύο περιοχές: Στο ψηλό ανάγλυφο (υψώματα – λόφοι), όπου υπάρχουν σκληρά πετρώματα (ασβεστόλιθοι). Έχουν πολύ καλύτερη συμπεριφορά στον σεισμό. Στις χαμηλές περιοχές, που έχουν προβληματική συμπεριφορά. Πρόκειται για «μαλακούς» γεωλογικούς σχηματισμούς (λευκές μάργες). Αυτά συνήθως φιλοξενούν λιγνιτικά κοιτάσματα, που έχουν ιδιόμορφη συμπεριφορά στον σεισμό. Αυτή μερικές φορές επιδεινώνεται από κοιλώματα (φυσικά ή από εξορύξεις λιγνίτη, που συναντάμε, για παράδειγμα, στην Πετρούπολη). Πρόκειται για γεωλογικά στρώματα που αποτέθηκαν κατά το Νεογενές και τους συναντάμε μεταξύ Χαϊδαρίου – Περιστερίου (προς Ανθούπολη), στο Δάσος και μεταξύ Λεωφόρου Αθηνών και Ιεράς Οδού, στα Κουνέλια.
| Το ερείπιο της οδού Γ. Παπανδρέου είναι θλιβερό απομεινάρι από τον σεισμό τού 1999.
|
Η αρχαία λίμνη και… οι αυξημένες επιταχύνσεις
Ο σεισμός του 1999 δεν ήταν μεγάλος, ωστόσο χαρακτηρίστηκε από αρκετά υψηλές εδαφικές επιταχύνσεις. Στο Δαφνί για παράδειγμα, επιταχυνσιογράφος που είχε τοποθετηθεί για λογαριασμό της Αττικό Μετρό, μέτρησε επιτάχυνση του εδάφους 0,11g, δηλαδή το 1/10 της επιτάχυνσης της βαρύτητας, που χαρακτηρίζεται ως μεγάλη. Πού οφείλονται αυτές οι αυξημένες επιταχύνσεις σύμφωνα με τους ερευνητές; Η απάντηση βρίσκεται στην γεωλογική ιστορία της περιοχής μας.
Ο κος Κράνης μας πληροφορεί ότι πριν από 6 έως 8 εκατ. χρόνια η ευρύτερη περιοχή μας ήταν λίμνη, με παρυφές της το Αιγάλεω και το Ποικίλο. Η ύπαρξη λιμναίας λεκάνης στοιχειοθετείται από την ύπαρξη των νεότερων ιζηματογενών γεωλογικών σχηματισμών και των λιγνιτών, που αναφέραμε πιο πριν. Αυτά είναι πιο μαλακά και ευπαραμόρφωτα στον σεισμό. Από την άλλη, δικαιολογεί και τις αυξημένες επιταχύνσεις: Κάθε λεκάνη φυλακίζει και ενισχύει τα σεισμικά κύματα. Μάλιστα στις παρυφές της λεκάνης παρατηρούνται πιο μεγάλες επιταχύνσεις. Γεγονός που δικαιολογεί την προαναφερθείσα καταμέτρηση του επιταχυνσιογράφου στο Δαφνί και την ταλαιπωρία, γενικότερα του Χαϊδαρίου, στον σεισμό του 1999.
Αυτό που επίσης παρατηρήθηκε στον σεισμό του 1999 είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καταστροφών έγινε μέχρι τον Κηφισό, που λειτούργησε σαν όριο.
Ανάγκη γεωτεχνικής έρευνας πριν τη θεμελίωση
Όλες οι παραπάνω παράμετροι δημιουργούν δυσμενείς συνθήκες θεμελίωσης και απαιτούν πολύ καλή ανάλυση για την ανέγερση μιας οικοδομής. Το Χαϊδάρι, σύμφωνα με τον νεότερο αντισεισμικό κανονισμό του 2004 έχει ενταχθεί στην “Ζώνη 2”. Δηλαδή απαιτεί κτίρια που να αντέχουν σε επιταχύνσεις έως 0,24g!
Ακόμη, ο νέος αντισεισμικός κανονισμός, προβλέπει την εκπόνηση γεωτεχνικής έρευνας. Έτσι θα εκτιμηθεί το έδαφος θεμελίωσης και οι φυσικές παράμετροί του (συνεκτικότητα – ρευστότητα). Η έρευνα αυτή είναι υποχρεωτική για τα δημόσια κτήρια, καθώς και για τα ιδιωτικά όγκου 4.000 κ.μ. και πάνω, που αντιστοιχεί περίπου σε μια 4όροφη πολυκατοικία και άνω. Η γεωτεχνική έρευνα είναι απαραίτητη, αν αναλογιστεί κάποιος ότι η Αττική, η πιο
πυκνοκατοικημένη περιοχή της Ελλάδας, πάσχει από έλλειψη μελετών και λεπτομερών θεματικών γεωλογικών, τεχνικογεωλογικών και γεωτεχνικών χαρτών.
πυκνοκατοικημένη περιοχή της Ελλάδας, πάσχει από έλλειψη μελετών και λεπτομερών θεματικών γεωλογικών, τεχνικογεωλογικών και γεωτεχνικών χαρτών.
Πρόληψη πάνω απ’ όλα
Ο ερευνητής ολοκληρώνει με την αναφορά στην ανάγκη της πρόληψης και της προετοιμασίας. Η σεισμικότητα μιας περιοχής, σε συνδυασμό με την αλληλεπίδραση μεταξύ
εδάφους θεμελίωσης και κτηρίου δίνει τα αποτελέσματα των ζημιών σε μια περιοχή. Σημασία δεν έχει μόνο η γνώση των ρηγμάτων, όπως αποδείχτηκε από τα παραπάνω. Αλλά και η γνώση του γεωλογικού υποβάθρου, ώστε να γίνει η κατάλληλη θεμελίωση κάθε κτιρίου. Αν υπάρχει αυτή η πολιτική πρόληψης, είναι δυνατό να μετριαστούν οι υλικές ζημιές και να
μηδενιστούν οι απώλειες σε ζωές.
εδάφους θεμελίωσης και κτηρίου δίνει τα αποτελέσματα των ζημιών σε μια περιοχή. Σημασία δεν έχει μόνο η γνώση των ρηγμάτων, όπως αποδείχτηκε από τα παραπάνω. Αλλά και η γνώση του γεωλογικού υποβάθρου, ώστε να γίνει η κατάλληλη θεμελίωση κάθε κτιρίου. Αν υπάρχει αυτή η πολιτική πρόληψης, είναι δυνατό να μετριαστούν οι υλικές ζημιές και να
μηδενιστούν οι απώλειες σε ζωές.
Όμως είναι αναγκαία και η προετοιμασία αντιμετώπισης των προβλημάτων που θα προκύψουν από έναν ισχυρό σεισμό. Η πολιτική προστασία και η εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης από τις δημοτικές αρχές είναι καθοριστικής σημασίας. Πρέπει απαραιτήτως:
- Να έχουν εκπονηθεί οι απαραίτητοι χάρτες (νεοτεκτονικοί, τεχνικογεωλογικής καταλληλότητας, σεισμικής επικινδυνότητας, κ.ο.κ.)
- να υπάρχουν οργανωμένοι χώροι καταφυγής – καταυλισμού.
- να έχει εκπονηθεί σχέδιο όδευσης και διαφυγής.
- να υπάρχει πρόβλεψη
μεταστέγασης δημοτικού κτηρίου και γενικά όλων των κρίσιμων
υπηρεσιών,εφόσον αυτές πληγούν από τον σεισμό. - να έχει γίνει επιθεώρηση των δημόσιων κτηρίων, αλλά και των παλαιότερων, ιδίως, κατοικιών.
- Να υπάρχει κατάλληλα επιμορφωμένο προσωπικό στις αρμόδιες υπηρεσίες.
-
Να υπάρχει επαρκής πληροφόρηση και εκπαίδευση των πολιτών.
Μενέλαος Χρόνης
