Μετά έρριξαν στην “Κυανή Ακτή” μας τα πετρέλαια και τις πίσσες…
του Νίκου Γουρλά / kommon.gr
Τελειώνοντας ένα καλοκαίρι, κάπου εκεί στο τέλος της δεκαετίας του ‘60, η μάνα μας ανακοίνωσε ότι το επόμενο καλοκαίρι… τέρμα τα μπάνια στο Σκαραμαγκά. Έντρομοι την ρωτήσαμε γιατί. Μας απάντησε ότι βαρέθηκε πια μετά από το μπάνιο να μας βάζει στην σκάφη, να μας ξεπλένει με πετρέλαιο στην αρχή για να φύγουν οι πίσσες, μετά με Τάιντ και τέλος με πράσινο σαπούνι και ξέπλυμα με το λάστιχο. Κάπου εκεί, ίσως και λίγο αργότερα, αρχές της δεκαετίας του ‘70, ο λαϊκός κόσμος των δυτικών συνοικιών έχανε την μοναδική πλαζ του, αφήνοντας το στίγμα του μαζούτ πάνω στα σώματα της φτωχολογιάς και των παιδιών που ήθελαν να πάρουν λίγη δροσιά.
Ο Σκαραμαγκάς ήταν η «Κυανή Ακτή» του ενός εκατομμυρίου κατοίκων της Δυτικής Αθήνας. Οι κάτοικοι του Περιστερίου, του Χαϊδαρίου, του Αιγάλεω, του Κορυδαλλού, της Αγίας Βαρβάρας, της Νίκαιας, της Πετρούπολης, των Λιοσίων με ειδικά δρομολογημένα λεωφορεία «προς Σκαραμαγκά» δροσίζονταν στις ακτές του.
Γι’ αυτή την παραλία ο έγκλειστος στο Δρομοκαΐτειο ποιητής Ρώμος Φιλύρας έγραψε το ποίημα του «Σκαραμαγκάς». Παρομοιάζει ολόκληρη την περιοχή σαν «θρίαμβο των τοπίων»:
Σαν κέντημα γύρω οι βράχοι και οι λόφοι του Κορυδαλλού
στο λιμανάκι, ονειρεμένο, του γραφικού Σκαραμαγκά.
Κι οι βάρκες στην ακρογιαλιά, που βάζουν πλώρη αργά για αλλού
Τα παραγάδια και τ’ αγκίστρια κι οι πετονιές αραδαριά.
Γλυκόχρωμα γαλάζια ως πέρα τα τρεμοσάλευτα νερά
Τα κύματα μ’ αφρόν ολάσπρο, κάπου στο βάθος των κατάρτια.
Κι από το Δαφνί, τη Σαλαμίνα, το Ναύσταθμο κι ακόμα πέρα
Ο θρίαμβος των τοπίων παίρνει και βασιλεύει γραφικά.
Ενώ ο Γιώργος Ζαμπέτας στη βιογραφία του αναφέρει: «Εμείς πηγαίναμε εκεί συχνά, γιατί τότε ο Σκαραμαγκάς (δεκαετία του ’50) ήτανε η καλύτερη πλαζ και παίρναμε και τα όργανα και παίζαμε κιόλας. Τότε ο Σκαραμαγκάς ήτανε το μπάνιο, το καλό μπάνιο. Πεύκα, καθαρή λαμπερή θάλασσα, κοσμάκης, σούστες, αμάξια, ψαράκι» (Βίος και Πολιτεία, Εκδόσεις Κέδρος).
Η περιοχή του κόλπου της Ελευσίνας ήταν από τα πρώτα θύματα της βάρβαρης ανάπτυξης στην Αττική. Από τον Σκαραμαγκά, την Ελευσίνα, το Μεγάλο Πεύκο, μέχρι την Κινέττα και τον Ισθμό, το φυσικό τοπίο καταστράφηκε. Χωρίς κανένα απολύτως σχεδιασμό άρχισαν να κατακλύζουν όλο το λεκανοπέδιο της Ελευσίνας μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, διυλιστήρια, Ναυπηγεία, καταπατώντας την γη, μπαζώνοντας την θάλασσα, χύνοντας τα απόβλητα τους στις πανέμορφες ακρογιαλιές και προκαλώντας ιστορική καταστροφή του φυσικού τοπίου.
Η καταστροφή του Σκαραμαγκά ξεκίνησε το 1956 και συνεχίστηκε μέχρι το 1977 όταν ο χώρος «αγοράστηκε» (κατά άλλες πηγές παραχωρήθηκε – που είναι και το πιο πιθανό) από τον εφοπλιστή Σταύρο Νιάρχο, ο οποίος έκανε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και μπαζώματα και επέκτεινε το ναυπηγείο σε βάρος των μικρών ιδιοκτητών και του δημοσίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ τα οικόπεδα των μικροϊδιοκτητών αποζημιώθηκαν το 1957 από 25-65 δραχμές τον πήχη, το δημόσιο παραχώρησε την ιδιοκτησία του έναντι του ευτελούς ποσού των 6 δραχμών τον πήχη. Φυσικά τα μπαζώματα και οι προσχώσεις προς τη θάλασσα που δημιούργησαν νέα οικόπεδα δεν πληρώθηκαν ποτέ από τον Νιάρχο, στο όνομα της ανάπτυξης της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας και της εξασφάλισης νέων θέσεων εργασίας. Τα «νέα οικόπεδα» που δημιουργήθηκαν με μπαζώματα της θάλασσας, χωρίς να καταβληθούν χρήματα στο ελληνικό δημόσιο ή αντισταθμιστικά οφέλη, ήταν η όμορφη ακτή του Σκαραμαγκά η οποία συγκέντρωνε το καλοκαίρι ημερησίως 15.000 λουόμενους, κατοίκους κυρίως της Δυτικής Αθήνας.
Όπως αναφέρει ο Κώστας Φωτεινάκης στο βιβλίο του ΧΑΪΔΑΡΙ – ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΑΝΡΘΩΠΟΙ. «Η προσπάθεια του Νιάρχου να απαξιωθεί η πλαζ, καταγγέλθηκε από τον τότε Πρόεδρο του Εξωραϊστικού Συλλόγου Σκαραμαγκά, Παναγιώτη Κουκουμά, ο οποίος στην σύσκεψη των οκτώ εξωραϊστικών συλλόγων του Χαϊδαρίου, την 20η Ιουλίου του 1960 «αναφέρει ενεργείας του Νιάρχου ιδιοκτήτου των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά όστις μετέρχεται κάθε θεμιτού και αθέμιτου μέσου ως η έκχυσις πετρελαίου εις την θάλασσαν και καμμένων λιπαντικών με σκοπόν να καταστήση την θάλασσαν ακατάλληλον προς χρήσιν των λουομένων με σκοπόν να σφετερισθή ολόκληρον την Περιοχήν Σκαραμαγκά επιτυχών μάλλιστα το πρώτον προς τούτο βήμα δια υπολογισμού του χειμερίου κύματος από 15 εις 150 μέτρα. Εξεδηλώθει κατόπιν τούτου η αγανάκτησις των εκπροσώπων των Συλλόγων κατά του σφετεριστού και διαπιστώθει πλήρως ότι οι Σύλλογοι θα αγωνιστούν δια την διάσωσιν του Σκαραμαγκά από τους όνυχας του Νιάρχου».