ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑΔΗΜΟΤΙΚΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η γένεση ενός δημοτικού πάρκου… ερήμην του Δήμου
Αποκατάσταση περιβάλλοντος με δημιουργία κοινόχρηστου πράσινου
Η έκταση των 11 περίπου στρεμμάτων στο Άνω Δάσος (ο μεγαλύτερος εντός αστικού ιστού ελεύθερος χώρος τής πόλης) αποτελεί μια χαρακτηριστική “νεοελληνική” περίπτωση διαχείρισης δημόσιας περιουσίας. Εδώ και περισσότερο από 25 χρόνια αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του Δήμου Χαϊδαρίου, με προορισμό να γίνει πάρκο. Όμως όλο αυτό το διάστημα οι κάτοικοι του Δάσους ρωτούσαν (χωρίς απάντηση) γιατί ο Δήμος μένει έξω από την έκταση και δεν έχει προβεί στη φύτευση ούτε ενός δέντρου. Σαν να μην ήθελε να δείξει ότι είναι δικό του (!), ενώ άφηνε να σέρνεται μια διεκδίκηση από ιδιώτες, χωρίς να εμφανίζει όλα τα (ισχυρότατα) χαρτιά του στο τραπέζι. Ωστόσο, την υποχρέωση του Δήμου ανέλαβαν οι πολίτες, με την αρωγή κάποιων δημοτικών συμβούλων, οι οποίοι με δική τους πρωτοβουλία και φύτεψαν το χώρο και τον διαμορφώνουν και παρουσίασαν και τεκμηρίωσαν (οι πολίτες, όχι η διοίκηση ή οι δημοτικές υπηρεσίες!) την κυριότητα του Δήμου κατά 100% στην έκταση.
Γράφει ο Κίμων Φουντούλης *
Ιστορικό
Ο χώρος βρίσκεται ανάμεσα στις οδούς Μάνης και Κ. Παξινού (νότια), Κοτοπούλη ανατολικά και Βεργίνας (βόρεια). Πρόκειται για την τελική επιφάνεια παλαιού λατομείου στο Ποικίλο Όρος που έκλεισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, λειτουργώντας για λίγα χρόνια ακόμη ως χώρος υποδοχής μπαζών –άγνωστης σύστασης. Όπως μαρτυρούν τα πρανή, στο ΒΑ τμήμα υπάρχουν και νεότερες αποθέσεις μπαζών της τελευταίας 25ετίας κατά την ανοικοδόμηση της περιοχής, κυρίως οικοδομικά υλικά.
Με την ένταξη στο σχέδιο πόλης, με την πράξη εφαρμογής 2/87, της μεγαλύτερης
περιοχής του Άνω Δάσους, στο οποίο είχαν προηγηθεί διανομές και ιδιωτικός σχεδιασμός, η έκταση του μπαζωμένου λατομείου χαρακτηρίστηκε “Κοινόχρηστο πράσινο”. Η έκταση ανήκει στο Δήμο Χαϊδαρίου και έχει μεταγραφεί στο υποθηκοφυλακείο κατά την πράξη εφαρμογής.
περιοχής του Άνω Δάσους, στο οποίο είχαν προηγηθεί διανομές και ιδιωτικός σχεδιασμός, η έκταση του μπαζωμένου λατομείου χαρακτηρίστηκε “Κοινόχρηστο πράσινο”. Η έκταση ανήκει στο Δήμο Χαϊδαρίου και έχει μεταγραφεί στο υποθηκοφυλακείο κατά την πράξη εφαρμογής.
Όταν το 2008 πληροφορηθήκαμε κάποιες κινήσεις περί αποζημίωσης φερόμενων ως πρώην ιδιοκτητών της έκτασης των 11 στρεμμάτων, με σειρά εγγράφων και δημόσιων ερωτημάτων (συντάκτες Γ. Τερζάκης – Πολ. Μηχανικός, Κ. Φουντούλης – Γεωλόγος) επιδιώξαμε να ενημερωθούμε από τον Δ. Χαϊδαρίου δίχως ανταπόκριση. Στην αρχή του καλοκαιριού του 2011 Επιτροπή Κατοίκων του Άνω Δάσους ανέλαβε πρωτοβουλία αναδάσωσης / φύτευσης.
Η συμμετοχή του Κ. Ασπρογέρακα και του υπογράφοντος –τότε δημοτικών συμβούλων Χαϊδαρίου- και επίδειξη από μέρους τους των σχετικών εγγράφων (βάσει και της τεκμηρίωσης του Γ. Τερζάκη), που αποδεικνύουν την δημόσια / δημοτική κυριότητα επί της έκτασης, συνέβαλε στην ενημέρωση των κατοίκων, αλλά και της αστυνομικής αρχής που είχε κληθεί για να εμποδίσει την φύτευση! Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε και το «άβατο» καταργήθηκε, ερήμην της διοίκησης του Δήμου.
Η φύτευση εκείνη δεν απέδωσε θετικό αποτέλεσμα ως προς την βλάστηση, όπως άλλωστε εκτιμούσαμε, λόγω θέρους και έλλειψης δυνατότητας για τακτικό πότισμα. Είχε όμως καταλυτικά πολιτικά αποτελέσματα ως προς το ξεκαθάρισμα του ιδιοκτησιακού και την ανάδειξη ευθυνών όσων «έθαβαν» το ζήτημα έως τότε αλλά και στην συνέχεια…
Λειτουργική αποκατάσταση της έκτασης
Η βλάστηση που προυπήρχε είναι μια σειρά πεύκα, φυτεμένα από περίοικους, στη στέψη τής έκτασης, μια μελιά και ορισμένες αγριελιές στα δυτικά, τρεις αμυγδαλιές, μια ελιά και μια μουριά στα ανατολικά και εναλλασσόμενη χαμηλή βλάστηση αναλόγως της εποχής. Το Δεκέμβριο του 2012 και τον Μάρτιο του 2013 επαναλήφθηκαν οι προσπάθειες φύτευσης, έχοντας διασφαλίσει δυνατότητα άρδευσης με την βοήθεια του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Δυτικής Αθήνας (ΑΣΔΑ), που μέσω του προέδρου του Α. Μποζίκα και του αρμόδιου γεωπόνου Τ. Γεωργόπουλου, δέχθηκε και ενέκρινε αίτημα για διάθεση δεξαμενής και κατασκευή βασικού δικτύου άρδευσης που συμπληρώθηκε με έξοδα και προσωπική δουλειά κάποιων συμπολιτών μας.
Έτσι τέθηκαν οι βάσεις για αποτελεσματικότερη φύτευση, ώστε να πρασινίσει μια κρίσιμη, αλλά ξεχασμένη και έρημη αστική επιφάνεια. Περίπου 150 δέντρα μεγαλώνουν και αλλάζουν θετικά την εικόνα της περιοχής. Επιλέχθηκαν δασικά είδη όπως κυπαρίσσι, πεύκο, πουρνάρι, κουτσουπιά, δάφνη, χαρουπιά κ.ά., με στόχο την προσαρμογή, κλιματική και αισθητική, με το περιαστικό τοπίο. Η κυρίως φύτευση έγινε στο κατώτερο τμήμα για συγκράτηση του εδάφους, αλλά και διευκόλυνση της άρδευσης που γίνεται με βαρύτητα. Επίσης φυτεύθηκαν δύο δενδροστοιχίες πλευρικά του κύριου μονοπατιού που διασχίζει το πάρκο.
Το πρασίνισμα είναι το κύριο ζητούμενο για το Ο.Τ. 388, δεδομένου ότι αυτό (δηλαδή η έλλειψή του…) είναι το πρώτο που αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης, κάτοικος ή διερχόμενος. Όμως το κρισιμότερο από πλευράς ασφάλειας για ανθρώπους και υποδομές είναι η στερέωση των πρανών, της πλαγιάς που έχει δημιουργηθεί μετά το μπάζωμα. (Έχουν καταγραφεί πτώσεις βράχων ή/και λασποπλημμύρες στο πρόσφατο και απώτερο παρελθόν). Με ευκταία την ενεργοποίηση του Δήμου στο εξής, μπορούν να γίνουν αρκετά, χωρίς μεγάλη δαπάνη. Είναι εμφανής η ανάγκη για επιφανειακό ξεσκαρτάρισμα – απομάκρυνση ασταθών τεμαχών βράχου ή οικοδομικών υλικών, ώστε να αποτραπεί κίνδυνος κύλισης ή/και πτώσης εντός της έκτασης ή /και προς τις οδούς Μάνης και Κ. Παξινού.
Επίσης, λόγω έλλειψης γεωτεχνικών δεδομένων για την σύσταση και τα χαρακτηριστικά του υπεδάφους, κρίνεται σκόπιμη η αποφυγή χρήσης βαρέων μηχανημάτων ή/και ανάληψη πρωτοβουλιών αναμόχλευσης του (σχετικώς!) σταθεροποιημένου, μετά την παρέλευση 4 δεκαετιών, πρανούς. Προτεινόμενες ενέργειες μικρού κόστους με δυνατότητες αυτεπιστασίας του Δ. Χαϊδαρίου και όσων εθελοντών…
ΑΜΕΣΕΣ
α) Ξεσκαρτάρισμα σαθρών των υψηλότερων πρανών (βόρειο-δυτικά και βόρειο-ανατολικά) από τεμάχια που ενδέχεται να μετακινηθούν, π.χ. σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης, σεισμικής δόνησης κ.ά. Ορισμένα τεμάχη μπορούν να μετακινηθούν χειρωνακτικά με κατάλληλα εργαλεία και μέτρα ασφαλείας και άλλα με χρήση σκαπτικού μηχανήματος. (Για να διασφαλιστεί πως τα τεμάχη, κατά την αποξήλωσή τους, δεν θα κινηθούν εκτός ελέγχου στα κατάντη, προτείνεται να προηγείται η εκσκαφή αύλακας στη βάση του πρανούς, όπου θα καταλήγουν τα τεμάχια πέφτοντας ή αποτιθέμενα. Έτσι δεν θα απαιτηθεί η μεταφορά τους, αλλά θα καλυφθούν εν συνεχεία από τα υλικά του χώρου). β) Τοποθέτηση πλέγματος / περίφραξης στα υψηλά τμήματα των πρανών για συγκράτησή τους και αποφυγή πτώσης μικρότερων τεμαχών. Αντικατάσταση και ενίσχυση περίφραξης κάτω τμήματος (πάνω από τις οδούς Μάνης και Κ. Παξινού) για αποφυγή πτώσης επισκεπτών, αλλά και πρόσθετη συγκράτηση αντικειμένων (κατά προτίμηση υψηλότερα από σημερινή περίφραξη για συνδυασμό με επόμενη ενέργεια).
ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ
γ) Δημιουργία αναβαθμίδας στο κατώτερο τμήμα (πάνω από υπάρχον τοιχίο), πλήρωση μεταξύ υπάρχοντος τοιχίου και πρανούς με επίκλιση (κατά πλάτος κλίση) της σχηματιζόμενης επιφάνειας προς βορράν (δηλαδή προς το πρανές, ώστε να λειτουργεί και ως συγκράτηση φερτών υλικών και προσωρινή ανακοπή ομβρίων, πριν φτάσουν στο οδόστρωμα των δρόμων). Φύτευση τόσο προς το πρανές του παλαιού λατομείου όσο και προς το οδικό δίκτυο (2 δεντροστοιχίες) που θα αναπληρώσουν τα δέντρα –νεαρά πεύκα- που αναγκαστικά θα απομακρυνθούν από το χείλος του πρανούς. (Η παραπάνω ενέργεια θα μπορούσε εύκολα να είχε εκτελεστεί κατά την περίοδο οδοποιίας στο Άνω Δάσος…).
Εναλλακτικά, με μικρότερο κόστος και μικρότερη ποσότητα εκσκαφών, μπορεί να περιοριστεί
η κλίση του υπάρχοντος κατακόρυφου πρανούς, να φυτευτεί η βάση και η στέψη
του νέου πρανούς και να τοποθετηθούν και σ’ αυτή την περίπτωση δύο σειρές
περίφραξης.
η κλίση του υπάρχοντος κατακόρυφου πρανούς, να φυτευτεί η βάση και η στέψη
του νέου πρανούς και να τοποθετηθούν και σ’ αυτή την περίπτωση δύο σειρές
περίφραξης.
δ) Χρήση χώματος εκσκαφών για κάλυψη τμημάτων με οικοδομικά υλικά, κυρίως προς την οδό Μ. Κοτοπούλη.
ε) Συνέχιση και επέκταση φυτεύσεων και αρδευτικού δικτύου (σύνδεση με γεώτρηση Ποικίλου, το νερό της οποίας φτάνει έως την εστία πρασίνου ψηλά στην Μ. Κοτοπούλη), με στόχο την βελτίωση αισθητικής, μικροκλίματος, δημιουργία περιπάτου
- Δασικά είδη στο νότιο τμήμα
- Καλλωπιστικά πέριξ εσωτερικών μονοπατιών χρήση δέντρων και θάμνων δίχως βαθύ ριζικό σύστημα στα υψηλά σημεία (υψηλότερα από εσωτερικά μονοπάτια) για αποφυγή
διευκόλυνσης κατολισθητικών φαινομένων - Έμφαση στις φυτεύσεις νότια, δυτικά και ανατολικά –κοντά στις οδούς και τα
κτίρια που περιβάλλουν το σχηματιζόμενο αστικό πάρκο - αντιστήριξη κατά θέσεις με χρήση υλικών από τα διάσπαρτα υπάρχοντα στον χώρο, σύμφωνα με τις επιταγές της μορφολογίας του εδάφους.
ζ) Η περαιτέρω παρέμβαση που ενδεχομένως να κριθεί αναγκαία στο μέλλον προϋποθέτει γεωτεχνική μελέτη. Οι επόμενες γενιές (και με καλύτερες οικονομικές προϋποθέσεις…) θα έχουν να προγραμματίσουν και να σχεδιάσουν σε έναν χώρο με λιγότερα προβλήματα και περισσότερο πράσινο, σύμφωνα με τις τότες ανάγκες και δυνατότητες.
* Παραγωγή και Στήριξη στο Χαϊδάρι