“Βία ανηλίκων”, τρένο δίχως φρένα: Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου
Η βία ανηλίκων είναι κοινωνικό φαινόμενο που εισβάλλει με διαρκώς εντεινόμενο τρόπο στις καθημερινές ειδήσεις και προβληματίζει βαθιά ειδικούς και γονείς.
Τον προβληματισμό τους για τη βία των ανηλίκων εκφράζουν o Θεόδωρος Τσούχλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΛΜΕ, η Βάσω Αρτινοπούλου, καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ο πρόεδρος στο «Χαμόγελο του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος.
«Οι οικογένειες τα σχολεία και οι κοινωνικοί θεσμοί αναπαράγουν και ανατροφοδοτούν τη βία σαν μορφή επικοινωνίας. Τα σχολεία ως κοινωνικοί θεσμοί αναπαράγουν την ευρύτερη βία που υπάρχει είτε στην οικογένεια είτε στην κοινωνία. Όμως μερικές φορές τα σχολεία μπορεί να παράξουν πρωτογενώς και βία ανηλίκων. Αυτό μπορεί να μην μας αρέσει, αλλά έτσι είναι και διαφαίνεται από τις έρευνες. Όλες οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές, ανισότητες αντανακλώνται στο σχολείο, στο σχολικό περιβάλλον και πάντοτε είχαμε μορφές βίας. Το ζήτημα είναι να ξεχωρίσουμε πότε η βία ή οι συγκρούσεις στο σχολικό περιβάλλον αποτελούν μία επίδειξη δύναμης και εξουσίας. Τότε είναι επικίνδυνες» ανέφερε σχετικά με το πρόβλημα της βίας των ανηλίκων η κ. Αρτινοπούλου.
«Ωστόσο σήμερα αναγνωρίζουμε τη βία ανηλίκων, σχολική βία, τον σχολικό εκφοβισμό ως αρνητικές συμπεριφορές, τη βία μέσα στο σπίτι, την ενδοοικογενειακή βία ως έγκλημα. Αυτό κατά τη γνώμη μου, διαχρονικά αποτελεί δείκτη προόδου και πολιτισμού», συμπλήρωσε η καθηγήτρια Εγκληματολογίας.
Ο Θεόδωρος Τσούχλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΛΜΕ, επιβεβαίωσε ότι υπάρχει συνάφεια μεταξύ του εγκλεισμού της πανδημίας με την έξαρση στη βία ανηλίκων. «Έχοντας κάνει σχετικές έρευνες και το Κέντρο Μελετών της ΟΛΜΕ και μιλώντας με συναδέλφους, με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς που βρίσκονται καθημερινά στα σχολεία, πήραμε το συμπέρασμα ότι έπαιξε ρόλο και ο εγκλεισμός λόγω της πανδημίας που τα παιδιά αποσυντονίστηκαν σημαντικά με την εξ αποστάσεως διδασκαλία και τη μη παρουσία τους στην κοινωνικοποίηση. Οι ανισότητες που υπάρχουν, ενδυναμώθηκαν μετά την πανδημία με κοινωνικές, οικονομικές και παιδαγωγικές ανισότητες», επισημαίνει ο κ. Τσούχλος.
«Υπάρχει μια συνεχιζόμενη διαδικασία εκφοβισμού, βίας, διαπόμπευσης κάποιων παιδιών που κάνουν ομάδες. Είναι τρία τα παιδιά εδώ πέρα που έχουμε μπροστά μας. Το ένα είναι το παιδί που δέχεται τη βία, μετά το άλλο το παιδί το οποίο δίνει τη βία και ο παρατηρητής. Οι παρατηρητές εκείνοι που βλέπουν δεν μιλάνε και προωθούν αυτή την κατάσταση και κάνουν μεγάλοι ζημιά. Υπάρχει λύση στο πρόβλημα “βία ανηλίκων” με την προσπάθεια και τη συμμετοχή κάποιων ειδικών που δεν θα παρευρεθούν μεταξύ του εκπαιδευτικού και του παιδιού, αλλά θα στηρίξουν τον εκπαιδευτικό να το διαχειριστεί», αναφέρει ο κ. Γιαννόπουλος για το ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού.
Θάνος Ασκητής: Γιατί συμβαίνει και τρόποι αντιμετώπισης
Χαρακτηριστική είναι η αύξηση που παρατηρούμε στα φαινόμενα βίας ανηλίκων, είτε με την μορφή σχολικού εκφοβισμού (bullying), είτε μέσω της δράσης παιδικών «συμμοριών». Και βέβαια σε αυτήν την ανοδική τάση έχει συμβάλει πλήθος παραγόντων μεταξύ των οποίων η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι συνθήκες εγκλεισμού, η έλλειψη επικοινωνίας.
Αν λάβουμε υπόψη την 10ετή οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 και μετέπειτα την έλευση της πανδημίας Covid-19 καταλαβαίνουμε πόσο έχει συμπιεστεί η Ελληνική κοινωνία γενικότερα, αλλά και η οικογένεια ειδικότερα. Η πανδημία ανέδειξε τις παθογένειες που υπήρχαν και έφερε ανασφάλεια, μειωμένη ανοχή στη δυσφορία και θυμό στους κόλπους της οικογένειας. Αυτό έχει ως απόρροια την έλλειψη επικοινωνίας και οριοθέτησης ακόμα και την παραμέληση των παιδιών από τους γονείς. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που η βία ανηλίκων αποτελεί αντανάκλαση της βίας που μπορεί να υφίστανται τα ίδια ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένεια τους.
Τα παιδιά που εισέρχονται στην περίοδο της εφηβείας, σε αυτήν την ηλικία της σύγκρουσης, της αμφισβήτησης, της αντίδρασης και της παρόρμησης, βιώνουν ήδη μια πληθώρα ψυχοφυσιολογικών αλλαγών, στην οποία καλούνται να προσαρμοστούν. Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικιακής περιόδου είναι η ανάγκη να προσδιορίσουν τη ταυτότητα τους και να ανήκουν κάπου. Όταν, λοιπόν, οι σχέσεις με τους γονείς είναι φτωχές, απόμακρες ή και συγκρουσιακές, οι έφηβοι ενδέχεται να χάσουν τον προσανατολισμό τους και να αναζητήσουν τη λύση ακόμα και στη χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ ή χασίς, μέσω της οποίας μπορεί να αισθάνονται ότι αποκόπτονται από την γονεϊκή επιρροή και ταυτίζονται με τους συνομηλίκους. Ιδού λοιπόν ο δρόμος για τη βία ανηλίκων.
Ο ρόλος του σχολείου είναι μείζονος σημασίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων στο παιδί. Ωστόσο, είναι ένας τομέας που έχει δεχτεί πλήγμα λόγω του κορωνοϊού, με τις συνθήκες καραντίνας που επιβλήθηκαν. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά κλείστηκαν στο σπίτι, αποκόπηκαν και από τους φίλους αλλά και από την επιρροή των εκπαιδευτικών, εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, που ενίοτε αναπαράγουν την βία, σαν τρόπο εκτόνωσης και έκφρασης. Όλα τα παραπάνω κάνουν πρόδηλη μια κρίση αξιών που περνάμε και την οποία αντιλαμβάνονται και τα ίδια τα παιδιά.
Η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και των γονέων με τα παιδιά τους κρίνεται σκόπιμη όχι μόνο για την αντιμετώπιση ως προς τη βία ανηλίκων, αλλά κυρίως για την πρόληψη της. Συγκεκριμένα, οι γονείς θα πρέπει να:
- Να ενημερώνονται από το σχολείο για την συμπεριφορά των παιδιών
- Να ασχολούνται μαζί τους, κάνοντας διάλογο
- Να τα οριοθετούν, αλλά και να τα ενισχύουν
- Να ικανοποιούν τις συναισθηματικές τους ανάγκες
Τρομακτικό παιχνίδι
Η ψυχολόγος Νάσια Σκαμπαρδώνη μιλάει στο EleftherosTypos.gr για τη βία ανηλίκων και μεταξύ άλλων κάνει λόγο για ένα «τρομακτικό παιχνίδι στα παιδιά και στους εφήβους», δίνει το προφίλ των παιδιών που επιλέγουν αυτόν τον «τρόπο έκφρασης», επισημαίνει τον ρόλο του οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος αλλά και την επίδραση των παιχνιδιών βίας που παίζουν τα παιδιά.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έξαρση του φαινομένου που αποκαλείται βία ανηλίκων.
Ξυλοδαρμοί και γενικότερα βία ανηλίκων, βίντεο που απαθανατίζουν αυτές τις στιγμές, ανεξέλεγκτα βίαιες συμπεριφορές και φτάνουμε να μιλάμε δυστυχώς για μια δραματική τάση της νέας εποχής. Το νέο τρομακτικό παιχνίδι στα παιδιά και στους εφήβους, είναι πλέον να φτιάχνουν ομάδες, κάποιοι να ξυλοκοπούν συμμαθητές τους και κάποιοι άλλοι αναλαμβάνουν να το βιντεοσκοπήσουν και να το ανεβάσουν στα social media με σκοπό τη δημοφιλία, να πάρουν περισσότερα likes, να αποκτήσουν περισσότερους ακολούθους και να νιώσουν ικανοποίηση.
Αντλούν δύναμη μέσα από αυτό; Αποδεικνύουν την αξία τους; Επικοινωνούν πως είναι νταήδες και απαιτούν σεβασμό; Ερωτήματα που μας αναστατώνουν και μας προβληματίζουν για τους τρόπους που έχουν εφεύρει τα παιδιά για να γίνουν εμφανή και αποδεκτά στο περιβάλλον τους. Μπορεί να μιλάμε λοιπόν, για θύτες και θύματα αλλά ουσιαστικά και οι δύο πλευρές θύματα είναι.
Ποιο είναι το προφίλ ενός παιδιού που επιλέγει τη βία για να εκφραστεί και γιατί επιλέγει αυτόν τον τρόπο;
Ένα παιδί θύτης, που αναρωτιόμαστε παράλληλα σε τι είδους ενήλικα θα εξελιχθεί, είναι ένα παιδί το οποίο ενδεχομένως έχει υποστεί και εκείνο βία στο παρελθόν, έχει βιώσει όλο αυτόν τον πόνο και ως θυμωμένο παιδί διαμοιράζει αυτό τον πόνο γύρω του. Ένα παιδί θύτης πιθανά να συμπεριφέρεται έτσι γιατί είναι ο μόνος τρόπος που βρίσκει για να πάρει αξία μέσα από αυτό, θέλουν να ανήκουν κάπου και φυσικά θέλουν να ανήκουν στην ομάδα των δυνατών, των άτρωτων, να ανήκουν στην ομάδα των φίλων τους που κάνουν το ίδιο γιατί αν δεν το κάνουν θα μπουν αυτόματα στη θέση του θύματος.
Ποιος είναι ο ρόλος των γονέων και του σχολείου στη βία ανηλίκων;
Δύο βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να καλλιεργούνται στα παιδιά είναι ο σεβασμός στον συνάνθρωπό μας και η ενσυναίσθηση ,το να νιώθει δηλαδή πως μπορεί να νιώθει ο άλλος, τον πόνο που του προκαλεί και τι επιπτώσεις έχει αυτό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί συνδυαστικά από το σπίτι αλλά και από το σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ευθύνη να εντοπίζουν τέτοια σημάδια στο σχολείο και να ηχεί συναγερμός.
Να μην υποτιμώνται οποιαδήποτε καμπανάκια τέτοιων συμπεριφορών ακόμα και ένα συνεχές πείραγμα θα πρέπει να διερευνάται γιατί η βία ανηλίκων συνήθως πηγαίνει κλιμακωτά. Ακόμη κι αν το σχολείο θεωρεί πως δεν μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση να ζητά άμεσα βοήθεια από τους αρμόδιους ώστε να δίδονται κατευθυντήριες. Θα πρέπει να υπάρχει εποπτεία στο χώρο του σχολείου και χώρο όπου διεξάγονται τα διαλείμματα, να υπάρχουν ανοιχτές κεραίες και να παίρνονται μέτρα πρόληψης χωρίς φόβο για την εικόνα του σχολείου, διότι η εικόνα ενός σχολείου δεν είναι το περιτύλιγμα αλλά ξεκινά εκ των έσω.
