Ο γάμος του Σίμωνα Καρά στο Δαφνί, Χριστούγεννα 1950, σε μετάδοση BBC
Ο γάμος του Σίμωνα Καρά και της Αγγελικής Βατούγιου στη Μονή Δαφνίου, το 1950, αποτέλεσε σημείο αναφοράς γιατί το τελετουργικό που ακολουθήθηκε βοήθησε στην αναβίωση ξεχασμένων, σχεδόν, μέχρι τότε χριστιανικών εθίμων.
Ο γάμος ήταν τόσο υποβλητικός και εντυπωσιακός, που η Amice Calverly, αγγλο-καναδή αιγυπτιολόγος που παρίστατο στην τελετή, την κατέγραψε, μαζί με τη δική της περιγραφή, με ένα μαγνητόφωνο. Οι μαγνητοφωνήσεις αυτές, δύο χρόνια αργότερα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1952, μεταδόθηκαν από το BBC με τον τίτλο Byzantine Wedding.
Ο ίδιος ο Σίμων Καράς στο βιβλίο του “Η Βυζαντινή Ακολουθία του Γάμου” (1988) αναφέρεται στη ηχογράφηση αυτή, με έκδηλη, μάλλον, απορία, ως προς τους λόγους που οδήγησαν την Claverly να αποτυπώσει την τελετή και αργότερα, εν αγνοία των νυμφευμένων, να την μεταδώσει μέσω του BBC:
“…Ήτο πράγματι, ενδιαφέρον γεγονός, εκείνη η εν τω Δαφνίω τελετουργία δια την οποίαν – ηχογραφημένην παρά της, ένεκα ποίων αγνώστων επιδιώξεων πηγαινο-ερχομένης εις την Ελλάδα εκείνην την κρίσιμον δια την πατρίδα μας περίοδον, αγγλοκαναδής madame, κυρίας, miss Κάρβερλυ ως ελέγετο παρ΄ υμών- το B.B.C. του Λονδίνου, εν αγνοία ημών, μετέδωσε σχόλια και αποσπάσματα των ηχογραφήσεών της…“
Το πρόγραμμα του B.B.C. (Γ’ Πρόγραμμα) μεταφράστηκε για πρώτη φορά από
τα αγγλικά στα ελληνικά από την κα Χριστίνα Κούρκουλα για τον ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου.
Η κα Κάρβερλυ, δύο χρόνια μετά το γάμο του Σίμωνα Καρά, περιγράφει το γάμο. Απολαύστε την υπέροχη περιγραφή:
Ο γάμος του Σίμωνα Καρά στο Δαφνί, Τρίτο Πρόγραμμα του BBC
Ο «Βυζαντινός Γάμος», είναι ένα πρόγραμμα που αποτελείται από εγγραφές που έγιναν από την Amice Calverley στον γάμο του Σίμωνα Καρά, στο ναό της μονής Δαφνίου. Η κυρία Calverley παρουσιάζει το πρόγραμμα:
Οι ηχογραφήσεις έγιναν κατά τη διάρκεια του γάμου του Σίμωνα Καρά, ενός Έλληνα λόγιου και πατριώτη, του οποίου ολόκληρη η ζωή είναι αφιερωμένη στην πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής εκκλησιαστικής και λαϊκής μουσικής.
Για τον γάμο του ο Καρράς αναβίωσε τελετουργίες και έθιμα σχεδόν ξεχασμένα πλέον, όπως το τελετουργικό ξύρισμα του γαμπρού, την παραμονή του γάμου. Είχε επίσης προετοιμάσει και εκπαιδεύσει τις χορωδίες του για να τραγουδήσουν μια περίτεχνη μορφή της τελετής, που είχε τις ρίζες της στο γαμήλιο τελετουργικό των βυζαντινών αυτοκρατόρων.
Για να έχει ο γάμος το περιβάλλον που του ταίριαζε, ο Καρράς πήρε την άδεια να γίνει στον ναό του Δαφνίου, μια εκκλησία του ενδέκατου αιώνα, λίγα χιλιόμετρα από την Αθήνα.
Η τελετή, στην οποία πρωτοστάτησε ένας μητροπολίτης βοηθούμενος από εννέα ιερείς και διακόνους, διήρκησε περίπου τρεις ώρες και τριάντα λεπτά. Περιελάμβανε τις λειτουργίες του Όρθρου, του Αρραβώνα, του Γάμου και την Αγία Ευχαριστία, ενώ μέσα σε όλα αυτά εμπλεκόταν η λειτουργία των Χριστουγέννων, καθώς ο γάμος πραγματοποιήθηκε τη δεύτερη ημέρα μετά τα Χριστούγεννα.
Ως εκ τούτου, ο ήχος μπορεί να έχει καταγραφεί, αλλά την ομορφιά της σκηνής την θυμόμαστε μόνον… Τα άμφια σε αποχρώσεις γαλαζοπράσινες, βαθυκίτρινες ή στα χρώματα του υάκινθου, τον χρυσοποίκιλτο μανδύα και την μήτρα του μητροπολίτη, το πήγαινε-έλα των θυμιατηρίων και το Ευαγγέλιο με το ασημένιο κάλυμμα το κρασί και το ψωμί της Θείας Ευχαριστίας στο χρυσό δισκοπότηρο με την λαβίδα.
Για τον γάμο του αξιαγάπητου ζευγαριού υπήρχαν στεφάνια από τριαντάφυλλα και κλαδιά ελιάς δεμένα με χρυσές κορδέλες, και μια κανάτα με κόκκινο κρασί στολισμένη με γιρλάντες, μαζί με την πίτα (το μεγάλο στρογγυλό γλυκό ψωμί με τα μπαχαρικά) …
Όλο το τελετουργικό και οι κινήσεις είχαν την μεγαλοπρέπεια του συμβολισμού, καθώς αναπαρίσταναν ένα πολύτιμο ζωντανό μωσαϊκό περιστοιχισμένο από τους παρευρισκόμενους…
Ψηλά στους τοίχους του υπερώου, ψηφιδωτοί Άγιοι και Πατριάρχες ντυμένοι με ακόμα πιο εντυπωσιακά άμφια παρακολουθούσαν το δράμα του Ευαγγελίου: τη Γέννηση, τη Βάπτιση, την Ανάσταση του Κυρίου τους, ενώ πιο πάνω στον θόλο, κυρίαρχος όλων, ο Θεός, ο Παντοκράτορας, άτεγκτος και βλοσυρός φαινόταν να κοιτάζει προς τα κάτω τους ανθρώπους – και έβλεπε σε αυτούς το κακό…
————–
Ακολουθεί Αθηναϊκή πατινάδα που αναφέρεται στην “κυρά Χρυσοδαφνιώτισσα”, σε εκτέλεση Δόμνας Σαμίου.
Το τραγούδι περιλαμβάνεται στο δίσκο “ΣΕΡΓΙΑΝΙ”, ΣΕΙΡΙΟΣ, (1986). Το τραγούδι αυτό δεν είχε γραφτεί προηγούμενα σε δίσκο. Η Δόμνα Σαμίου το έμαθε από το δάσκαλό της Σίμωνα Καρά (1905-1999) που είχε παντρευτεί στο Δαφνί στις 26/12/1950. Οι στίχοι του τραγουδιού:
Σεργιάνι ‘ναι στη Σεργιανή
Σεργιάνι ’ναι στη Σεργιανή και στη Mεντέλη μέλι
και στο Δαφνί κρύο νερό που πίνουν οι αγγέλοι.
Άστρο της αυγής
γιατ’ άργησες να βγεις;
Στ’ Aλίκοκου ’ναι οι όμορφες στο Pοδακιό οι άσπρες
και στη Xρυσοδαφνιώτισσα ξανθιές και μαυρομάτες.
Tα μεσάνυχτα
ν’ αφήσεις ανοιχτά.
Kυρά Xρυσοδαφνιώτισσα μεγάλη σού ’ναι η χάρη
με το ψηφί, με το ριγλί1, με το μαργαριτάρι.
Πρόβαλε να ’δεις
καρδιά που τυραννείς.
[Σεργιανή=Καισαριανή / Μεντέλη=Πεντέλη / Αλίκοκος=Γειτονιά στην Κυδαθηναίων (Πλάκα) / Ροδακιό=Αγίας Φιλοθέης (Πλάκα)]
Το τραγούδι αυτό αναφέρεται για πρώτη από τον Δημήτριο Καμπούρογλου το 1888 στο Βυζαντινό Ημερολόγιο και επαναλαμβάνεται στο βιβλίο του ΤΟ ΔΑΦΝΙ, 1920. Ο Γιώργος Λαμπάκης στο βιβλίο του ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ (1889) αναφέρει ένα στίχο από το τραγούδι που το είχε διαβάσει στο ημερολόγιο του Καμπούρογλου.
Από τα παραπάνω εξηγείται γιατί ο καθηγητής Γιώργος Προκοπίου χρησιμοποιεί τη φράση “Παναγία Χρυσοδαφνιώτισσα” στο τίτλο της βραβευμένης ταινίας του. Είναι προφανώς γνωστή σε έναν ευρύτερο κύκλο ανθρώπων στην Αττική και έχει προκύψει από την εορτή της Παναγίας, 23 Αυγούστου, του Καθολικού της Μονής Δαφνίου.
