Ανεκτίμητος θησαυρός στο Δρομοκαΐτειο
«Μετεβλήθη εντός μου κι ο ρυθμός του κόσμου», έγραψε μέσα από τα αφιλόξενα δωμάτια του Δρομοκαΐτειου, όπου νοσηλεύτηκε σε ηλικία 42 ετών και πέθανε τέσσερα χρόνια αργότερα, ο μεγάλος Έλληνας λογοτέχνης και συγγραφέας του διηγήματος “Το αμάρτημα της μητρός μου”, Γεώργιος Βιζυηνός.
Ο παράφορος έρωτάς του για μια 14χρονη μαθήτριά του, τη Μπετίνα, την οποία πολιορκούσε διαρκώς επιθυμώντας να την παντρευτεί, αποτέλεσε την αφορμή για τον στενό του φίλο και τότε διευθυντή του Ωδείου Αθηνών, να τον μεταφέρει στο ψυχιατρείο. Βλέποντας ότι η κατάσταση του Βιζυηνού χειροτέρευε, του υποσχέθηκε πως θα τον παντρέψει με την αγαπημένη του λίγο πιο έξω από την Αθήνα. Του φόρεσε γαμπριάτικο κοστούμι, καπέλο και με ένα κάρο τον οδήγησε στο «Δρομοκαΐτειο Φρενοκομείο» στις 9 Απριλίου 1892. Η γνωμάτευση ήταν «γενική παράλυση των φρένων».
Το πρώτο ποίημα που έγραψε εντός των τειχών του ψυχιατρείου καθώς και πολλά άλλα ανέκδοτα έργα σπουδαίων προσώπων των γραμμάτων και των τεχνών που νοσηλεύτηκαν εκεί, στον κόσμο της παράνοιας, τίθενται σήμερα στη διάθεση του κοινού στο μουσείο που στεγάζεται στον αύλειο χώρο του Δρομοκαΐτειου, στις παρυφές της Ιεράς Οδού.
«Ο επισκέπτης μπορεί να δει έργα τέχνης επιφανών ζωγράφων όπως των Ανδρέα Κρυστάλλη και Βαλεντίνου Ίλβες που φιλοτέχνησαν ενώ νοσηλεύονταν εδώ, πιστοποιητικά, ερωτικές επιστολές, χαμένα αντικείμενα ασθενών και πολλά άλλα», μου λέει ο υπεύθυνος του μουσείου Κώστας Παντελάκης. Ο ίδιος εργάζεται στην τεχνική υπηρεσία του νοσοκομείου τα τελευταία 30 χρόνια και ανέλαβε μαζί με έναν συνάδελφό του να συλλέξουν τον ιστορικό αυτό θησαυρό που ήταν παραπεταμένος στα πιο απίθανα σημεία εντός και εκτός του ψυχιατρείου.
«Η έρευνά μας κράτησε πέντε περίπου χρόνια. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη κάθε φορά που έβρισκα κάτι που φανέρωνε την ιστορία του νοσοκομείου. Ένα από τα αντικείμενα μεγάλης σημασίας για την πορεία της ψυχιατρικής που εντόπισα πεταμένο σε ένα παλιό κλιμακοστάσιο, είναι μια συσκευή ηλεκτροσοκ», λέει περήφανα και προσθέτει: «τα αντικείμενα των ασθενών τα βρήκαμε σε δύο μεγάλες σακούλες σκουπιδιών. Δαχτυλίδια, ρολόγια, μουσικά όργανα, όλα ήταν ανακατεμένα με περιττώματα ποντικιών. Τα καθαρίσαμε, τα συντηρήσαμε και σήμερα εκτίθενται στο κοινό».
Ανέκδοτες ερωτικές επιστολές του Κωστή Παλαμά
Στο μουσείο ο επισκέπτης θα δει μεταξύ άλλων χειρόγραφες επιστολές του Κωστή Παλαμά από την περίοδο που ήταν έφηβος. Μια καλοκαιρινή επίσκεψή του στο Αργοστόλι το 1876, τον έφερε αντιμέτωπο με τον πρώτο του έρωτα, την Ισαβέλλα. Μόλις επιστρέφει στην Αθήνα, εξομολογείται στον φίλο του και ποιητή Νικόλαο Καμπά τα συναισθήματά του για τη νεαρή κοπέλα και αποφασίζουν να γράψουν ο καθένας τους από μία ακροστιχίδα που φέρει το όνομα της Ισαβέλλας. Σε εκείνη την ακροστιχίδα ο Νικόλαος Καμπάς υπογράφει ως «Ωρίων».
Ακολούθησαν κι άλλα, πολλά ποιήματα και επιστολές που ο εθνικός μας ποιητής και μια από τις σπουδαιότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της νεότερης Ελλάδας, έστειλε στην αγαπημένη του. Σαράντα χρόνια μετά, η 17χρονη ανιψιά της Ισαβέλλας, περνά το κατώφλι του ψυχιατρείου προκειμένου να νοσηλευτεί. Μαζί της κουβαλούσε ως καύχημα τις επιστολές αυτές που είχαν αποδέκτη τη θεία της όμως οι φύλακες του νοσοκομείου κράτησαν τα προσωπικά της αντικείμενα.
Ανάμεσα από τα ερωτικά γράμματα του Κωστή Παλαμά και τα πιστοποιητικά εισαγωγής του Γεωργίου Βιζυηνού, υπάρχουν δεκάδες επιστολές του Έλληνα λόγιου και πρώτου προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Δημήτριου Βικέλα. «Μετά τον θάνατο του Ζώρζη Δρομοκαΐτη, ο οποίος διέθεσε τα χρήματα για την ανέγερση του ψυχιατρείου, ο Δημήτριος Βικέλας που βρισκόταν στη Γαλλία έστειλε οδηγίες για την ανέγερση του κτιρίου. Είχε εμπειρία από ψυχιατρεία διότι η σύζυγός του νοσηλευόταν σ’ένα τέτοιο νοσοκομείο στη Γαλλία», επισημαίνει ο κ. Παντελάκης.
Ιστορία της ψυχιατρικής
Μέσα στο κτίριο του μουσείου ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με παλιές, καταδικαστέες πλέον από την επιστημονική κοινότητα, πρακτικές τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι γιατροί προκειμένου να «θεραπεύσουν» τους ψυχικά νοσούντες. Οι ζουρλομανδύες και η μέθοδος της ψυχρολουσίας είναι κάποιες από αυτές.
«Χρησιμοποιώντας πήλινες κάνουλες οι γιατροί έριχναν με μεγάλη πίεση πάγο στα σώματα των ασθενών. Τότε δεν υπήρχαν φάρμακα και οι ψυχίατροι πίστευαν πως με αυτό το σοκ ο οργανισμός του ψυχασθενούς θα συνερχόταν. Μετά την ψυχρολουσία έβαζαν τους ασθενείς να περπατούν για δέκα περίπου λεπτά προκειμένου να κυκλοφορήσει ξανά το αίμα στο σώμα τους. Η πρακτική αυτή άρχισε να εφαρμόζεται το 1903 και στο μουσείο ο επισκέπτης θα βρει εκτός από τις πήλινες κάνουλες και ειδικό εγχειρίδιο της εποχής για γιατρούς και νοσηλευτές», υπογραμμίζει ο κ. Παντελάκης.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’30 δύο Ιταλοί ψυχίατροι εφεύρουν τη μέθοδο του ηλεκτροσόκ, η οποία πολύ σύντομα εξαπλώνεται στην Αμερική και αργότερα στην Ευρώπη. Στο Δρομοκαΐτειο το ηλεκτροσόκ έχει καταργηθεί τα τελευταία 30 χρόνια, ωστόσο, στο μουσείο υπάρχουν όλες οι συσκευές που χρησιμοποιούσαν οι γιατροί του νοσοκομείου στο παρελθόν προκειμένου να διοχετεύσουν ηλεκτρικό ρεύμα στον εγκέφαλο των ψυχικά ασθενών.
«Έχουν δει πολλά τα μάτια μου όσα χρόνια δουλεύω εδώ. Ευτυχώς η επιστήμη προχώρησε και πλέον τα φάρμακα κάνουν θαύματα», καταλήγει ο κ. Παντελάκης.