Πυργούσικες εικαστικές δημιουργίες… με ένα πιρούνι

Όταν επισκεφθείτε για πρώτη φορά το Πυργί της Χίου, θα εντυπωσιαστείτε μπροστά στο «στόλισμα» των προσόψεων όλων των  σπιτιών. Η τεχνική με την οποία έχουν κατασκευαστεί ονομάζεται «ξυστό» και είναι μοναδική στον ελλαδικό χώρο. Αποτελούν ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό θέμα, που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Πρόκειται για διακοσμητικά σχήματα, γεωμετρικά ως επί το πλείστον, χαραγμένα και ξυσμένα πάνω σε φρέσκο κονίαμα στις προσόψεις κατοικιών και άλλων κτιρίων (φωτό Περικλής Μεράκος).

Εκδήλωση αφιερωμένη στην τεχνοτροπία αυτών των εξωτερικών σκαλιστών επιχρισμάτων,  διοργάνωσε ο Σύλλογος Πυργούσων Αττικής «Το Πυργί της Χίου». Στην αίθουσα του Δημαρχείου συγκεντρώθηκαν από νωρίς εκατοντάδες μέλη και φίλοι του συλλόγου, από το Χαϊδάρι και κάθε γωνιά της Αττικής.

«Εικόνα που μοιάζει να βγαίνει από παραμύθι»

Η πρόεδρος του Συλλόγου κ. Μπρη δεξιά, με την κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης, Μαρία Ξύδα

Στο χαιρετισμό της η πρόεδρος του συλλόγου, κ. Μαρία Μπρη, ανέφερε πως το Πυργί, το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου, αποτελεί αρχιτεκτονικό στολίδι, με τα σπάνιας ομορφιάς γεωμετρικά μοτίβα, που διάλεξαν οι Πυργούσοι για να στολίσουν τα σπίτια τους. Δίνουν  στο χωριό τους μια εντελώς ιδιαίτερη εικόνα, που μοιάζει να βγαίνει από παραμύθι. Ελάχιστες αναφορές υπάρχουν για τα ξυστά και αυτές είναι κυρίως προφορικές παρά τη γραπτή αναφορά από τον εντυπωσιασμό των περιηγητών. Ακόμα διίστανται οι γνώμες προς το χρόνο, τόπο και καταγωγή της καταγωγής τους. Οι κάτοικοι του ισχυρίζονται πως προέρχονται από τους Γενοβέζους κατακτητές του νησιού. Τοποθετούνται χρονολογικά πριν από το 1850. Φημολογείται ακόμα πως ο Γιώργος Κουντούρης έφερε τα ξυστά από την Κωνσταντινούπολη, γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα. Το συνεργείο του διακόσμησε μεγάλο αριθμό κτηρίων και σπιτιών. Άφησε μάλιστα ως συνεχιστές του τους γιους του Νικόλαο και Κωνσταντίνο, που διακοσμούσαν προσόψεις πριν και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα συνεχίζουν την παράδοση αξιόλογοι τεχνίτες.

«Εκεί θα στηθεί το δικό σας μνημείο»

Αμέσως μετά κλήθηκε στο βήμα ο δήμαρχος Μιχάλης Σελέκος, που επιφύλαξε ένα «δώρο» στον εθνικοτοπικό σύλλογο. Όπως ανέφερε, ασχολήθηκε πολύ με το θέμα της ανέγερσης μνημείου στην πόλη μας. Μετά από επαφές που έκανε με το σύλλογο και διαβουλεύσεις για την επιλογή χώρου επέλεξαν να ανεγερθεί μεταξύ της Πλατείας Ηρώων και του σιντριβανιού στο κεντρικό Χαϊδάρι, που είναι και η Πυργούσικη συνοικία της πόλης μας. Πρόσθεσε πως θα προσπαθήσουν να έχει και τη λαϊκή μορφή για να φιλοξενήσουν και τα χαρακτηριστικά των ξυστών του Πυργίου. Τα αποκαλυπτήρια του θα γίνουν μέσα στο 2018, οπότε θα έχουν και οι Πυργούσοι ένα σημείο αναφοράς.

Στη συνέχεια η αντιπρόεδρος του συλλόγου Ανδριάνα Κομποθέκλα διάβασε χαιρετιστήριες επιστολές που απέστειλαν ο Μητροπολίτης Χίου κ. Μάρκος και ο αντιπεριφερειάρχης Χίου Σταμάτης Κάρμαντζης. Ακολούθησε η προβολή ενός ολιγόλεπτου ντοκιμαντέρ που αφορούσε το θέμα της εκδήλωσης.

«Αυτός με ώθησε να ασχοληθώ με τα ξυστά»

Κεντρική ομιλήτρια ήταν η Διδάκτωρ-Αρχιτέκτων Μαρία Ξύδα, που έγραψε το βιβλίο «Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου». Η καταγόμενη από τον Κάμπο της Χίου με ένα πλούσιο βιογραφικό δήλωσε ότι αισθάνθηκε ιδιαίτερη ευχαρίστηση που βρέθηκε ανάμεσα σε συμπατριώτες της. Τόνισε όμως πως θέλησε να βάλει τα  πράγματα στη θέση τους. Εξήγησε μάλιστα, γιατί μελέτησε αυτό το θέμα. Γύρω στο 1983 ήρθε να μιλήσει στη Χίο, στο πλαίσιο του τότε Ελεύθερου  Ανοικτού Πανεπιστημίου,  ο «Πατριάρχης» της λαϊκής τέχνης Κίτσος Μακρής. Μετά την ομιλία, εκείνη του έδωσε το πρώτο της βιβλίο που είχε τίτλο «Βοτσαλωτές αυλές της Χίου». Όταν επισκεφτήκαν μαζί το Πυργί, της είπε πως είναι χρεωμένη με αυτό το θέμα και πως πρέπει να το μελετήσει. Αργότερα η τότε υπουργός Αιγαίου Ελισάβετ Παπαζώη της ζήτησε να κάνει μια έκθεση για τα ξυστά, γιατί ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα έτρεχε για τις αχάρακτες προσόψεις. Η πρόταση πήρε υψηλή βαθμολογία και εφαρμόστηκε με επιτυχία.

«Έτσι κατασκευάζονται βήμα-βήμα»

Σε άλλο σημείο αναφέρθηκε για το πώς υλοποιούνται τα ξυστά στους τοίχους των σπιτιών στο Πυργί. Κατ’ αρχήν οι τεχνίτες που τα σχεδίαζαν έπαιζαν τη γεωμετρία στα δάκτυλα. Για να γίνει το ξυστό σοβαντίζεται η πρόσοψη. Περνάνε το χαράτσωμα, ένα πολύ παχύ στρώμα ασβέστη και σε χρόνο ρεκόρ πρέπει να χαραχτούν τα σχέδια και να ξυστούν. Η πρόσοψη χωρίζεται σε ζώνες, που δεν είναι τίποτε άλλο από τη στενή και φαρδιά πλευρά της οικοδομικής τάβλας. Με ένα χάρακα και πολλές φορές με ένα σπάγκο και ένα καρφί χαράσσονται τα σχέδια. Μετά ο μάστορας περνά σύντομα την επιφάνεια με ένα πιρούνι,  σημειώνοντας-κάνοντας μια χαρακιά για το ποια επιφάνεια θα ξυστεί. Αυτό-κατά τη γνώμη της- είναι η ικανότητα και η δυναμική του τεχνίτη. Να στρώσει τα σχέδια σε μια επιφάνεια,  να οργανώσει έτσι ώστε δεξιά και αριστερά να μην κόβει κανένα μοτίβο αλλά και ολόκληρο να έχει μια ισορροπία. Αυτή είναι η μαστοριά τους. Κλείνοντας ανέφερε πως σημασία δεν έχει από πού κατάγεται αυτή η τέχνη και πως ήρθε. Σημασία έχει πως οι Πυργούσοι πήραν αυτή την τέχνη και την έκαναν δική τους.

Στη συνέχεια πήρε το λόγο ο πολυτάλαντος καλλιτέχνης Κωστής Παντελάκης. Ο καταγόμενος από το Πυργί συνδημότης μας δήλωσε πως νιώθει περήφανος για το γεγονός πως η ψυχή της πατρίδος του φτερούγιζε σε αυτή την αίθουσα. Ο κ. Παντελάκης αναφέρθηκε στο τεχνικό μέρος των ξυστών και δημιούργησε μπροστά στο κοινό από την αρχή, άλλο ένα! Κάλεσε μάλιστα το κοινό να βοηθήσει στην ολοκλήρωση του, κάτι στο οποίο ανταποκρίθηκαν πολλοί.  Ο κόσμος έμεινε  ενθουσιασμένος από αυτή την πρωτότυπη εικαστική δημιουργία. Στους δύο εκλεκτούς προσκεκλημένους το διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου, τους απένειμε τιμητικές πλακέτες.

Κόβουν Βασιλόπιτα

Την Κυριακή 14 Ιανουαρίου (ώρα 5:30) θα γίνει η κοπή της φετινής τους  πρωτοχρονιάτικης πίτας, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου. Όπως κάθε χρόνο, θα βραβεύσουν τα Πυργουσάκια που εισήχθησαν φέτος στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ όλης της χώρας. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό.

Απογευματινό τσάι

Συνάντηση  για κυρίες και κυρίους διοργανώνει την ερχόμενη Κυριακή 17 Δεκεμβρίου ο Σύλλογος Πυργούσων Αττικής. Το ραντεβού θα γίνει στις 5:30 το απόγευμα, στο Κ55(πρώην CUTTY SARK- Στρατάρχου Καραϊσκάκη 55-Χαιδαρι). Η είσοδος θα κοστίζει πέντε ευρώ.

Νέο ημερολόγιο

Κυκλοφόρησε για το νέο έτος, ένα ακόμα καλαίσθητο ημερολόγιο του συλλόγου. Έχει τίτλο: «Σταγόνες πρόσφατης μνήμης». Στις σελίδες του φιλοξενεί εικόνες από την καθημερινότητα του χωριού, κατά  το πρόσφατο παρελθόν. Όσοι ενδιαφέρονται να το προμηθευτούν, μπορούν να καλούν στο τηλέφωνο 6972-976306.

Γιώργος Παπαπαναγιώτου