Όρια ηλικίας συνταξιοδότησης: “Στο τραπέζι” γενναία αύξηση από το 2027
Η Δανία άνοιξε το δρόμο για τα 70 και πίσω της τρέχουν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα φυσικά, η οποία ήδη βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας, δεν θα μπορούσε να λείπει από τη συζήτηση.
Η επόμενη διετία συνδέεται με αποφάσεις για το συνταξιοδοτικό, που θα πάρουν σάρκα και οστά από την 1η Ιανουαρίου 2027. Η εν λόγω εξέλιξη προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία και συνδέεται με την πορεία του προσδόκιμου ζωής και τις δημογραφικές εξελίξεις.
Την αύξηση των ηλικιακών ορίων εξετάζουν αρκετά κράτη στην Ευρώπη και την αρχή έκανε η Δανία, η οποία αποφάσισε να αυξήσει σταδιακά τα όρια συνταξιοδότησης στα 70 έτη για όσους σήμερα είναι 55 ετών. Όταν ο χορός ανοίγει, τι μπορεί να τον σταματήσει;
Το δημογραφικό στο προσκήνιο
Ένας από τους βασικούς δείκτες που καθορίζουν την πίεση στο ασφαλιστικό είναι η σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους. Σήμερα διαμορφώνεται στο 1 προς 1,66 – δηλαδή 166 εργαζόμενοι για κάθε 100 συνταξιούχους. Το 2040, η αναλογία αυτή αναμένεται να υποχωρήσει στο 1 προς 1,25, με μόλις 125 εργαζομένους να στηρίζουν 100 συνταξιούχους. Η επιδείνωση αυτής της αναλογίας, σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, καθιστούν σχεδόν βέβαιη τη σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση τα επόμενα χρόνια.
Μελέτες διεθνών οργανισμών, όπως η Eurostat, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ΟΟΣΑ, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης στα ασφαλιστικά συστήματα. Το βασικό συμπέρασμα είναι πως τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα αυξάνονται σταδιακά, καθώς από το 2027 ενεργοποιείται ο μηχανισμός σύνδεσης τους με το προσδόκιμο ζωής.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το προσδόκιμο ζωής στα 65 έτη για τους άνδρες θα αυξηθεί από τα 18,7 έτη το 2022 στα 23,9 έτη το 2070. Για τις γυναίκες, από 21,7 έτη το 2022, εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 26,7 έτη έως το 2070.
Τι καθορίζει τις αλλαγές
Τρεις βασικοί δημογραφικοί δείκτες θα καθορίσουν το αν και κατά πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας από το 2027:
1. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων: Από 39% σήμερα, αναμένεται να φτάσει στο 60%, δηλαδή σε κάθε 100 εργαζόμενους θα αντιστοιχούν 60 άτομα άνω των 65 ετών.
2. Ο δείκτης γήρανσης: Για κάθε 170 άτομα ηλικίας άνω των 65, υπάρχουν μόνο 100 άτομα σε παραγωγική ηλικία.
3. Ο δείκτης γονιμότητας: Παρά τη μικρή άνοδο από 1,3 το 2018 σε 1,5 το 2022, εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από το όριο αντικατάστασης του πληθυσμού (2,1 παιδιά ανά γυναίκα). Το αρνητικό φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις μείον θανάτους) διπλασιάστηκε μέσα σε μια πενταετία – από -33.856 το 2018 σε -64.706 το 2022.
Η ελληνική νομοθεσία
Η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει από το 2021 και εξής την προσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανά τριετία, ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής. Οι πρώτες προσαρμογές το 2021 και το 2024 δεν εφαρμόστηκαν, λόγω της επίδρασης της πανδημίας στα δημογραφικά στοιχεία αλλά και της λήξης των μεταβατικών διατάξεων.
Σήμερα, ισχύουν δύο βασικά όρια ηλικίας:
• Πλήρης σύνταξη στα 62 έτη με 40 έτη ασφάλισης
• Σύνταξη λόγω γήρατος στα 67 έτη με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης
Η επόμενη αξιολόγηση και ενδεχόμενη προσαρμογή των ορίων έχει οριστεί για το 2026, με εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2027. Αν το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί, τότε τα όρια ηλικίας θα αναπροσαρμοστούν αυτόματα. Η ίδια διαδικασία θα επαναλαμβάνεται ανά τρία χρόνια: δηλαδή το 2029 για το 2030, το 2032 για το 2033 κ.ο.κ.
Ποιο μοντέλο προκρίνεται στην Ελλάδα
Ο ΟΟΣΑ προτείνει τρία πιθανά μοντέλα σύνδεσης των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής:
• Αναλογία 1 προς 1: Για κάθε 1 έτος αύξησης του προσδόκιμου, 1 έτος αύξηση στο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης.
• Αναλογία 2/3: Κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο, συνεπάγεται 8 μήνες αύξησης στα όρια ηλικίας.
• Αναλογία 1/3: Ηπιότερη προσαρμογή με 4 μήνες αύξησης για κάθε 1 έτος ανόδου του προσδόκιμου.
Για την Ελλάδα, το πιο πιθανό είναι να εφαρμοστεί η πρώτη επιλογή (1 προς 1), καθώς συνδέεται ευθέως με τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος.
