Νίκος Πλουμπίδης: Η εκτέλεση στο Χαϊδάρι σαν κορύφωση αρχαίας τραγωδίας

Νίκος Πλουμπίδης: Η σύλληψη, η αποκήρυξη και οι κατηγορίες από το κόμμα ότι υπήρξε χαφιές και πράκτορας του ταξικού εχθρού ● Οι ψευδείς ειδήσεις και τα κατασκευασμένα ρεπορτάζ εναντίον του από τις Αρχές ● Η στάση των συντρόφων του και της ίδιας του της γυναίκας ● Το εκτελεστικό απόσπασμα.

Ηταν Σάββατο 14-8-1954, πριν από 69 χρόνια, 5.25 το πρωί, όταν το εκτελεστικό απόσπασμα αφαίρεσε τη ζωή του Νίκου Πλουμπίδη. Την εκτέλεση παρακολούθησαν δημοσιογράφοι του αθηναϊκού Τύπου, οι οποίοι είχαν κληθεί ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό από τις αστυνομικές αρχές. Την ίδια μέρα οι απογευματινές εφημερίδες φιλοξένησαν το θέμα στις πρώτες τους σελίδες με αναλυτικά ρεπορτάζ.

Η εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» είχε πρώτο θέμα τη δολοφονία με πηχυαίους τίτλους: «Ο ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ ΤΗΝ ΑΥΓΗΝ ΖΗΤΩΚΡΑΥΓΑΖΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΚΕ. – Ωχρός και υποβασταζόμενος ωδηγήθη εις τόπον εκτελέσεως παρά το Δαφνί. – Αντιμετώπισε με απόλυτον ψυχραμίαν τας σφαίρας του αποσπάσματος. – Δεν εδέχθη ούτε να κοινωνήση, ούτε να του δέσουν του οφθαλμούς του. – Αι τελευταίαι του λέξεις: “Αφήνω ένα τιμημένο όνομα στο παιδί μου”.- Παρέδωσε μιαν επιστολήν προς την κατάδικον εις θάνατον σύζυγόν του».

Η κεντρώα εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» φιλοξένησε το θέμα στην πρώτη της σελίδα γράφοντας: «Απορριφθείσης της αιτήσεως χάριτος Ο ΝΙΚ. ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ ΤΗΝ 5.40′ Π.Μ.».

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Γιώργος Πετρόπουλος, Νίκος Χατζηδημητράκος

Η «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» φιλοξένησε την είδηση ως πρώτο θέμα της πρώτης σελίδας της. Οι τίτλοι χαρακτηριστικοί και για τις πολιτικές σκοπιμότητες που ήθελε να εξυπηρετήσει η εφημερίδα: «ΕΤΥΦΕΚΙΣΘΗ ΤΗΝ ΑΥΓΗΝ Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ – Η εκτέλεσίς του έγινε παρά το Δαφνί. – Είχεν υποβάλει αιτήσεις αναιρέσεως και χάριτος, αλλ’ απερρίφθησαν αμφότεραι. – Τελευταίως η υγεία του είχεν αποκατασταθή εις το σανατόριον. Ο ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΙΧΕΝ ΑΠΟΚΗΡΥΞΕΙ ΩΣ “ΠΡΑΚΤΟΡΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ” ΜΕΝΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΟΣ ΩΣ ΚΟΙΝΟΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΗΣ».

Στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» η εκτέλεση ήταν πρώτο θέμα υπό τον τίτλο «ΠΑΡΗΚΟΛΟΥΘΗΣΑ ΕΙΣ ΤΟ ΔΑΦΝΙ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΙΝ ΤΟΥ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ». Πλάγιοι τίτλοι: «Από τας φυλακάς της “Σωτηρίας” εις τον τόπον του τυφεκισμού. – Ο Νίκος Πλουμπίδης ειδοποιείται τα μεσάνυκτα. – Συνομιλία του με τον ιερέα. – “Παρακαλώ, ένα καφέ”. – Ο Νίκος Πλουμπίδης αψόγως ενδεδυμένος εξέρχεται των φυλακών. – Εις το σιδηρόφρακτον αυτοκίνητον, προς ο Δαφνί. – Ο Νίκος Πλουμπίδης προ του εκτελεστικού αποσπάσματος. – “Απασφαλίσατε, σκοπεύσατε”. – Ο Νίκος Πλουμπίδης δέχεται ψύχραιμος τον θάνατον. – Ηρνήθη να του δέσουν τους οφθαλμούς. – Αι τελευταίαι λέξεις του εκτελεσθέντος».

Σύλληψη και καταγγελία από το ΚΚΕ

Ο Νίκος Πλουμπίδης συνελήφθη στις 25 Νοεμβρίου του 1952, γύρω στις 2.30 με 3 μετά το μεσημέρι στην οδό Πρεβέζης 14 στα Σεπόλια. Η σύλληψή του δεν ήταν μια δύσκολη επιχείρηση για τις Αρχές, παρ’ όλο που αυτές -όπως προκύπτει από τα σχετικά στοιχεία- κινητοποιήθηκαν μάλλον με την προσμονή ότι θα συναντούσαν αρκετές δυσκολίες, ενδεχομένως και σθεναρή αντίσταση, καθώς γνώριζαν πως ήταν ένας από τους πιο έμπειρους κομμουνιστές στα ζητήματα της παρανομίας.

Δύο μέρες μετά τη σύλληψη η ηγεσία του ΚΚΕ από την πολιτική προσφυγιά έδωσε στη δημοσιότητα μια συγκλονιστική ανακοίνωση, η οποία μεταδόθηκε από τον κομματικό ραδιοσταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα». Για την ηγεσία του κόμματος ο Νίκος Πλουμπίδης ήταν χαφιές της Ασφάλειας από την πρώτη στιγμή που εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα.

Την ανακοίνωση του ΚΚΕ αναπαρήγαγε και μοίρασε στον Τύπο η Ασφάλεια. Το περιεχόμενό της όπως δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες έχει ως εξής: «Στις 25 του Νοέμβρη 1952 ο Υπουργός των Εσωτερικών της Κυβέρνησης Παπάγου Λυκουρέζος ανακοίνωσε, ότι πιάστηκε ο από 7ετίας κρυπτόμενος κομμουνιστής Νίκος Πλουμπίδης. Η Κ.Ε. του ΚΚΕ ανακοινώνει, ότι ο Νίκος Πλουμπίδης ή Μπάρμπας είναι από 27ετίας πράχτορας της Ασφαλείας μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ, στενός συνεργάτης του Σιάντου.

»Ειδικά στα χρόνια της Μεταξικής διχτατορίας, στην πρώτη Χιτλερική κατοχή και στην περίοδο της Αμερικανοκρατίας, ο προβοκάτορας Νίκος Πλουμπίδης έκανε μεγάλη ζημιά στο λαϊκό κίνημα και στο Λαό μας. Από τις μεγαλύτερες προδοσίες του είναι, ότι παράδωσε στην Ασφάλεια και στο δήμιο τον λαϊκό ήρωα Ν. Μπελογιάννη.

Ο Νίκος Πλουμπίδης είναι βαμμένος θανάσιμος εχθρός του Λαού. Η Αμερικανική κατασκοπεία και η Ασφάλεια, τώρα που κατάλαβαν, ότι ο πράκτορας τους ξεσκεπάζεται, σκηνοθέτησαν τη νέα σύλληψη του Πλουμπίδη για να τον καλύψουν.

Τέτοιες εικονικές συλλήψεις υπέστη ο Νίκος Πλουμπίδης και στο παρελθόν για τον ίδιο σκοπό.

»Η Κ.Ε. του ΚΚΕ ξεσκεπάζει σήμερα τον προβοκάτορά Πλουμπίδη ή Μπάρμπα. Ολα τα υλικά και τα στοιχεία που αφορούν τη χαφιέδικη πραχτορική δράση του Πλουμπίδη θα δημοσιευτούν στην κατάλληλη ώρα. Ο Λαός μας πρέπει να ξέρει, ότι η Ασφάλεια, ο Παπάγος, η Αμερικανοκρατία θα χρησιμοποιήσουν τον Πλουμπίδη και τους συνεργάτες του για να οργανώσουν προβοκάτσιες και για να χτυπήσουν το δημοκρατικό μας κίνημα και πρέπει να υπερασπίσει τις δημοκρατικές οργανώσεις και τους τίμιους εκπροσώπους του».

Για την ιστορική αλήθεια οφείλουμε να σημειώσουμε πως το ΚΚΕ δεν κατέληξε στην κατηγορία πως ο Νίκος Πλουμπίδης ήταν χαφιές τις μέρες που εκείνος συνελήφθη. Η Κ.Ε. του κόμματος είχε καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα με απόφασή της που είχε ληφθεί 4 μήνες πριν, στις 25/7/1952, αλλά είχε κρατηθεί μυστική. Επρόκειτο για μια λανθασμένη απόφαση την οποία η Ασφάλεια και οι υπηρεσίες δίωξης του κομμουνισμού αποφάσισαν να αξιοποιήσουν στο έπακρο και προς όφελός τους.

Στρατός, ΚΥΠ και Ασφάλεια συσκέπτονται

Σύμφωνα με έγγραφα που υπάρχουν στον φάκελο του Πλουμπίδη στην Ασφάλεια, στις 19-2-1953 ο τότε Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, αντιστράτηγος Στυλ. Κιτριλάκης, απευθύνθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες της ΚΥΠΕ (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών Ελλάδος), του ΓΕΣ, της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής καλώντας σε σύσκεψη στις 23-2-1953 ώστε να εξεταστεί ο τρόπος εκμετάλλευσης της υπόθεσης “Νίκος Πλουμπίδης”.

Οντως στις 23-2-1953 πραγματοποιήθηκε η εν λόγω σύσκεψη η οποία κατέληξε στις εξής αποφάσεις: «(α) Να μην εισαχθή επί του παρόντος εις δίκην ο ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ Νίκ. (β) Αι Αρχαί Ασφαλείας (Γεν. Δ/σις Αστυν. Πόλεων- Δ/σις Ασφαλείας Χωρ/κής/ Υπ. Εσωτ.) εν συνεννοήσει μετά της Κ.Υ.Π.Ε. να μελετήσουν τον τρόπον εκμεταλλεύσεως της υποθέσεως, αφού προηγουμένως ενημερωθή πλήρως η Κ.Υ.Π.Ε. επί του θέματος αυτού. (γ) Εις νεωτέραν Σύσκεψιν και εφόσον προηγουμένως εξαντληθούν άπασαι αι δυνατότητες εκμεταλλεύσεως της υποθέσεως, θα καθορισθή η μορφή ήτις θα δοθή από πλευράς Εθνικής Εκμεταλλεύσεως κατά την τελικήν εκδικασιν της Υποθέσεως».

Από εκεί και μετά στήθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία ψευδών ειδήσεων και κατασκευασμένων ρεπορτάζ που στόχο είχαν να στρέψουν τον Πλουμπίδη εναντίον του ΚΚΕ, μη διστάζοντας να εκθέσουν ακόμα και τον ίδιο στα μάτια των κομμουνιστών και των αριστερών πολιτών.

Εκείνο που φαίνεται πως επιδίωκαν οι Αρχές -αν κρίνει κανείς από τα σχετικά δημοσιεύματα- ήταν η πλήρης απομόνωση του Πλουμπίδη από τον κόσμο της Αριστεράς και των συντρόφων του, κάτι το οποίο ήλπιζαν πως θα λειτουργούσε ως ισχυρό όπλο πίεσης πάνω του το οποίο μαζί με τις καταγγελίες του ΚΚΕ είτε να τον οδηγούσε σε κάμψη συνείδησης και υποχώρηση, είτε σε κάποιο ξέσπασμα κατά της ηγεσίας του κόμματος για τις άδικες κατηγορίες σε βάρος του το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από το καθεστώς.

Για τον σκοπό αυτό δεν δίστασαν ακόμη και ψεύτικη συνέντευξή του να κατασκευάσουν, η οποία δημοσιεύτηκε στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» στις 9 Ιουλίου του 1953. Στη συνέντευξη αυτή ο Νίκος Πλουμπίδης εμφανιζόταν λάβρος κατά της κομματικής ηγεσίας και του Νίκου Ζαχαριάδη (Βλέπε αναλυτικά: «Νίκος Πλουμπίδης: Ο Δάσκαλος του ανυστερόβουλου αγώνα – Τι αποκαλύπτει ο απόρρητος φάκελός του στην Ασφάλεια», ένθετο στην «Εφ.Συν.» 14-8-2020). Για όλα αυτά ο ίδιος στη δίκη του έδωσε όλες τις αναγκαίες διαψεύσεις.

Η αποτυχία και η επιτυχία του σχεδίου

Το σχέδιο των διωκτικών αρχών δεν πέτυχε. Ο Νίκος Πλουμπίδης κράτησε ώς το τέλος άψογη στάση και ουδέποτε καταφέρθηκε έστω και στο ελάχιστο κατά του ΚΚΕ και της ηγεσίας του. Μια πλευρά όμως του σχεδίου υπήρξε επιτυχημένη. Οι κομμουνιστές και ο κόσμος της Αριστεράς στην Ελλάδα -πλην ελαχίστων περιπτώσεων- πίστεψαν πως ο άνθρωπος αυτός ήταν χαφιές. Αλλά κι όσοι δεν το πίστεψαν ή είχαν αμφιβολίες υποχρεώθηκαν να διαχωριστούν από αυτόν, καθώς ήταν αδύνατο να συνταχθούν με τους διώκτες τους.

Στον φάκελο στην Ασφάλεια του Στρατή Τσίρκα, για παράδειγμα, υπάρχει μια χειρόγραφη αναφορά με ημερομηνία 20-9-1954 με πληροφορίες και στοιχεία, καθώς αυτός βρισκόταν υπό παρακολούθηση. Ανάμεσα σε άλλα διαβάζουμε για τον κορυφαίο συγγραφέα:

«Εις τας συζητήσεις του δε λέγει ότι ο Νίκος Πλουμπίδης δεν εξετελέσθη αλλά ζη και είναι χαφιές της Ασφάλειας». Οταν η Ασφάλεια κατέγραφε αυτά για τον Τσίρκα, ο Πλουμπίδης είχε εκτελεστεί και το ΚΚΕ είχε δημόσια καταγγείλει πως η εκτέλεση ήταν εικονική, ο Νίκος Πλουμπίδης είχε φυγαδευτεί και, ως πράκτορας της Ασφάλειας, ζούσε στις ΗΠΑ. Ο Τσίρκας είτε πίστευε, είτε δεν πίστευε όσα φέρεται να έλεγε, ως κομμουνιστής -και ύστερα απ’ όσα το καθεστώς είχε στήσει σε βάρος του Πλουμπίδη- δεν μπορούσε παρά να ταχθεί με την άποψη του ΚΚΕ.

Το ίδιο είχε συμβεί και με πολλούς άλλους, επώνυμους και ανώνυμους, εκείνη την εποχή. Το τραγικό όμως πρόσωπο ήταν η ίδια η σύζυγος του Νίκου Πλουμπίδη, μια ηρωική και σεμνή κομμουνίστρια, η Ιουλία Πλουμπίδη, που η σύλληψη του Νίκου τη βρήκε στις φυλακές Αβέρωφ.

Την επομένη της σύλληψής του η Ιουλία επισκέφτηκε τον διευθυντή των φυλακών αιτούμενη να ληφθούν όλα τα μέτρα διασφάλισης της υγείας του συζύγου της καθώς έπασχε από φυματίωση. Οταν όμως το ΚΚΕ κατήγγειλε τον Πλουμπίδη ως χαφιέ, η Ιουλία έβγαλε τη βέρα του γάμου τους από το χέρι της, επισκέφτηκε και πάλι τον διευθυντή των φυλακών και ζήτησε να γίνουν όλες οι νόμιμες διαδικασίες ώστε να αλλάξει το συζυγικό της επώνυμο και να πάρει πάλι το πατρικό της (Παπαχρήστου).

Ο γράφων (Γιώργος Πετρόπουλος) είχε συνομιλήσει μαζί της όσο ζούσε γι’ αυτό το θέμα:

«Ερώτηση: Γιατί το έκανες; Πίστεψες ποτέ πως ο Νίκος ήταν χαφιές;

Απάντηση: Ούτε για μια στιγμή, ούτε για ένα δευτερόλεπτο. Δεν αμφέβαλα για την ακεραιότητά του.

Ερώτηση: Τότε γιατί το έκανες;

Απάντηση: Γιατί από τη μια μεριά ήταν το κόμμα κι από την άλλη ο δεσμοφύλακας, οι διώκτες μας, το καθεστώς. Αν δεν το έκανα, θα με χρησιμοποιούσαν κατά του κόμματος. Δεν θα τους έδινα ποτέ αυτή την ευκαιρία. Δεν ξέρεις τι ήταν αυτοί. Μας κυνηγούσαν παντού. Στο πιο μικρό στραβοπάτημα, στην πιο μικρή ολιγωρία ήταν έτοιμοι να το εκμεταλλευτούν και να στραφούν εναντίον μας».

Την ίδια απάντηση είχα πάρει (Γιώργος Πετρόπουλος) και από τη Ρούλα Κουκούλου όταν την είχα ρωτήσει γιατί -όντας φυλακισμένη- αποκήρυξε τον Νίκο Ζαχαριάδη μετά την 6η Ολομέλεια του 1956. Τραγικές εποχές, τραγικά ηρωικά πρόσωπα, αδιανόητες καταστάσεις για τα σημερινά δεδομένα.

Αποκαταστάθηκε ποτέ στ’ αλήθεια ο κορυφαίος αυτός αγωνιστής;

Μετά το 1956 το ΚΚΕ με μακροσκελή πορίσματα ακυρώνει την απόφαση αποκήρυξης του Νίκου Πλουμπίδη, ωστόσο δεν τον έχει επαναφέρει μέχρι και σήμερα στα κομματικά αξιώματα τα οποία κατείχε, οπότε η αποκατάστασή του μένει μισή

Οταν το ΚΚΕ κατέληξε στην απόφαση ότι ο Νίκος Πλουμπίδης ήταν χαφιές, εκείνος δεν ήταν ένα απλό μέλος του κόμματος. Ηταν μέλος της Κ.Ε. του, δηλαδή ηγετικό στέλεχος. Σ’ εκείνη της απόφαση (25-7-1952) αναφέρεται ρητά πως ο Πλουμπίδης διαγράφεται από το ΚΚΕ και καταγγέλλεται ως χαφιές, προβοκάτορας και προδότης (Βλέπε: «Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα, τόμος 7ος 1949-1955», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1995, σελ. 284).

Κατά συνέπεια οποιαδήποτε αποκατάσταση του Πλουμπίδη από το κόμμα θα έπρεπε να τον επαναφέρει στη θέση στην οποία βρισκόταν πριν. Να του αποδώσει δηλαδή την κομματική ιδιότητα και να τον αναγνωρίσει ως μέλος της Κ.Ε. Είναι βέβαια αλήθεια ότι εδώ και δεκαετίες ο Νίκος Πλουμπίδης έχει πλήρως αποκατασταθεί στη συνείδηση του κόσμου και το ΚΚΕ αλλά και ολόκληρη η Αριστερά τον τιμούν ως πλήρως αποκαταστημένο.

Αυτό συνέβαινε και με τον Ζαχαριάδη ή τον Βελουχιώτη, για τους οποίους όμως το ΚΚΕ προχώρησε τα τελευταία χρόνια με αποφάσεις του στην πλήρη αποκατάσταση (αποδίδοντάς τους τους τίτλους που τους είχαν αφαιρεθεί), κάτι το οποίο δεν έγινε με τον Νίκο Πλουμπίδη.

Πρόσφατα στην εκδήλωση του ΚΚΕ για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Ζαχαριάδη, η Αλέκα Παπαρήγα είπε για τον Πλουμπίδη: «Ευτυχώς η 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ τον Αύγουστο του 1958 αποκατέστησε -και σωστά- τον Ν. Πλουμπίδη». Είναι αλήθεια αυτό; Ας δούμε τι είχε συμβεί.

Τα πορίσματα Ρούνη και Κωτούζα-Βατουσιανού

Οι συζητήσεις στο ΚΚΕ για την αποκατάσταση του Νίκου Πλουμπίδη ξεκίνησαν αμέσως μετά την 6η (1956) και την 7η (1957) Ολομέλειες της Κ.Ε. του, στις οποίες ύστερα από παρέμβαση του ΚΚΣΕ και άλλων πέντε κομμουνιστικών κομμάτων ο Νίκος Ζαχαριάδης καθαιρέθηκε από γ.γ. της Κ.Ε. του κόμματος και στη συνέχεια διαγράφτηκε από μέλος του.

Η 6η Ολομέλεια σε απόφασή της όριζε τα παρακάτω για το θέμα αυτό: «Να ανατεθεί στο Γραφείο της Κ.Ε. του ΚΚΕ να επανεξετάσει όλες τις αποφάσεις του Πολιτικού Γραφείου της Κ.Ε., της Κ.Ε. και της ΚΕΕ, που πάρθηκαν με προτάσεις του Πολιτικού Γραφείου, σχετικά με τις διαγραφές για διάφορους λόγους από το Κόμμα μελών του ΚΚΕ ή με την επιβολή σ’ αυτά αυστηρών κομματικών τιμωριών» (βλέπε: «Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα, τόμος 8ος 1956-1961», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1997, σελ. 24).

Οι αποκαταστάσεις εκείνης της εποχής είναι βέβαιο πως γίνονταν υπό την επίδραση αντίστοιχων ενεργειών που είχαν λάβει ή λάμβαναν χώρα στο ΚΚΣΕ στη μετά Στάλιν περίοδο. Αναλυτικότερα, την υπόθεση Πλουμπίδη ανέλαβε να διερευνήσει το Τμήμα Στελεχών της Κ.Ε. του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Ηλία Ρούνη-Μπαρμπαλιά και μέλη τους Αλκη Βουρδουνά, Θανάση Γκουζέλη, Γιώργο Βαλαχά και Δημ. Τσιάρα. Από τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν φαίνεται πως στην επιτροπή αυτή συμμετείχαν ή είχαν ενδιάμεσο, με την Κ.Ε., ρόλο οι Δ. Βατουσιανός και Δ. Κωτούζας.

Το Τμήμα Στελεχών κατέληξε σε ένα μακροσκελέστατο πόρισμα το οποίο φέρει ημερομηνία 20-11-1957 (έχει δημοσιευτεί εκτενώς στο βιβλίο «Ντούνια Α. Κουσίδου – Σταύρος Γ. Σταυρόπουλος: Υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη», εκδόσεις Διογένης, Αθήνα 1999, σελ. 426-451 και ολόκληρο στο περιοδικό «Μαρξιστική Σκέψη», τόμος 1ος, Ιανουάριος-Απρίλιος 2011, σελ. 39-72).

Το πόρισμα κατέληγε στις εξής προτάσεις:

«1) Ν’ ακυρωθεί η από 25-7-1952 απόφαση του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ με την οποία διαγράφηκε ο Νίκος Πλουμπίδης από μέλος του ΚΚΕ σαν πράκτορας κ.λπ. γιατί δεν στηρίζεται σε κανένα στοιχείο και γιατί πάρθηκε για εξυπηρέτηση αντικομματικών ιδιοτελών σκοπών των Ν. Ζαχαριάδη-Β. Μπαρτζιώτα.

2) Να αποκατασταθεί στο ΚΚΕ ο κομμουνιστής Νίκος Πλουμπίδης από τότε που κατατάχτηκε στις γραμμές του, καθώς και στην Κ.Ε. του ΚΚΕ σαν μέλος της οποίας επί δεκαεφτά χρόνια πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο Κόμμα.

3) Η απόφαση για την αποκατάσταση του Ν. Πλουμπίδη στο Κόμμα και την Κεντρική του Επιτροπή να δημοσιευτεί στο περιοδικό του ΚΚΕ “Νέος Κόσμος”.

4) Να γραφτεί και να δημοσιευτεί στο περιοδικό του Κόμματος “Νέος Κόσμος” ειδικό άρθρο για τον Ν. Πλουμπίδη: για την κομματική του δράση, για την εξοντωτική κατασυκοφάντησή του και τους σκοπούς που εξυπηρετούσε αυτή.

5) Να παρθούν κομματικά μέτρα για τους κύριους υπεύθυνους της κατασυκοφάντησης και πολιτικής εξόντωσης του μέλους της Κ.Ε. Ν. Πλουμπίδη, που βοήθησε και στη φυσική του εξόντωση: Β. Μπαρτζιώτα, Γεωργίου Βοντίσιου (Γούσια), Δ. Βλαντά που αποτελούσαν την κλίκα του Ζαχαριάδη και τον βοήθησαν και στο τερατώδικο αυτό έγκλημα (όπως και σ’ άλλα παρόμοια).

6) Κατά την εξέταση απ’ την ειδική επιτροπή που εκλέχτηκε από την 7η Ολομέλεια (Φλεβάρης 1957) του ΚΚΕ, της δράσης του Ν. Ζαχαριάδη μέσα στο Κόμμα, να μελετηθεί και διαπιστωθεί ποιους σκοπούς επεδίωξε να εξυπηρετήσει με τον συκοφαντικό διωγμό ενάντια στον Ν. Πλουμπίδη ο Ν. Ζαχαριάδης, ο οποίος είναι ο εμπνευστής και φέρνει την πρώτη ευθύνη στο έγκλημα αυτό (και που τώρα είναι διαγραμμένος από το κόμμα)».

Σε χειρόγραφη σημείωση που υπάρχει στο τέλος του πορίσματος με ημερομηνία 6-12-57 και υπογραφή Μ. Κωτούζας, φαίνεται πως οι προτάσεις του πορίσματος συνάντησαν αντιδράσεις στα μέλη της Κ.Ε. του ΚΚΕ σε δύο σημεία:

«1) Ο καταλογισμός ευθυνών για τον χαρακτηρισμό του Πλουμπίδη σαν πράχτορα και του όλου χειρισμού της υπόθεσής του. Το σοβαρό αυτό ζήτημα το πόρισμα το επεκτείνει πέρα απ’ την κλίκα Ζαχαριάδη που ήταν ο μοναδικός εμπνευστής, οργανωτής και καθοδηγητής της υπόθεσης αυτής μέχρι και την τελευταία λεπτομέρειά της, το συνδέει με ολόκληρη την Κ.Ε. του ΚΚΕ, εξισώνοντας τις ευθύνες της με την ευθύνη της κλίκας Ζαχαριάδη. Εδώ, κοντά στ’ άλλα, το Τμήμα Στελεχών της Κ.Ε. του ΚΚΕ γίνεται κατήγορός της, ενώ οι αρμοδιότητές του και η αποστολή του είναι άλλα.

2) Δεν φαίνονται στο πόρισμα οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν τον Ζαχαριάδη και την κλίκα του στον χαρακτηρισμό του Πλουμπίδη σαν όργανο του ταξικού εχθρού. Οι λόγοι αυτοί είναι πολιτικοί. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι ο Ζαχαριάδης σε κάθε περίπτωση για να σκεπάσει τους τυχοδιωκτισμούς του έβαζε για ρωτούμενο τον κατάλληλο άνθρωπο.

»Για την κατάλληλη περίπτωση διαλέγονταν ο κατάλληλος άνθρωπος. Η γνώμη είναι ότι την εποχή εκείνη δυο λόγοι επέβαλαν τον χαρακτηρισμό του Πλουμπίδη σαν πράχτορα και όλο τον σάλο που δημιουργήθηκε γύρω από την υπόθεσή του, αυτοί είναι:

α) Να δικαιολογηθεί η αποτυχία της τυχοδιωκτικής και αλλοπρόσαλλης πολιτικής γραμμής που χαράχτηκε ύστερα απ’ τη σύμπτυξη του ΔΣΕ με βάση την εκτίμηση της κατάστασης στην Ελλάδα σαν επαναστατικής και

β) Που είναι απόλυτα συνδεμένο με το πρώτο να φορτωθούν επίσης σε κάποιον οι ευθύνες τής τότε καθοδήγησης για τις αποτυχίες και την αποτελμάτωση του έργου της ανασυγκρότησης και αναδιάταξης των κομματικών δυνάμεων στις καινούργιες συνθήκες που αποτελούσε απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη των λαϊκών αγώνων και την παραπέρα προώθησή τους. Για τις άλλες παρατηρήσεις δεν υπάρχει λόγος να σταθώ γιατί τις θεωρώ δευτερεύουσας σημασίας».

Στο ίδιο πάνω-κάτω πνεύμα και με περισσότερες λεπτομέρειες κινούνται και οι παρατηρήσεις πάνω στο «Πόρισμα Ρούνη» που υπογράφουν οι Δ. Βατουσιανός και Δ. Κωτούζας (Βλέπε: Ντούνια Α. Κουσίδου – Σταύρος Γ. Σταυρόπουλος, στο ίδιο, σελ. 451). Οι παρατηρήσεις αυτές δεν φέρουν ημερομηνία, αλλά λογικά πρέπει συντάχθηκαν στο διάστημα μετά τις 21-11-1957, ενδεχομένως τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους και σίγουρα πριν από την 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ (1958).

Υπό το βάρος αυτών των διαφωνιών και με βάση αυτό το πόρισμα συντάχθηκε ένα νέο. Το υπέγραφαν το τότε μέλος της Κ.Ε. Δημήτρης Βατουσιανός και το τότε στέλεχος του κόμματος Δημήτρης Κωτούζας. Ο Βατουσιανός, παλιό μέλος της Κ.Ε., ήταν διαγραμμένος από το ΚΚΕ επί Ζαχαριάδη, είχε αποκατασταθεί κομματικά στην 6η Ολομέλεια του 1956 και είχε προσληφθεί-αποκατασταθεί στην Κ.Ε. στην 7η Ολομέλεια του 1957. Το πόρισμα αυτό, που έμεινε στην Ιστορία ως «πόρισμα Κωτούζα-Βατουσιανού», τέθηκε υπόψη των μελών της Κ.Ε. στην 9η Ολομέλειά της.

Στα συμπεράσματα-προτάσεις του πορίσματος αναφερόταν: «Προτείνουμε:

α) Ν’ ακυρωθεί η απόφαση του Π.Γ. της Κ.Ε. τον ΚΚΕ της 25.7.52, που διαγράφει τον Νίκο Πλουμπίδη από μέλος του ΚΚΕ.

β) Να αποκατασταθεί ο Νίκος Πλουμπίδης στο ΚΚΕ και στην Κ.Ε.

γ) Να παρθούν κομματικά-οργανωτικά μέτρα για τους Μπαρτζιώτα Β. και Βλαντά Δ., που μαζί με τον Ζαχαριάδη χρησιμοποίησαν αντικομματικά μέσα και απαράδεχτες μέθοδες για το ΚΚΕ για τη συκοφάντηση και εξόντωση του Νίκου Πλουμπίδη, την εξαπάτηση του Κόμματος και το χτύπημα του κύρους του. δ) Οσο για τον Κασιμάτη Σταύρο (Ορέστη) η απόφαση της Κ.Ε. του ΚΚΕ, να εξαρτηθεί από τη στάση του απέναντι στο σοβαρό αυτό λάθος του» (βλ. «Ντούνια Α. Κουσίδου – Σταύρος Γ. Σταυρόπουλος: Υπόθεση Νίκου Πλουμπίδη», στο ίδιο, σελ. 496-504).

Η 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ (1958) και ο Νίκος Πλουμπίδης

Το πόρισμα Κωτούζα-Βατουσιανού και κατά συνέπεια το ζήτημα της αποκατάστασης του Νίκου Πλουμπίδη συζητήθηκε στην 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, που συνεδρίασε στο διάστημα από 5 έως 8 Αυγούστου του 1958. Σ’ εκείνη τη συνεδρίαση της Κ.Ε., μεταξύ άλλων, δεν παραβρέθηκαν ο γραμματέας του κόμματος Κώστας Κολιγιάννης, που δήλωσε ασθένεια, και ο Μάρκος Βαφειάδης ο οποίος βρισκόταν σε σύγκρουση με την ηγεσία του ΚΚΕ και είχε αποκλειστεί από τις εργασίες της Κ.Ε.

Αναλυτικά πρακτικά της συνεδρίασης φαίνεται πως δεν κρατήθηκαν. Κρατήθηκε ένα σύντομο πρακτικό που αργότερα τυπώθηκε σε βιβλιαράκι περίπου 90 σελίδων με τα εξώφυλλα, το οποίο ήταν απόρρητο και μόνο για εσωκομματική χρήση, προσβάσιμο μόνο στα μέλη της Κ.Ε. του κόμματος.

Η Κ.Ε. ασχολήθηκε με την υπόθεση Πλουμπίδη στις 8-8-1958 ταυτόχρονα με τις υποθέσεις Σιάντου και Καραγιώργη, οι οποίοι είχαν διαγραφεί από το ΚΚΕ επί Ζαχαριάδη και είχαν χαρακτηριστεί πράκτορες του εχθρού. Η συζήτηση και για τις τρεις υποθέσεις βασίστηκε σε τρία πορίσματα που και τα τρία υπέγραφαν οι Κωτούζας-Βατουσιανός. Την εισήγηση στην Κ.Ε. έκανε ο Μήτσος Παρτσαλίδης («Η 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, απόρρητο, μόνο για εσωκομματική χρήση», έκδοση Σεπτέμβρης 1965, σελ. 30-35).

Από το σύντομο πρακτικό των εργασιών της Ολομέλειας δεν φαίνεται να έγινε ιδιαίτερη συζήτηση πάνω σε αυτές τις υποθέσεις γενικά και στην υπόθεση Πλουμπίδη ειδικότερα. Εμφανίζονται να παίρνουν τον λόγο οχτώ μέλη της Κ.Ε. και κυρίως το πρόβλημα που εντοπίζεται από αυτές τις παρεμβάσεις είναι περισσότερο διαδικαστικό. Αν δηλαδή έγινε σωστή και συλλογική έρευνα. Από μια αναφορά του Πάνου Δημητρίου προκύπτει πως το Π.Γ. της Κ.Ε. δεν ενέκρινε το σύνολο του περιεχομένου των πορισμάτων, αλλά εστίασε στο θέμα αν οι Σιάντος, Καραγιώργης, Πλουμπίδης ήταν χαφιέδες, απαντώντας αρνητικά.

Στο τέλος εγκρίθηκε παμψηφεί η πρόταση του Π.Γ. -η οποία και έγινε με αυτόν τον τρόπο απόφαση της Κ.Ε.-, που αναφέρει: «Η 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, αφού επανεξέτασε τις υποθέσεις των συντρόφων Γιώργη Σιάντου, Νίκου Πλουμπίδη (Μπάρμπα) και Κώστα Γυφτοδήμου (Καραγιώργη), διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει την κατηγορία του προβοκάτορα και χαφιέ, που απέδωσε στους παραπάνω συντρόφους η παλιά καθοδήγηση μ’ επικεφαλής τον Ν. Ζαχαριάδη.

»Με βάση την παραπάνω διαπίστωση, η Ολομέλεια της Κ.Ε. χαρακτηρίζει την κατηγορία αυτή σαν αστήριχτη και συκοφαντική, προϊόν του ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος. Η Ολομέλεια της Κ.Ε. αποφασίζει την αποκατάσταση της μνήμης των συντρόφων Γιώργη Σιάντου, Νίκου Πλουμπίδη (Μπάρμπα) και Κώστα Γυφτοδήμου (Καραγιώργη)» («Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα, τόμος 8ος 1956-1961», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1997, σελ. 359).

Καμία αναφορά δεν υπάρχει στην απόφαση -και για τους τρεις- για αποκατάστασή τους στο κόμμα και στην Κ.Ε., όπως, ειδικά για την περίπτωση του Πλουμπίδη, ζητούσαν τα πορίσματα Ρούνη και Κωτούζα-Βατουσιανού. Το μόνο που έκανε η 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του 1958 ήταν να αποσύρει την κατηγορία του χαφιέ από τον Πλουμπίδη, τον Σιάντο και τον Καραγιώργη. Τα φόρτωσε όλα στον Ζαχαριάδη και καθάρισε. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.

Ως μέλη του ΚΚΕ και της Κ.Ε. του οι τρεις προαναφερόμενοι ουδέποτε αποκαταστάθηκαν και ουδέποτε δόθηκε μια εξήγηση γιατί αυτό δεν έγινε. Ως ιστορικά πρόσωπα δεν το έχουν ανάγκη, καθώς στη συνείδηση του κόσμου και μέλη του ΚΚΕ θεωρούνται και ηγετικά στελέχη του. Ετσι καταγράφτηκαν και έτσι παρέμειναν.

Ενα ηθικό ζήτημα όμως υπάρχει για δύο λόγους: α) Γιατί για τους τρεις προαναφερόμενους δεν έγινε ποτέ αποκατάσταση, όπως έγινε -και ορθώς- για τον Νίκο Ζαχαριάδη και τον Αρη Βελουχιώτη; β) Γιατί ακόμα και σήμερα διατυπώνονται δημόσια απόψεις περί πλήρους αποκατάστασής τους στην 9η Ολομέλεια του 1958, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια;

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Εκδήλωση τιμής για το Νίκο Πλουμπίδη – 67 χρόνια από την εκτέλεσή του στο Χαϊδάρι