“Η μεγάλη αντικατάσταση”: Μια θεωρία συνωμοσίας που τρέφει τέρατα και κοστίζει ζωές

Η ρατσιστική θεωρία της μεγάλης αντικατάστασης (Τhe Great Replacement Theory) η οποία σύμφωνα τους εμπνευστές της υπακούει σε ένα σενάριο που θέλει τη μείωση των λευκών ανθρώπων και την αντικατάστασή τους, έχει συνδεθεί με τους μαζικούς πυροβολισμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία. Δεξιοί πολιτικοί και στελέχη μέσων ενημέρωσης έχουν υιοθετήσει τις ιδέες της και οι ειδικοί λένε ότι γίνεται όλο και περισσότερο κυρίαρχο ρεύμα. Οι θιασώτες αυτής της θεωρίας ισχυρίζονται ότι στόχος είναι, μέσω της μετανάστευσης μη λευκών σε κοινωνίες όπου η πλειονότητα των ανθρώπων είναι λευκοί, να αλλάξει η πληθυσμιακή σύνθεση. Επικαλούνται ακόμη και τα απλά δημογραφικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία οι λευκοί έχουν χαμηλά ποσοστά γεννήσεων σε σχέση με ανθρώπους διαφορετικής φυλής.

Αυτή την εβδομάδα, για ακόμη μια φορά ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κατήγγειλε ρητά τη λεγόμενη θεωρία συνωμοσίας «μεγάλης αντικατάστασης» ως πυροδότηση μίσους  για θανατηφόρα βία. «Καλώ όλους τους Αμερικανούς να απορρίψουν το ψέμα και καταδικάζω αυτούς που διαδίδουν το ψέμα για εξουσία, πολιτικό κέρδος και προσωπικό όφελος», είπε ο Μπάιντεν την Τρίτη στο Μπάφαλο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας της Νέας Υόρκης, εκεί όπου λίγες μέρες νωρίτερα ένας ένοπλος άνοιξε πυρ μέσα σε ένα παντοπωλείο μιας γειτονιάς κυρίως μαύρων, σκοτώνοντας 10 ανθρώπους.

ΠΗΓΗ: AL JAZEERA / ertnews.gr

Ένα μανιφέστο που τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης συνδέουν με τον κατηγορούμενο δράστη του Μπάφαλο- για τον οποίο οι αρχές είπαν ότι στόχευσε συγκεκριμένα την περιοχή σε ένα ρατσιστικό έγκλημα μίσους κατά των μαύρων – αναφερόταν επανειλημμένα στη θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης». Στον απόηχο του μακελειού του Μπάφαλο, οι ειδικοί είπαν ότι η ιδεολογία που κινείται στο πεδίο της συνωμοσιολογίας δεν είναι κάτι καινούργιο,  ούτε περιορίζεται στις ΗΠΑ, ενώ προειδοποίησαν ότι η θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης» κρατά πλέον εξέχουσα θέση στη δημόσια συζήτηση ως κυρίαρχο ρεύμα.

Αυτό οφείλεται στους δεξιούς πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, και δημοφιλών σχολιαστών όπως ο παρουσιαστής του Fox News, Τάκερ Κάρλσον, οι οποίοι διαδίδουν επανειλημμένα ιδέες που βρίσκονται στο επίκεντρο της θεωρίας, δήλωσε ο Κουρτ Μπράντοκ, επίκουρος καθηγητής στη σχολή επικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. «Ο Τραμπ χρησιμοποίησε πολλά διαφορετικά είδη ρητορικής που δαιμονοποιούσαν τους μετανάστες και πραγματικά, απηχούσε πολλά από τα ίδια είδη ιδεών που ακούτε στη θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης»», είπε ο Μπράντοκ στο Al Jazeera.

«Έχει μπει στο κυρίαρχο ρεύμα από την άνοδο μιας λαϊκιστικής δεξιάς που έχει οπλίσει τη ρητορική γύρω από τη μετανάστευση και οπλίζει τον φόβο γύρω από την ιδέα ότι η Αμερική των λευκών αντικαθίσταται», είπε.

Η Θεωρία

Σύμφωνα με το Εθνικό Φόρουμ Μετανάστευσης, η θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης» «συχνά χρησιμοποιεί πολεμική και βίαιη ρητορική μιας «εισβολής» μεταναστών που πρέπει να σταματήσει πριν «κατακτήσει» τη «λευκή Αμερική».

Οι θιασώτες της έχουν υποστηρίξει  ότι ο στόχος είναι να μειωθεί η πολιτική και η εκλογική δύναμη των λευκών ανθρώπων και διατυπώνουν μια αντισημιτική ιδέα ότι οι εβραϊκές ελίτ είναι υπεύθυνες για το συνομωσιακό σχέδιο, ανέφερε το φόρουμ. «Ανεξάρτητα από το ποια εκδοχή αναφέρεται, οι υποστηρικτές της θεωρίας της «μεγάλης αντικατάστασης» βλέπουν σχεδόν πάντα ένα σενάριο ζωής ή θανάτου σχετικά με τη μοίρα της «λευκής Αμερικής».

Αρκετοί “εκτελεστές” στις ΗΠΑ έχουν μνημονεύσει τη «μεγάλη αντικατάσταση» ή σχετικές ιδέες ως λόγους για τους οποίους διέπραξαν τα εγκλήματά τους, συμπεριλαμβανομένου του άνδρα που ευθύνεται για την επίθεση σε συναγωγή στο Πίτσμπουργκ το 2018 που άφησε νεκρούς 11 Εβραίους. Επίσης σε μια συγκέντρωση του 2017 με σύνθημα «Ενώστε τη Δεξιά» στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια, λευκοί εθνικιστές κρατώντας πυρσούς φώναζαν: «Δεν θα μας αντικαταστήσετε» και «Οι Εβραίοι δεν θα μας αντικαταστήσουν».

Σε ποσοστό μεγαλύτερο από 55%  όλων των εγκλημάτων μίσους που έλαβαν χώρα στις ΗΠΑ το 2020 διαπράχθηκαν από λευκούς σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Στο 61,8 % αυτών των περιπτώσεων, η φυλή, η εθνικότητα και η καταγωγή ήταν τα κίνητρα. Ομως η αντίληψη της «μεγάλης αντικατάστασης» και οι θανατηφόρες συνέπειές της ξεπερνούν τις ΗΠΑ.

Ένας ένοπλος που σκότωσε έξι μουσουλμάνους σε τζαμί της πόλης του Κεμπέκ του Καναδά το 2017 είπε ότι προέβη στην πράξη του λόγω φόβου ότι οι πρόσφυγες σύντομα θα ξεχυθούν στη χώρα, ενώ ο άνδρας που σκότωσε δεκάδες πιστούς σε δύο τζαμιά στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας, επίσης αναφέρθηκε στη θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης» στο δικό του μανιφέστο.

Ο λευκός εθνικιστής που σκότωσε 77 ανθρώπους στη Νορβηγία πριν από περισσότερο από μια δεκαετία είχε επίσης μίσος για την πολυπολιτισμικότητα και είπε ότι ο δυτικός πολιτισμός δέχτηκε επίθεση, κυρίως από μουσουλμάνους μετανάστες.

Ο ίδιος ο όρος διαδόθηκε από ένα βιβλίο του 2011 του ακροδεξιού Γάλλου συγγραφέα Ρενό Καμύ, ο οποίος υποστήριξε ότι «η μεγάλη αντικατάσταση, η αλλαγή ενός λαού… είναι το πιο σημαντικό φαινόμενο στην ιστορία της Γαλλίας για αιώνες, και πιθανό για πάντα». Το 2019, ο τότε αντικαγκελάριος της Αυστρίας Χάϊντς-Κρίστιαν Στράχε είπε στους δημοσιογράφους ότι η «αντικατάσταση πληθυσμού» στην ευρωπαϊκή χώρα ήταν «μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί».

Ωστόσο, η ιδέα στην οποία βασίζεται η θεωρία πηγαίνει πολύ πιο πίσω, είπε ο Φίλιπ Γκόρσκι, καθηγητής κοινωνιολογίας και θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Γιέϊλ, ο οποίος είπε ότι στις ΗΠΑ αυτή η ιδέα μπορεί να αναχθεί σε μια λευκή χριστιανική εθνικιστική ιδεολογία του 17ου αιώνα. Αυτή η πεποίθηση «λέει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ιδρύθηκαν ως χριστιανικό έθνος από λευκούς χριστιανούς και ότι είναι και πρέπει να είναι ένα έθνος για τους λευκούς χριστιανούς και οι λευκοί χριστιανοί είναι οι πραγματικοί Αμερικανοί», είπε ο Γκόρσκι στο Al Jazeera.

«Αυτή είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης», είπε. «Και οι Ρεπουμπλικάνοι ακτιβιστές και σχολιαστές και πολιτικοί όχι μόνο αρνήθηκαν να ξεριζώσουν αυτή τη θεωρία, αλλά αντίθετα πολλοί από αυτούς την πότισαν, τη γονιμοποίησαν και την καλλιέργησαν για δικό τους κέρδος».

Μετατρέποντας μια συνωμοσία σε κυρίαρχο ρεύμα

Τα τελευταία χρόνια δεξιοί πολιτικοί και προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης έχουν διαδώσει ανοιχτά τα σημεία συζήτησης γύρω από  τη «μεγάλη αντικατάσταση». Ειδικότερα ο δημοφιλής παρουσιαστής του Fox News, Τάκερ Κάρλσον, έχει επικριθεί ευρέως για τη διακίνηση αυτών των ιδεών στα εκατομμύρια των νυχτερινών θεατών του.

Σε ένα απόσπασμά του σχετικά με τη μεταναστευτική πολιτική των ΗΠΑ, ο Κάρλσον είπε ρητά ότι ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επιδιώκει «τη μεγάλη αντικατάσταση, την αντικατάσταση των γηγενών Αμερικανών με πιο υπάκουους ανθρώπους από μακρινές χώρες» σε μια προσπάθεια να κερδίσει ψήφους.

Ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος για το Κογκρέσο Τζέϊ Ντί Βάνς, ο Αντικυβερνήτης του Τέξας, Ντάν Πάτρικ , και άλλοι αξιωματούχοι του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έχουν μοιραστεί παρόμοια επιχειρήματα. Για παράδειγμα, ο Πάτρικ  περιέγραψε μια ομάδα αιτούντων άσυλο από την Αϊτή που κατασκήνωσε κάτω από μιά γέφυρα στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού ως «εισβολή».

«Ένας συνηθισμένος τρόπος να το περιγράψουμε είναι να λέμε: «Ω, είναι μια συνωμοσία να φέρεις νέους ψηφοφόρους που θα είναι υπάκουοι Δημοκρατικοί και θα υπονομεύσουν την εκλογική δύναμη των πραγματικών Αμερικανών», είπε ο Γκόρσκι. «Αυτή είναι η εκδοχή που συχνά διαδίδει ο Τάκερ Κάρλσον και είναι επίσης μια εκδοχή που έχουν διαδώσει και πολλοί Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί όπως η Ελίζ Στέφανικ η η Μάρτζορι Τέϊλορ Γκρίν η ο Μάτ Γκέτζ.

«Ένας άλλος τρόπος να βάλεις κραγιόν στο γουρούνι είναι να πεις: «Απλώς υπερασπιζόμαστε τον χριστιανικό πολιτισμό ή τον ιουδαιοχριστιανικό τρόπο ζωής ή τον δυτικό τρόπο ζωής ή τον παραδοσιακό αμερικανικό τρόπο ζωής», ανέφερε.

Ο Ράσον Ρέϊ , ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings στην Ουάσιγκτον, έγραψε στον απόηχο της επίθεσης στο Μπάφαλο ότι «είναι σαφές ότι μια αυξανόμενη ομάδα λευκών αντιλαμβάνεται μια ομαδική απειλή σχετικά με τη δύναμη και την κατάστασή τους στη φυλετική ιεραρχία». Η χώρα πρέπει να αντιμετωπίσει την ιδεολογία της λευκής υπεροχής εάν θέλει να αποτρέψει τα εγκλήματα ρατσιστικού μίσους, είπε.

«Όπως είπε ο Πρόεδρος Λίντον Μπ Τζόνσον, «Αν μπορείς να πείσεις το χειρότερο λευκό ότι είναι καλύτερος από τον καλύτερο έγχρωμο, δεν θα προσέξει  ότι του κλέβεις τα λεφτά από την τσέπη. Διάολε, δώσε σε κάποιον τη δυνατότητα να νιώσει ανώτερος και θα σου αδειάσει μόνος του τις τσέπες του. Αυτή είναι η ιδεολογία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε».