Αποτελεσματικότητα και Ιδεολογία: Η νέα εξίσωση της Πολιτικής Ευθύνης
Πρόσφατα στην μητρόπολη του καπιταλισμού, στη Νέα Υόρκη, εξελέγη ως Δήμαρχος ένας μετανάστης, μουσουλμάνος και – άπαγε της βλασφημίας- δηλωμένος «αριστερός και σοσιαλιστής», ο Ζοχράν Μαμντάνι! Η εκλογή του γέμισε αισιοδοξία εκατομμύρια προοδευτικούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που βιώνουν την άτακτη υποχώρηση των σοσιαλιστικών ιδεών. Όμως αυτό σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Ο Μαμντάνι δεν εξελέγη επειδή δήλωσε πίστη σε ένα δόγμα ή επειδή υπερασπίστηκε θεωρητικά το σοσιαλισμό. Πολύ απλά επειδή γνώριζε ότι αυτό δεν ενδιαφέρει κανέναν. Εξελέγη επειδή έπεισε ότι μπορεί να δώσει λύσεις σε συγκεκριμένα, απτά προβλήματα του πολίτη, στη στέγη, στο κόστος ζωής, στις βασικές υποδομές που καθορίζουν την καθημερινότητα, εν τέλει στην αξιοπρέπεια στη ζωή.
Σε μια εποχή όπου η πολιτική φθάνει συχνά στα αυτιά του πολίτη ως θόρυβος και ως σύνθημα, η αποτελεσματικότητα αποκτά πρωτεύοντα ρόλο. Όχι ως τεχνοκρατική ψυχρότητα, αλλά ως μέτρο αξιοπιστίας: ο πολιτικός που υπόσχεται, πρέπει και να παραδίδει. Ο προγραμματικός ρεαλισμός, η ικανότητα να υλοποιούνται πράγματα, είναι το νέο νόμισμα της πολιτικής εμπιστοσύνης.
Ωστόσο, εδώ κρύβεται και ο κίνδυνος της άλλης άκρης. Αν η πολιτική περιοριστεί αποκλειστικά στη σφαίρα της «αποτελεσματικότητας» χωρίς αξιακό πυρήνα, τότε κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια άχρωμη διαχείριση, σε έναν ανταγωνισμό τεχνοκρατών ή, ακόμα χειρότερα, σε πεδίο δράσης αρριβιστών που αντιλαμβάνονται την εξουσία ως επιχειρηματική ευκαιρία. Η ιδεολογία, στην πιο δημιουργική της εκδοχή, δεν είναι ταμπέλα. Είναι πλαίσιο ηθικής και κοινωνικής αναφοράς: καθορίζει το για ποιον και προς τα πού κατευθύνεται η αποτελεσματικότητα. Χωρίς αυτήν, η πολιτική δράση κινδυνεύει να χάσει τον προσανατολισμό της, να υπηρετεί στόχους χωρίς νόημα ή συμφέροντα χωρίς όραμα.
Ο Μαμντάνι κατάφερε να ισορροπήσει ανάμεσα στα δύο. Δεν αρνήθηκε την ταυτότητά του, αλλά δεν εγκλωβίστηκε σε αυτήν. Μίλησε με γλώσσα ρεαλισμού, αλλά χωρίς να χάσει τον προσανατολισμό των αξιών του. Και αυτό ακριβώς φαίνεται πως εκτίμησαν οι πολίτες: έναν πολιτικό που δεν τους ζητά να πιστέψουν σε ένα όραμα επειδή είναι «σωστό», αλλά επειδή είναι εφικτό, και κυρίως δίκαιο.
Και να που η συζήτηση αυτή μας φέρνει στο Χαϊδάρι και στους δημοτικούς μας άρχοντες
Η πολιτική, όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές, φαίνεται πως παραμένει μια εξίσωση με δύο κρίσιμους παράγοντες: ιδεολογία και αποτελεσματικότητα. Το πώς ισορροπεί κανείς ανάμεσά τους καθορίζει όχι μόνο την πολιτική του ταυτότητα, αλλά και την επιτυχία του στην πράξη. Το Χαϊδάρι είναι ίσως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της ισορροπίας, ή μάλλον της διαρκούς αναζήτησής της. Τουλάχιστον όπως έχω βιώσει εγώ, από πολύ κοντά, αυτή την υπόθεση.
Ο αείμνηστος Δημήτρης Σκαμπάς, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, υπήρξε ένας έντιμος και δραστήριος Δήμαρχος, με ειλικρινή κοινωνική ευαισθησία. Όμως η πολιτική του διαδρομή σημαδεύτηκε από μια επιλογή που, όσο κι αν είχε ιδεολογικό βάθος, περιόρισε την αποτελεσματικότητα του έργου του: Στην θητεία του ως Δήμαρχος (γιατί αργότερα ως Πρόεδρος του ΑΣΔΑ ακολούθησε άλλη πολιτική) παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό δέσμιος πολιτικών και κομματικών σκοπιμοτήτων. Και είναι κρίμα γιατί ενώ ο ίδιος ήταν ένας αποτελεσματικός πολιτικός, αντί να αξιοποιεί τις ικανότητές του του για να λύνει προβλήματα, προτιμούσε να τα αξιοποιεί για να μετατρέπει τη λαϊκή αγανάκτηση σε κομματική εφεδρεία!
Κι ύστερα ήρθε ο Κυριάκος Ντηνιακός. Ο οποίος όταν ανέλαβε Δήμαρχος, είχε επίσης σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό ως στέλεχος του ΠΑΣΟΚ. Όμως έκανε κάτι απλό και συνάμα ιδιαίτερα ευφυές: μετέφρασε την ιδεολογία του σε πράξη.
«Δεν έχουμε Αθλητικό Κέντρο, ας κινητοποιηθούμε», φώναζε ο Σκαμπάς. «Δεν έχουμε Αθλητικό Κέντρο, ας το φτιάξουμε», είπε ο Ντηνιακός. Και το έκανε…
Σήμερα, δεκαετίες μετά, αισθάνομαι ότι ζω ένα πολιτικό déjà vu. Tο ίδιο δίλημμα φαίνεται να επανέρχεται με τον σημερινό Δήμαρχο, Μιχάλη Σελέκο. Στέλεχος του ΚΚΕ, δημοφιλής, «καλό παιδί» και συνεπής αγωνιστής , αλλά με μια προσέγγιση που θυμίζει τις εποχές του «αγώνα για τον αγώνα». Προτάσσει την κομματική ιδιότητα και θεωρεί, εσφαλμένα, πως το καλό της πόλης ταυτίζεται αυτόματα και άνευ ετέρου με το καλό του κόμματος. Αλλά αυτή η εξίσωση δεν βγαίνει και η πραγματικότητα τον διαψεύδει: η καθαριότητα, η κυκλοφορία, το περιβάλλον, οι υποδομές, η ανάπτυξη συνολικά δεν προχωρούν με συνθήματα. Χρειάζονται σχέδιο, διαχειριστική και διοικητική επάρκεια, αξιοποίηση ευκαιριών που δεν είναι διαρκώς διαθέσιμες και φυσικά πολιτική (και όχι κομματική) τόλμη.
Η λογική του «διαρκούς αγώνα»
Η λογική του «διαρκούς αγώνα» χωρίς μετρήσιμο αποτέλεσμα εγκυμονεί έναν σοβαρό κίνδυνο: να μετατραπεί η πολιτική πράξη σε αυτοσκοπό και η πόλη σε όμηρο μιας ιδεολογικής καθαρότητας που δεν παράγει έργο.
Η ιστορία του Χαϊδαρίου μάς διδάσκει κάτι απλό αλλά και βαθύ ταυτόχρονα:
Η ιδεολογία δίνει προσανατολισμό, αλλά η αποτελεσματικότητα είναι αυτή που δίνει προκοπή. Χωρίς την πρώτη, η πολιτική γίνεται άδεια διαχείριση· χωρίς τη δεύτερη, γίνεται αδιέξοδος ακτιβισμός.
Και πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου ότι οι δημότες είτε στη Νέα Υόρκη είτε στο Χαϊδάρι, στο τέλος της ημέρας δεν ζητούν διακηρύξεις και δεν αρκούνται σε προθέσεις. Ζητούν λύσεις που φαίνονται στην καθημερινότητά τους. Όποιος το καταλάβει αυτό, όποιος το κάνει πράξη, θα είναι ο πραγματικά σύγχρονος Δήμαρχος.
Και αυτό ισχύει και για τον Μαμντάνι…
Ο Τρύφωνας Δάρας είναι Νομικός. Διετέλεσε Υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου και του Γραφείου Προγραμματισμού του Δήμου Χαϊδαρίου (1983-1998) και στέλεχος της Νομικής Υπηρεσίας (1999 – 2023).
