Καύσιμα: Παρέμβαση βόμβα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για εισαγωγές – Ευθύνες στα διυλιστήρια για τις τιμές

Η Επιτροπή έχει ήδη δώσει στη δημοσιότητα τα πρώτα αποτελέσματα από τη χαρτογράφηση της ελληνικής αγοράς καυσίμων, μετά τις μεγάλες αυξήσεις που παρατηρούνται όταν ανεβαίνουν οι διεθνείς τιμές και τις μικρές μειώσεις όταν αυτές υποχωρούν. Συμπέραινε ότι τα διυλιστήρια διαθέτουν πολύ μεγάλη ισχύ και καθοδηγούν την τιμολόγηση χωρίς να επηρεάζονται από ανταγωνιστικές πιέσεις, ενώ γενικότερα η αγορά λειτουργεί με πολλές στρεβλώσεις που εμποδίζουν τον ανταγωνισμό.

Με νεότερο κείμενο κανονιστικής παρέμβασης, που δόθηκε στη δημοσιότητα, η Επιτροπή Ανταγωνισμού εντοπίζει τις δυσλειτουργίες στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής, όπως και τα περιθώρια κέρδους. Εστιάζει στην απουσία εισαγωγών, στον υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, τα υψηλά περιθώρια διύλισης και οριακές διαφορές στις τιμές (στη μία των εταιρειών συμμετέχει με σημαντικό ποσοστό και το Δημόσιο).

Το κείμενο που δημοσίευσε η Επιτροπή (δείτε το 336 σελίδων κείμενο εδώ) θα αποτελέσει τη βάση για δημόσια διαβούλευση μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2024, στη διεύθυνση [email protected]. Mετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης, η Επιτροπή θα διατυπώσει στην κυβέρνηση τις προτάσεις της για θεσμικές και ρυθμιστικές αλλαγές, ώστε να λειτουργήσει χωρίς στρεβλώσεις ο ανταγωνισμός.

Η Επιτροπή υποπτεύεται τη λειτουργία καρτέλ, ουσιαστικά “δυοπωλείου”, καθώς από την ανάλυση των χονδρικών τιμών για την ελληνική αγορά προέκυψε ταύτιση και παράλληλη εξέλιξη των τιμών.

Πιο συγκεκριμένα, στο νέο της κείμενο, η Επιτροπή εστιάζει στο γεγονός ότι η ελληνική αγορά είναι ουσιαστικά μια κλειστή αγορά, με αποτέλεσμα ακόμη και κορυφαίοι παραγωγοί καυσίμων, όπως η BP και η Shell στην Ελλάδα να μην μπορούν να πουλήσουν δικά τους καύσιμα. Πλέον οι εταιρείες τους εξαγοράσθηκαν από τα διυλιστήρια.

Υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, υψηλά περιθώρια διύλισης και οριακές διαφορές στις τιμές, αποδίδει στις δύο εταιρείες διύλισης (στη μία εκ των οποίων συμμετέχει με σημαντικό ποσοστό και το Δημόσιο).

Η Επιτροπή εστίασε στην αξιολόγηση του εάν επικρατούν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής (διύλιση, εμπορία και λιανική διάθεση) σε επιμέρους προϊόντα στην ελληνική αγορά (αμόλυβδη βενζίνη 95, πετρέλαιο κίνησης και πετρέλαιο θέρμανσης), τα οποία θεωρεί βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης με χαμηλή ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή.

Η Επιτροπή υποπτεύεται τη λειτουργία καρτέλ, καθώς από την ανάλυση των χονδρικών τιμών για την ελληνική αγορά προέκυψε ταύτιση (με οριακές διαφορές στις τιμές μεταξύ των δύο εταιρειών διύλισης στο τέταρτο με πέμπτο δεκαδικό ψηφίο) και παράλληλη εξέλιξη των τιμών, ενώ επισημαίνει ότι τα περιθώρια διύλισης αυξήθηκαν, παρόλο που μεταξύ των δύο υπό εξέταση περιόδων (2020-2022 και 2022-2024) παρατηρούνται αντίθετες τάσεις στην κίνηση των τιμών αργού πετρελαίου και τελικών προϊόντων (βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης).

Συμπεράσματα

Στο στάδιο της διύλισης επικρατούν συνθήκες δυοπωλίου, με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης. Οι καθοριστικοί παράγοντες διαμόρφωσης της τιμής για τις εγχώριες πωλήσεις κάθε προϊόντος είναι κοινοί για τις δύο εταιρείες. Από την ανάλυση των τιμών διύλισης προέκυψε ταύτιση (με οριακές διαφορές στις τιμές μεταξύ των δύο εταιρειών στο τέταρτο με πέμπτο δεκαδικό ψηφίο) και παράλληλη εξέλιξη των τιμών.

Περιθώρια διύλισης

Και στις δύο υπό εξέταση περιόδους Κορονωϊός, πόλεμος Ουκρανίας), τα περιθώρια διύλισης αυξήθηκαν, παρόλο που μεταξύ των δύο υπό εξέταση περιόδων παρατηρούνται αντίθετες τάσεις στην κίνηση των τιμών αργού πετρελαίου και τελικών προϊόντων (βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης).

Εξαγωγές

Οι δύο εταιρείες είναι εξωστρεφείς και πραγματοποιούν σημαντικό μέρος των πωλήσεών τους σε χώρες του εξωτερικού. Ωστόσο προκύπτει για τα εξεταζόμενα προϊόντα μεγαλύτερο ανά μονάδα έσοδο από εγχώριες πωλήσεις για την κάθε εταιρεία, σε σχέση με το αντίστοιχο μέσο έσοδο των εξαγωγών τους.

Εμπόδια εισαγωγών

Η μη ύπαρξη εισαγωγών σε συνδυασμό με τους περιορισμούς που τίθενται στους αποθηκευτικούς χώρους και το αυξημένο κόστος τήρησης αποθεμάτων, συνιστούν εμπόδια εισόδου/επέκτασης που περιορίζουν τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό. Ως εκ τούτου, οι εισαγωγές δεν φαίνεται να ασκούν σημαντική ανταγωνιστική πίεση στις εταιρείες διύλισης. Οι εισαγωγές θα μπορούσαν να συνιστούν εναλλακτικές πηγές προμήθειας των εταιρειών εμπορίας, ασκώντας ανταγωνιστική πίεση στις εταιρείες διύλισης.

Τιμολόγηση

Σημειώνεται ότι οι εταιρείες διύλισης πραγματοποιούν μεγαλύτερο έσοδο από τις πωλήσεις στους στην εγχώρια αγορά έναντι των εξαγωγών.

Η παρατηρούμενη ασύμμετρη μετακύλιση (για το πετρέλαιο κίνησης κατά την πρώτη περίοδο και για τη βενζίνη αμόλυβδη 95 και το πετρέλαιο κίνησης τη δεύτερη περίοδο, όπου οι αυξήσεις των τιμών του δείκτη Platts μετακυλίονται περισσότερο στις τιμές πώλησης των διυλιστηρίων βενζίνης και πετρελαίου κίνησης, σε σχέση με τις αντίστοιχες μειώσεις), σε συνδυασμό με τα υψηλά περιθώρια κερδοφορίας των εταιρειών διύλισης και της επιλογής συγκεκριμένων παραγόντων τιμολόγησης και την εξαιρετικά χαμηλή ανταγωνιστική πίεση λόγω των περιορισμένων εισαγωγών, επιβεβαιώνουν την ικανότητα των εταιρειών διύλισης να αυξάνουν επικερδώς τις τιμές τους, χωρίς να επηρεάζονται αισθητά από τις ενέργειες των πελατών τους ή να περιορίζονται από δυνητικούς ανταγωνιστές.

Χονδρική εμπορία

Τα πρατήρια λιανικής διάθεσης δεν πραγματοποιούν απευθείας αγορές από τα διυλιστήρια ούτε και εισαγωγές, συνεπώς δεν έχουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας.

Συνεπώς, η διαπραγματευτική δύναμη ανήκει στις εταιρείες της χονδρικής, οι οποίες με τη σειρά τους περιορίζονται από την έλλειψη εναλλακτικών πηγών προμήθειας στο στάδιο της διύλισης. Ως εμπόδια εισόδου σημειώνονται ο υψηλός βαθμός καθετοποίησης σε συνδυασμό με τις οικονομίες κλίμακας και φάσματος, η συρρίκνωση του μικρού μεγέθους της ελληνικής αγοράς, η έντονη παραβατικότητα, οι δυσκολίες εισαγωγής πετρελαιοειδών από τις εταιρείες εμπορίας, λόγω του συστήματος τήρησης των αποθεμάτων ασφαλείας, οι περιορισμοί που συνδέονται με την αδειοδότηση των αποθηκευτικών χώρων. Τέλος, σημειώνεται ότι η αποδοτικότητα των εταιρειών εμπορίας σε επίπεδο μικτών αποτελεσμάτων εμφανίζει περιορισμένο εύρος και με διαχρονικά μικρές σχετικά διακυμάνσεις και οριακά θετικά λειτουργικά περιθώρια κερδοφορίας.

Η δυσκολία εξεύρεσης εναλλακτικής πηγής προμήθειας μέσω εισαγωγών έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία άσκησης πίεσης των εταιρειών εμπορίας προς τις εταιρείες διύλισης και συνεπώς τη δυνατότητα των τελευταίων να πωλούν τα προϊόντα τους σε αυξημένες τιμές, το οποίο συνιστά δομικό εμπόδιο εισόδου ή επέκτασης ανταγωνιστών των εταιρειών διύλισης ή έστω άσκησης πίεσης εκ μέρους των πελατών αυτών. Ως εκ τούτου, η αδυναμία εισαγωγών σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στην αδειοδότηση αποθηκευτικών χώρων, αλλά και του αυξημένου κόστους τήρησης αποθεμάτων, συνιστούν παράγοντες που περιορίζουν τον ανταγωνισμό.

Λιανική διάθεση

Στο στάδιο της λιανικής δραστηριοποιούνται 6.117 πρατήρια από τα οποία τα 5.825 λειτουργούν με το σήμα κάποιας εταιρείας, ενώ τα υπόλοιπα είναι ανεξάρτητα πρατήρια. Ως εμπόδια εισόδου στο επίπεδο της λιανικής προμήθειας σημειώνονται το ύψος της επένδυσης για τη δημιουργία ενός πρατηρίου, τα χαμηλά περιθώρια κέρδους και η παραβατικότητα (νοθεία). Αντίστοιχα και στο στάδιο λιανικής οι εισαγωγές θα μπορούσαν να συνιστούν εναλλακτικές πηγές προμήθειας των εταιρειών εμπορίας, ασκώντας ανταγωνιστική πίεση στις εταιρείες διύλισης.