Η πανάρχαια γλώσσα των προσφορών – Χριστουγεννιάτικα δώρα
της Χριστίνας Χρόνη
………………………………………..
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους υπάρχει μία κρυμμένη γλώσσα στην εθιμοτυπική δραστηριότητα του δώρου κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Είναι μια διαχρονική χειρονομία η οποία σαφώς έχει περιεχόμενο, κοινωνικό και προσωπικό.
Στην καρδιά της εορταστικής “δράσης”, λοιπόν, βρίσκεται η ανταλλαγή δώρων με αγαπημένα πρόσωπα, φίλους και γνωστούς. Με άλλα λόγια, κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο συσσωρεύονται ψυχαναλυτικές ενδείξεις, “προσωπικά μας δεδομένα”, αλλά και κοινωνικές προτεραιότητες…
Τα Χριστούγεννα είναι μία μεγάλη θρησκευτική γιορτή, αλλά ταυτόχρονα και η μεγαλύτερη εμπορική “γιορτή” στον χριστιανικό κόσμο. Τα ψώνια και η ανταλλαγή δώρων αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων. Γιατί βοηθούν στην επιβεβαίωση των οικογενειακών αξιών στο πλαίσιο ενός υλιστικού και καταναλωτικού κόσμου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η “γλώσσα” της προσφοράς είναι πανάρχαια και δεν αποτελεί εφεύρεση της εμπορευματοποιημένης κοινωνίας. Και σημαίνει πολλά. Τα δώρα, λοιπόν, ακόμη και τα χριστουγεννιάτικα, γίνονται πάντα για κάποιου τύπου αντάλλαγμα, όχι απαραιτήτως ένα άλλο δώρο. Αλλά, για παράδειγμα, για την αγάπη, την ενδυνάμωση της οικογενειακής κοινότητας… Ακόμη, δίνουμε δώρα για να προωθήσουμε στο περιβάλλον μας την εντύπωση ότι είμαστε καλοί και γενναιόδωροι άνθρωποι.
Δώρα που μιλούν
Η ανταλλαγή δώρων αποτελεί έναν διάλογο οικειότητας, συναισθημάτων και αξιών. Συνιστούν δείκτες για τον τρόπο που ερμηνεύουμε το κύρος, την αξία, το γούστο και τα συναισθήματα των άλλων. Εάν τα κίνητρα και οι σκέψεις μας δεν επιβεβαιώνονται όταν προσφέρουμε κάτι, το λάθος μας θα εκτεθεί σε κοινή θέα… Ίσως οι “δωροφοβικοί”, λέει ο ψυχολόγος Adrian Furnham από το University College της Αγγλίας, οι οποίοι αποθαρρύνουν την ανταλλαγή δώρων, να το κάνουν επειδή δεν μιλούν τη γλώσσα τους και συμφωνούν με τον Wittgenstein ότι «όταν κανείς δεν ξέρει να μιλήσει για κάτι, πρέπει να σωπαίνει σχετικά με αυτό».
Όσον αφορά τα χριστουγεννιάτικα δώρα, οι άνδρες συμπεριφέρονται διαφορετικά από τις γυναίκες. Το “κυνήγι” για το ιδανικό δώρο θεωρείται μια κατεξοχήν γυναικεία αρμοδιότητα, οι γυναίκες ήταν και παραμένουν πρωταγωνιστές σε αυτές τις ανταλλαγές. Παραδοσιακά είναι αυτές που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διατήρηση της οικογένειας και των κοινωνικών δεσμών. Οι άνδρες τείνουν να δίνουν πιο ακριβά δώρα, αλλά όχι συχνά.
Ένα ταμπού που σχετίζεται με τα δώρα είναι η χρηματική προσφορά. Εάν δώσουμε μετρητά, εκθέτουμε μπροστά στα μάτια όλων την εμπορική διάσταση των εορτών και μάλλον βλάπτουμε τη ρομαντική ατμόσφαιρα. Έτσι, τα χρήματα δεν κατάφεραν να γίνουν ένα παγκοσμίως συνηθισμένο μέσο ανταλλαγής δώρων. Επιπρόσθετα γιατί δείχνει πως δεν προσπαθήσαμε να μπούμε στη θέση του παραλήπτη και να μαντέψουμε τι δώρο θα του άρεσε. Με άλλα λόγια δεν κάναμε κάτι πιο προσωπικό.
