Η εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων: νέες ισορροπίες που θα καθορίσουν την παγκόσμια τάξη για δεκαετίες
Ευστάθιος Κάσσιος
Δημοσιεύτηκε στο Geopolitico
Η εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων δεν είναι μόνο φαινόμενο του προηγούμενου αιώνα αλλά είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά της παρούσας -αλλά και της προηγούμενης- θητείας του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ σε σχέση με τον προκάτοχό του, Τζο Μπάιντεν. Αν οι ΗΠΑ προσπάθησαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου να δημιουργήσουν ισχυρές συνεργασίες σε όλο το κόσμο υπό από την αμερικανική ηγεμονία και το όραμα της “Pax Americana”, αυτό το status quo αλλάζει ραγδαία με την άνοδο της Κίνας και της Ρωσίας ως βασικών ανταγωνιστών όχι μόνο των ΗΠΑ αλλά και του ευρύτερου Δυτικού συστήματος εμπορίου, συναλλαγών και αξιών.
Ο εμπορικός πόλεμος και η επιβολή δασμών είναι μια πολιτική που αναδύεται εδώ και χρόνια, βασιζόμενη στον ανταγωνισμό που αναγνωρίζεται ως σημάδι της αποδυνάμωσης της αμερικανικής ισχύος στην παγκόσμια εξωτερική πολιτική.
Η καθιέρωση ενός πολυπολικού κόσμου και η σταδιακή απομάκρυνση από την ηγεμονική θέση του δολαρίου, προκαλεί έντονη ανησυχία τόσο στους διεθνείς αναλυτές όσο και στα στελέχη του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Παρόλο που η πολιτική του αναθεωρητισμού μπορεί να μην απειλεί άμεσα τις ΗΠΑ, απειλεί το Ευρωπαϊκό μέλλον σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, τα αναγνωρισμένα σύνορα και την εσωτερική συνοχή των πολιτών. Η εισβολή της Ρωσίας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για παρόμοιες ενέργειες σε κράτη με υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας σε πολιτικά πρόσωπα όπως η Τουρκία, η Βόρεια Κορέα, το Ιράν και κράτη-δορυφόροι της Ρωσίας όπως η Λευκορωσία.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος φαίνεται πως σέβεται τον Πούτιν και επιδιώκει μια γρήγορη συμφωνία για ένα ειρηνευτικό σχέδιο στην Ουκρανία, δίνοντας έμφαση στην Κίνα, την οποία θεωρεί το μεγαλύτερο πρόβλημα για την αμερικανική οικονομία αλλά και τα διεθνή συμφέροντα των ΗΠΑ στο εμπόριο και τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ενώ ο Μπάιντεν επικεντρώθηκε στον περιορισμό της Ρωσίας και τον ανταγωνισμό με την Κίνα, ο πρόεδρος Τραμπ έχει εστιάσει στην επιβολή υπέρογκων δασμών ως μοχλό πίεσης για διαπραγματεύσεις προκειμένου να επιτευχθεί μια μακροπρόθεσμη συμφωνία και συνεργασία.
Η Κίνα, με επιθετικά σχέδια για την Ταϊβάν, και η στρατηγική συνεργασία της με τη Ρωσία έχουν δημιουργήσει έναν αντίπαλο συνασπισμό που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα από τις πολιτικές των ΗΠΑ. Παράλληλα, η προσπάθεια προσέλκυσης άλλων χωρών μέσω του οργανισμού BRICS είτε ανεξάρτητα, ενισχύει την πολυπολικότητα.
Η εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων αναδεικνύει έναν κόσμο όπου η γεωπολιτική καθορίζεται από λίγες ισχυρές χώρες. Ο Τραμπ φαίνεται να έχει αποδεχτεί τη νίκη της Ρωσίας αφού η Ουκρανία πιέζεται να παραχωρήσει εδάφη και να παρέχει πρόσβαση σε σπάνια μέταλλα ως αντάλλαγμα για στρατιωτική βοήθεια και τη διαμεσολάβηση για τον οριστικό τερματισμό του πολέμου. Ο πολιτικός και επιχειρηματίας Τραμπ, με την υψηλή ρητορική του και τις απειλές για υψηλούς δασμούς προς τη Κίνα, πιθανόν να προσπαθήσει να επιτύχει ευρείες διαπραγματεύσεις με τον Σι Τζινπίνγκ για όλα τα σημαντικά θέματα που παραμένουν αγκάθια στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, εμπόριο, επενδύσεις, εισαγωγές, εξαγωγές, πυρηνικά όπλα, ενέργεια.
Η προσέγγιση αυτή ασκεί ήδη πιέσεις και προς τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ όπως ο Καναδάς, η Ευρώπη, ενώ απειλεί ακόμη και με προσάρτηση της Γροιλανδίας, του Παναμά, με στρατιωτικά μέσα. Ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά και τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Τραμπ, οφείλουμε να δούμε ότι ο κόσμος αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό την επιρροή μερικών μεγάλων δυνάμεων που θα αποφασίσουν για την Ουκρανία χωρίς την Ευρώπη. Θα αποφασίσουν για το διεθνές εμπόριο χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους άλλες μικρότερες χώρες.
Το ερώτημα είναι αν ο Τραμπ προσπαθεί να αποδυναμώσει τη στρατηγική σχέση και συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας ή αν έχει αποδεχτεί πια την ισχύ τους και θέλει απλά να δείξει στο εσωτερικό της χώρας του ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να προβάλλουν την δύναμή τους απέναντι στους παραδοσιακούς εχθρούς και ανταγωνιστές της Δύσης.
Ας θυμηθούμε ότι με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι νικήτριες δυνάμεις παρά τις ιδεολογικές και πολιτικές τους διαφορές, κάθισαν στο ίδιο τραπέζι για να συμφωνήσουν στη διαμόρφωση της παγκόσμιας μεταπολεμικής τάξης. Ο ανταγωνισμός, βασικό χαρακτηριστικό στην ιστορία, δεν θα εκλείψει.
Ο Τραμπ το έχει αντιληφθεί αυτό και προσπαθεί να αναπροσαρμόσει αυτό το παρωχημένο μοντέλο παγκόσμιου ανταγωνισμού, και να το μετατρέψει σε πλεονέκτημα για την αμερικανική οικονομία. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η Ουκρανία θα πρέπει να υποχωρήσει, η Δανία να παραχωρήσει ένα μέρος της Γροιλανδίας, οι Ευρωπαίοι να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες για τη συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ, και όλοι οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ να πληρώνουν υψηλούς δασμούς για να έχουν πρόσβαση στην πλούσια αμερικανική καταναλωτική βάση.
Η εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων είναι εδώ για να μας υπενθυμίζει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από λίγους ισχυρούς με σκοπό την εξυπηρέτηση των ευρύτερων συμφερόντων. Η διαμόρφωση μιας νέας ισορροπίας, όπου οι μεγάλες δυνάμεις θα συνεργαστούν, θα είναι κρίσιμη για την αποφυγή νέων συγκρούσεων. Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει διαρκείς κρίσεις, ίσως η τάξη στο χάος να περνάει μέσα από τη σύμπραξη, τη συνεργασία, τον συναγωνισμό, αντί για την επιθετική ρητορική και την εξωτερική πολιτική απομονωτισμού. Πραγματικός εχθρός παραμένει τελικά η αταξία, το χάος, η στρατιωτική ένταση, ο εμπορικός πόλεμος, η παραπληροφόρηση. Η εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων απαιτεί νέες ισορροπίες που θα καθορίσουν την παγκόσμια τάξη για δεκαετίες.
