“Στα βουνά κρατάμε τα νερά” – Σκέψεις για τα αντιπλημμυρικά έργα στο Χαϊδάρι
Δύο σημαντικοί Έλληνες επιστήμονες, ο Γιάννης Μυλόπουλος καθηγητής και πρώην Πρύτανης του Α.Π.Θ. και ο Κώστας Κασσιός, ομότιμος καθηγητής στον Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, διευθυντής στο Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας & Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, τονίζουν σε πρόσφατα άρθρα τους για την καταστροφή της Μάνδρας ότι η μόνη ουσιαστική λύση για να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα αυτά είναι η διευθέτηση των λεκανών απορροής των υδάτων των ορεινών περιοχών που περιβάλλουν τις πόλεις.
του Στέλιου Σούλιου, δασολόγου
Τονίζουμε το σημαντικό παράδειγμα (που αναφέρει ο Καθηγητής κ. Μυλόπουλος) της κοιλάδας του Όντερ, που προξένησε μεγάλες καταστροφές σε περιοχές της Γερμανίας και της Πολωνίας το 1990, με προέλευση μια μικρή ορεινή έξαρση στην Τσεχία, η οποία στην πραγματικότητα είναι μικρότερη από το Αιγάλεω και το Ποικίλο όρος.
Όπως γνωρίζετε το θέμα είχε τεθεί σε προβληματισμό που είχε αναπτυχθεί από τις σελίδες του “Χαϊδάρι Σήμερα” σχετικά με τα αντιπλημμυρικά έργα στο Χαϊδάρι.
Το ζήτημα τίθεται εκ νέου με σκοπό την συμβολή στον προβληματισμό και την προσπάθεια διεύρυνσης της οπτικής γωνίας που λαμβάνεται υπόψη για την επίλυση του προβλήματος, γιατί η λύση θα επέλθει με την σύνθεση της γνώσης για τα φαινόμενα αυτά.
Παρατίθενται επίσης ουσιαστικά αποσπάσματα των προαναγραφομένων δηλώσεων.
«Ακραία» φαινόμενα, φυσικές καταστροφές και ολοκληρωμένος σχεδιασμός στην εποχή της κλιματικής αλλαγής
Το παράδειγμα των καταστροφικών πλημμυρών στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στον ποταμό Όντερ, που αποτελεί φυσικό σύνορο μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό για την έννοια του ολοκληρωμένου αντιπλημμυρικού σχεδιασμού και τη μεγάλη ανάγκη εφαρμογής των αρχών και μεθόδων του στις μέρες μας. Η Πολωνία και η Γερμανία, οι οποίες επλήγησαν ιδιαίτερα από τις πλημμύρες εκείνη την εποχή, δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αποτελεσματικά, παρά μόνον όταν αντιλήφθηκαν ότι το μυστικό του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού δεν βρισκόταν στα εδάφη της δικής τους επικράτειας, αλλά αντίθετα, σε μια μικρή ορεινή περιοχή στη γειτονική Τσεχία, όπου βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Όντερ. Κι αυτό γιατί στις ορεινές περιοχές συγκεντρώνονται οι μεγαλύτερες ποσότητες του νερού, οι οποίες αν εκεί δεν ελεγχθούν και δεν ανασχεθούν εγκαίρως, όταν φτάσουν στις πεδινές περιοχές είναι πλέον πολύ αργά για να συγκρατηθούν.
του Γιάννη Α. Μυλόπουλου, καθηγητή, πρόεδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ
Όλα αυτά σημαίνουν ότι στην περίπτωση της Μάνδρας, σωστές είναι οι αντιδράσεις για το μπάζωμα των ρεμάτων και την αυθαίρετη δόμηση, αλλά δεν αρκούν για να προστατευτεί η περιοχή. Ο ολοκληρωμένος αντιπλημμυρικός σχεδιασμός θα πρέπει πλέον να ξεκινήσει από το καμένο σε πολλαπλές πυρκαγιές όρος Πατέρα, λαμβάνοντας υπόψη την αναδάσωση και τα έργα ορεινής υδροοικονομίας στις κορυφές και στις πλαγιές του βουνού και στη συνέχεια να επεκταθεί και στην πεδινή και κατοικημένη περιοχή της λεκάνης απορροής. Αλλιώς, κάθε προσπάθεια που θα εντοπίζεται στην πεδινή και κατοικημένη περιοχή, θα είναι ατελέσφορη και αναποτελεσματική.
Σήμερα απαιτείται άμεσα μια μεγάλη αλλαγή, που θα οδηγήσει σε μια εντελώς νέα κυβερνητική και διοικητική δομή όσον αφορά τον σχεδιασμό και τις δράσεις της οικονομικής, της περιβαλλοντικής και της κοινωνικής ανάπτυξης. Που σημαίνει ότι αυτό που χρειάζεται πλέον η χώρα είναι ένα κράτος – στρατηγείο ολοκληρωμένου σχεδιασμού, όπου η οριζόντια διασύνδεση μεταξύ των επιμέρους οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών πολιτικών θα διασφαλίζει, ως κοινή συνισταμένη, μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, με ισότιμη έμφαση στην περιβαλλοντική ακεραιότητα και την κοινωνική πρόοδο και φροντίδα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Οι αυθαιρεσίες που έπνιξαν τη Μάνδρα
«Πρέπει να αλλάξουμε τη λογική που προσεγγίζουμε και αντιμετωπίζουμε τα ρέματα»
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, στην περίπτωση της Μάνδρας, τα αίτια της καταστροφής είναι τα ίδια όπως σε κάθε περίπτωση μεγάλων πλημμυρών. Όπως υπογραμμίζει ο Κώστας Κασσιός, ομότιμος καθηγητής στον Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, διευθυντής στο Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας & Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, δεν είναι μόνο τα ρεύματα η αιτία του κακού των πλημμυρών. «Η κύρια, βασική αλλά παραμελημένη αιτία στην πλημμύρα, αλλά και στην πλειονότητα των πλημμυρών που συμβαίνουν και θα συμβαίνουν, επικεντρώνεται στην κακή ή την πλήρη εγκατάλειψη της διαχείρισης της “λεκάνης απορροής” των ρευμάτων, των χειμάρρων και των ποταμών». Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι λόγοι της καταστροφής είναι οι εξής:
- «Η καταστροφή της βλάστησης (δενδρώδους, θαμνώδους, ακόμα και χορτολιβαδικής) στη λεκάνη απορροής από δασικές πυρκαγιές, από υπερβόσκηση, από εκχερσώσεις, από λαθροϋλοτομίες, από τεχνικά έργα και παρεμβάσεις αυθαίρετες είναι οι ενέργειες εκείνες που προσφέρουν μαζί με το επικλινές ανάγλυφο ελεύθερο το χώρο στο νερό να τρέξει σε μεγάλους όγκους, ακανόνιστα και με ορμή, μαζί με τα υλικά διάβρωσης, ώστε να κατακλύσει στα κατάντη, δρόμους, σπίτια, υλικά και να παρασύρει ανθρώπινες ζωές.
- Οι πλείστες αυθαίρετες (νόμιμες και μη) επεμβάσεις αρκούν για να μετατρέψουν έναν ήρεμο χείμαρρο σε ένα ορμητικό ποτάμι: Το νερό, βρίσκοντας όλα αυτά τα εμπόδια, δεν μπορεί να σταματήσει και δημιουργεί νέους δρόμους, οι οποίοι στην περίπτωση της Μάνδρας ήταν ο ίδιος ο οικισμός.
- Στις εκβολές, το έγκλημα συνεχίζεται, αφού αφήνουμε το χώρο που περίσσεψε και όχι το χώρο που χρειάζεται στο ρέμα. Είναι αδιανόητο οι εκβολές να έχουν μικρότερο εύρος από την κοίτη ενός ρέματος στα ανάντη του. Δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο ένα χωνί που είναι θέμα χρόνου να “μπουκώσει”».
Σύμφωνα με τον καθηγητή, «το βασικό στοίχημα που οφείλουμε να κερδίσουμε με την τραγωδία της Δυτικής Αττικής είναι να αλλάξουμε τη λογική που προσεγγίζουμε και αντιμετωπίζουμε τα ρέματα. Επειδή ακούμε πολύ τελευταία για τα έργα που δεν έχουν γίνει, για αντιπλημμυρικά και διάφορα άλλα “ύποπτου” σκοπού δηλώσεις οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει. Στη λεκάνη, λοιπόν, απορροής των χειμάρρων θα πρέπει να επικεντρώνεται η προσοχή για την αποφυγή των πλημμυρών.
Με μελετημένα από δασολόγους προγράμματα αναδασώσεων, έργων διευθέτησης χειμάρρων ορεινής υδρονομικής, με απόσβεση με ποικίλα φράγματα των χειμάρρων και ελάττωση της κλίσης αντισταθμίσεως, με σταθεροποίηση των πρανών με τεχνικά έργα και φυτεύσεις μπορούμε έτσι να ελπίζουμε ότι θα περιορίσουμε τα πλημμυρικά φαινόμενα. Το καθάρισμα από μπάζα των ρεμάτων ή ο εγκιβωτισμός τους ή η κάλυψη των ρεμάτων συνιστούν απλά επουλωτικές και συχνά επικίνδυνες παρεμβάσεις. Η θεραπεία από τις πλημμύρες βρίσκεται μόνο στην αποκατάσταση με επιστημονικό, επαγγελματικό τρόπο των «λεκανών απορροής» των ρεμάτων, χειμάρρων και ποταμών.
