Για το κράτος που απλώνει χέρι σε γονατισμένο πολίτη…
Charis Kosteletos
Τα γεγονότα στη Νέα Σμύρνη είναι μια τρανή απόδειξη γιατί οι εορτασμοί των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση θα έπρεπε να περιοριστούν σε κάποιες -τις ελάχιστες δυνατές- φανφάρες (για να μην μείνουν τα συνολάκια των κ.κ. Γιάννας Αγγελοπούλου και Μαρίνας Πατούλη στο ντουλάπι και πάθουν τα κορίτσια κατάθλιψη), αλλά κατά τα λοιπά να κάτσουμε και να στοχαστούμε βαθιά και θαρραλέα τι πήγε στραβά τα τελευταία διακόσια χρόνια.
Το σύγχρονο ελληνικό κράτος δεν εξασφάλισε την ανεξαρτησία του παρά μόνο ως παραπροϊόν συμβιβασμών και παροχών στους έχοντες συμφέροντα στην περιοχή. Υπενθυμίζω πως η ίδρυσή του ήταν προϊόν συμφωνίας των μεγάλων δυνάμεων της εποχής και όχι αποτέλεσμα της επανάστασης (η οποία τότε είχε ήδη αποτύχει). Δεν εξασφάλισε ούτε τα προς το ζην των πολιτών του: στο μεγαλύτερο τμήμα αυτών των διακοσίων χρόνων το ελληνικό κράτος τελούσε υπό καθεστώς πτώχευσης. Δεν παρήγαγε ποτέ πολιτική. Ούτε από τους εκπροσώπους της κυρίαρχης “καθεστωτικής” τάξης ούτε από τους εκπροσώπους των “καταπιεσμένων”. Την φυσιογνωμία του την σμίλεψαν δικτατορίες (στρατιωτικές και μη), ένας εμφύλιος, συγκρουσιακές καταστάσεις που πάντοτε υπήρξε κάποιος αδιαμφισβήτητος νικητής και κάποιος ταπεινωμένος χαμένος. Η συνεννόηση ήταν πάντοτε είδος εν ανεπαρκεία. Αυτός κι ο λόγος που το ελληνικό κράτος, στην ιστορία των διακοσίων χρόνων του, παρήγαγε πολλούς ηρωικούς αγώνες αλλά ελάχιστες (ίσως και καμιά) καλές συμφωνίες.
Δεν έγινε ποτέ σύγχρονο, λειτουργικό αστικό κράτος για τους πολίτες του. Ο εκάστοτε διαχειριστής του απλώς έπαιρνε και παίρνει στα χέρια του την κουτάλα του δημόσιου ταμείου (για να ταΐζει κατά το δοκούν) και τη βίτσα (για να απομακρύνει τους πιο πεινασμένους). Η ισονομία και ισοπολιτεία κατοχυρώθηκαν θεσμικά και με όλους τους τύπους (υποχρεωτικό dress code αφού θέλαμε να μπαίνουμε στα ευρωπαϊκά και διεθνή σαλόνια), αλλά η εφαρμογή των νόμων υποτάχθηκε στο συγκρουσιακό θυμικό της φυλής και το πελατειακό σύστημα εξουσίας.
Καθώς λοιπόν το ελληνικό κράτος απέτυχε να δώσει ψωμί, άποψη, ταυτότητα και δικαιοσύνη στο πόπολο, του έδωσε την πιο φθηνή “μεθαδόνη”: ιδεολογία. Η ιστορία του ελληνικού κράτους είναι ιστορία της ιδεολογικοποίησης των πάντων: της εκπαίδευσης και της εργασίας, της κοινωνικής ζωής, της επιστήμης και της τέχνης, του παραπτώματος και της καταστολής του. Η φτήνια έφαγε όχι μόνο τον παρά αλλά σχεδόν τα πάντα.
Αν η παρέα στο παγκάκι της Νέας Σμύρνης παραβίασε τα μέτρα, υπέπεσε σε παράβαση για την οποία επιβάλλεται πρόστιμο. Αν ο νεαρός διαμαρτυρήθηκε κόσμια, δεν υπάρχει παράπτωμα. Αν έβρισε αστυνομικό, ο τελευταίος του επισημαίνει πως αυτό τιμωρείται. Αν ο νεαρός επιμείνει, υπέπεσε σε παράπτωμα και μπορεί να συλληφθεί με την σύννομη διαδικασία. Αν ο νεαρός απειλήσει τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα του αστυνομικού, ο τελευταίος οφείλει να εφαρμόσει όσα έμαθε κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του έως ότου αποτρέψει την απειλή -κι ως εκεί.
Ως φαίνεται, λίγα (ή τίποτε) από αυτά δεν συνέβη: το παράπτωμα ιδεολογικοποιήθηκε σε “αντίσταση στην καταστολή” από τους παραβάτες, ενώ οι αστυνομικοί δεν είδαν παραβάτη αλλά “εχθρό της πατρίδας και του κράτους” που πρέπει να “συνετιστεί” (με ξύλο, ενώ είναι πεσμένος και δεν απειλεί κανέναν).
Δικαίως διαμαρτύρονται οι κάτοικοι για την υπέρμετρη αστυνομική βία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (όπου έζησα κάποια χρόνια) δεν διανοείται αστυνομικός να χτυπήσει πεσμένο πολίτη γιατί την επόμενη στιγμή έχει “τελειώσει” απ’το Σώμα. Αντίστοιχα, ωστόσο, δεν νοείται “αντίσταση” όταν διαμαρτύρεσαι ΑΦΟΥ σου επιβληθεί το πρόστιμο. Ούτε είναι “ήττα του κράτους καταστολής” να διαμαρτυρηθείς κόσμια στον αστυνομικό κι αυτός να σου τη “χαρίσει”: αυτό είναι προϊόν συνεννόησης στα πλαίσια ενός πολιτισμένου κι ευνομούμενου κράτους (…πολλές άγνωστες λέξεις, το ξέρω…).
Τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης δείχνουν πως η φτήνια (της ιδεολογικοποίησης των πάντων) έχει φάει τον παρά -και πολλά ακόμα. Κι η πολεμική που ξεκίνησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γύρω από το γεγονός αυτό δείχνει: πως η κοινή λογική, η νηφάλια προσέγγιση, η συζήτηση γύρω από τα ουσιώδη και έχοντα αξία (πού σταματά η ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας, πού αρχίζει η ανάγκη υπεράσπισης των δικαιωμάτων των πολιτών, πού η τήρηση της τάξης μετατρέπεται σε αυθαιρεσία) είναι “ακριβή”, και οι περισσότεροι επιλέγουν τη φτήνια της στοίχισης πίσω από “ιδεολογικά στρατόπεδα”.
Ας μην χαθεί η ευκαιρία που προσφέρουν τα σημερινά γεγονότα στη Νέα Σμύρνη για να δούμε τι πάει στραβά. Γιατί κάτι πάει στραβά.
