H αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας: Ούτε “πρώτη φορά” ούτε “αριστερά”!
Γράφει ο Τρύφωνας Δάρας
Η παραίτηση Τσίπρα από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ πυροδότησε πολλές συζητήσεις. Ένα μέρος από αυτές αφορά όπως είναι φυσικό, έναν πρώτο απολογισμό της διαδρομής του, πολιτικής και κυβερνητικής. Βέβαια ο μεγάλος και ανέκκλητος απολογισμός θα γίνει «επί του φοβερού βήματος…» της ιστορίας η οποία παρά τα αντιθέτως νομιζόμενα δεν είναι και τόσο αυστηρή. Πολλές φορές σε αντίθεση με την τρέχουσα πολιτική, αναγνωρίζει και ελαφρυντικά, ορθοτομώντας τις περιστάσεις και τις συγκυρίες. Το γιατί το λέω αυτό θα το αντιληφθούν όσοι έχουν την υπομονή να διαβάσουν και τη συνέχεια του άρθρου.
Στον δικό του σύντομο απολογισμό αλλά στους εσωκομματικούς αποχαιρετισμούς κυριάρχησε το γνωστό μοτίβο για το μέγιστο επίτευγμα του τέως ηγέτη: Η κυβέρνηση της πρώτης φοράς αριστεράς!
Ας με συγχωρέσουν οι φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ αλλά πολύ σπάνια συναντά κανείς τόσες ανακρίβειες συγκεντρωμένες σε μια και μόνη φράση!
Πρώτον γιατί δεν υπήρξε ποτέ «κυβέρνηση της Αριστεράς». Είχαμε συγκυβέρνηση Αριστεράς- Ακροδεξιάς!
Δεύτερον γιατί από τα ίδια τους τα πεπραγμένα πολύ δύσκολα θα συναντήσει κανείς κάτι που θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει «αριστερό» όπως κι αν προσεγγίζει τον όρο. Θυμάμαι μια ιταλική ταινία του Νάνι Μορέτι όπου ο ίδιος ως πρωταγωνιστής, παρακολουθώντας τον Μάσιμο ντ’ Αλέμα (πρώτο πρωθυπουργό της χώρας που προερχόταν καλή ώρα, από την Αριστερά και το Κομμουνιστικό Κόμμα), να αραδιάζει ανούσιες κορώνες, έξαλλος βάζει τις φωνές: «Επιτέλους πες κάτι, κάνε κάτι αριστερό»! Ο Τσίπρας δεν ξέρω αν είπε πάντως δεν έκανε «τίποτα αριστερό». Εδώ μπαίνουν τα ελαφρυντικά για τα οποία μίλησα. Δεν μπόρεσε, δεν πρόλαβε, δεν τον άφησαν, όλα δεκτά! Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν είδαμε «τίποτα αριστερό»!
Και το τρίτο και σημαντικότερο: ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι επρόκειτο για «κυβέρνηση της Αριστεράς», σίγουρα δεν ήταν αυτή «η πρώτη φορά». Η πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς που γνώρισε η χώρα, εξαιρουμένης εκείνης του «βουνού», ήταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου της περιόδου 1981-1985, μακράν κάθε επόμενης ακόμη και του ΠΑΣΟΚ (γιατί μετά το ίδιο το ΠΑΣΟΚ πνίγηκε στον κυβερνητισμό και στη διαχείριση της εξουσίας) και φυσικά και του ΣΥΡΙΖΑ!
Και αυτό δεν είναι σύνθημα ούτε κουβέντα του αέρα. Στηρίζεται σε πλήθος στοιχείων, νόμων, αποφάσεων και παρεμβάσεων που θα χρειαζόταν ένας μικρός τόμος για να περιληφθούν όλα. Θα επιχειρήσω μια μικρή καταγραφή για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι.
Κατ’ αρχήν καταλαβαίνω ότι υπάρχει το πρωτογενές ερώτημα. Ποιο μέτρο άραγε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «αριστερό»; Για όσους δεν έχουμε τη δογματική ασφάλεια της μαρξιστικής – λενινιστικής άποψης, αυτό είναι ένα επίκαιρο αλλά και βασανιστικό ερώτημα με το οποίο ασχολείται όλη η σύγχρονη διανόηση. Θα το παρακάμψω γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Θα παραθέσω απλώς μερικά μόνο από τα μέτρα και τις αποφάσεις της πρώτης κυβέρνησης του Α. Παπανδρέου και ας αποφασίσουν οι αναγνώστες για το χαρακτήρα τους.
Το 1981 δεν είχαμε στη χώρα μια απλή αλλαγή πολιτικών συσχετισμών αλλά μια μεγάλη πολιτική αλλαγή με έντονο και εμφανές «ιδεολογικό πρόσημο» που με βάση το τρίπτυχο «εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση», ήταν προσανατολισμένη σε πολύ συγκεκριμένη κατεύθυνση: την διασφάλιση της ισότητας των πολιτών μέσω της ενίσχυσης των ασθενέστερων ομάδων, την εξάλειψη των διακρίσεων, τη βελτίωση των προϋποθέσεων άσκησης των ελευθεριών αλλά και του γενικού αισθήματος ελευθερίας και τις πολλές θεσμικές μεταρρυθμίσεις μαζί με μια πραγματικά αδέσμευτη και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική.
Η πρώτη «δέσμη» μέτρων αποσκοπούσε στην άμεση οικονομική ενίσχυση των λιγότερο προνομιούχων, δηλαδή κυρίως των μισθωτών, των συνταξιούχων και των αγροτών. Έτσι είχαμε τις μεγάλες αυξήσεις μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, την καθιέρωση της ΑΤΑ (αυτόματης τιμαριθμικής προσαρμογής), την υιοθέτηση μηνιαίας άδειας με αποδοχές για όλους, τη μείωση των ωρών εβδομαδιαίας εργασίας σε 40, την αύξηση των κοινωνικών δαπανών του κράτους, τη γενναία αύξηση έως και διπλασιασμό των κατώτατων συντάξεων (22% για το ΙΚΑ, 50% για ΤΕΒΕ, εμπόρων, 100% για ΟΓΑ), την ενίσχυση των αγροτικών πόρων του προϋπολογισμού και την τόνωση του αγροτικού εισοδήματος. Στο ζήτημα της Οικονομίας ευρύτερα είχαμε μια σειρά αλλαγών καθαρά σοσιαλιστικού χαρακτήρα όπως ο ν1386/83 για τη διάσωση των προβληματικών επιχειρήσεων και οι νόμοι 1365/83 και 1235/83 για το «κοινωνικό πρόσωπο» των επιχειρήσεων, με τους οποίους κρατικοποιήθηκαν εμβληματικές επιχειρήσεις που ανήκαν σε ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες όπως η ΛΑΡΚΟ, η ΠΥΡΚΑΛ, η ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ, η Ελληνική Χαλυβουργία, τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, η Πειραϊκή-Πατραϊκή, η πολυεθνική ΕΣΣΟ-Πάππας κλπ και διασώθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας!
Ακόμη σημαντικότερο και νομίζω μη αμφισβητήσιμο είναι το ιστορικό ίχνος της πρώτης θητείας του ΠΑΣΟΚ όσον αφορά τα μέτρα που λήφθηκαν για το ξεπέρασμα των σχισμάτων του παρελθόντος που για δεκαετίες πλήγωναν την Ελλάδα. Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, η συνταξιοδότηση και οι λοιπές παροχές στους αγωνιστές και ο επαναπατρισμός των πολιτικών προσφύγων του Δημοκρατικού Στρατού, η κατάργηση των φακέλων και των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων (ο πατέρας μου δεν μπόρεσε ποτέ να διοριστεί ως εκπαιδευτικός στο δημόσιο γιατί ήταν ΕΑΜίτης), η κατάργηση της χωροφυλακής, η κατάργηση των μεταξικών και μετεμφυλιακών νόμων που,ναι, ίσχυαν ακόμη όπως οι νόμοι περί κατασκοπίας ή περί τεντυμποϊσμού, η αποστρατικοποίηση της ΥΕΝΕΔ κλπ. Τότε για πρώτη φορά (και εδώ οι δυο αυτές λεξούλες αποκτούν συγκλονιστικό νόημα) ήρθαν στο προσκήνιο της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής οι μισοί Έλληνες που ήταν επί δεκαετίες αποκλεισμένοι!
Στον τομέα της προστασίας των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων και τη δημιουργία του κοινωνικού κράτους έγινε πραγματική επανάσταση! Από που να αρχίσει και που να τελειώσει κανείς. Με το ν1397/83 δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας που τώρα όλοι ομνύουν στο όνομά του και πλειοδοτούν στην υπεράσπισή του. Ψηφίστηκε ο πιο φιλεργατικός νόμος στην Ευρώπη, ο ν1264/83 με τον οποίο κατοχυρώθηκαν τα εργασιακά δικαιώματα, ορίστηκε κατώφλι για τις απολύσεις εργαζομένων, εξισώθηκε η αποζημίωση λόγω απόλυσης των εργατών με εκείνη των υπαλλήλων, θεσπίστηκε η συμμετοχή των εργαζομένων στα Δ.Σ των δημοσίων επιχειρήσεων, καταργήθηκε το εργοδοτικό λοκ άουτ, καταργήθηκε η «νόμιμη» απαγόρευση της απεργίας, αυξήθηκαν οι άδειες των εργαζομένων, προστατεύτηκαν (έως ασυδοσίας) τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, αναγνωρίστηκε και πλέον αποζημιώνεται το εργατικό ατύχημα κλπ. Με την υπ. αριθμ 6 ΕΓΣΣΕ/1984 καθιερώθηκε το 40ωρο-5ήμερο-8ωρο χωρίς μείωση αποδοχών και με το ν1346/83 η άδεια τεσσάρων εβδομάδων μετ’ αποδοχών. Ιστορικές ήταν επίσης οι αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο (ν1329/83) και η κατοχύρωση της ισότητας των δυο φύλλων με μέτρα όπως η κατάργηση της προίκας, η επιβολή της από κοινού λήψης των αποφάσεων που αφορούν τους δύο συζύγους, η διατήρηση του πατρικού ονόματος της γυναίκας και μετά το γάμο, η θέσπιση ισότητας των συζύγων ως προς τη γονική τους ιδιότητα, η αναγνώριση του συναινετικού διαζυγίου, η μείωση του ορίου ενηλικίωσης κι η ψήφος στα 18 χρόνια, η πρόσδωση νομικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στους ανηλίκους και η πλήρης ενοποίηση των δικαιωμάτων των εκτός γάμου παιδιών με τα δικαιώματα των γεννημένων σε γάμο, η θέσπιση του πολιτικού γάμου παρά τη λυσσώδη αντίδραση της Εκκλησίας, η κύρωση των διεθνών συμβάσεων για την προστασία της μητρότητας (ν1302/83) και κατά των διακρίσεων των γυναικών γενικά (ν1342/83) και ειδικά στις εργασιακές σχέσεις (ν4483/84) και πολλά ακόμη!
Δεν έχει λιγότερη σημασία και η «θεσμική επανάσταση» σε όλους σχεδόν τους τομείς της δημόσιας ζωής! Οι ιστορικοί νόμοι 1270/82 και 1416/84 καθιέρωσαν ουσιαστικά την αποκέντρωση στη χώρα και ενίσχυσαν θεαματικά την τοπική αυτοδιοίκηση: Δόθηκαν νέες αρμοδιότητες αναπτυξιακού χαρακτήρα στους ΟΤΑ, δημιουργήθηκαν θεσμοί διακοινοτικής συνεργασίας και κίνητρα για εθελοντικές συνενώσεις των μικρών κοινοτήτων, θεσπίστηκε νομικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις των ΟΤΑ και τις προγραμματικές συμφωνίες, ιδρύθηκαν θεσμοί λαϊκής συμμετοχής και δημοτικής αποκέντρωσης (διαμερισματικά και συνοικιακά συμβούλια, πάρεδροι οικισμών κλπ), καταργήθηκε πλήρως ο έλεγχος σκοπιμότητας του διορισμένου νομάρχη, δημιουργήθηκαν τα νομαρχιακά συμβούλια, αποκεντρώθηκαν σημαντικοί πόροι στους ΟΤΑ κλπ. Να μην ξεχάσουμε και το δικαίωμα που δόθηκε στους ΟΤΑ για την ίδρυση των ΚΑΠΗ, που σύντομα αποδείχθηκαν ένας από τους πιο ευφάνταστους, στοχευμένους και αποτελεσματικούς, δηλαδή πραγματικά κοινωνικούς, θεσμούς. Σπουδαία επίσης ήταν και η περιβαλλοντική και οικιστική παρέμβαση με τα πρώτα Ρυθμιστικά Σχέδια Αθήνας (ν1515/85) και Θεσσαλονίκης (ν1561/85) αλλά και τον ιστορικό νόμο Τρίτση (ν1337/83) με τον οποίο επιχειρήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα ο γενικός πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός τα βασικά σημεία του οποίου ισχύουν και σήμερα, 40 χρόνια μετά! Εδώ πρέπει επίσης να θυμηθούμε τον εκδημοκρατισμό των Πανεπιστημίων με τον πρωτοπόρο προοδευτικό Νόμο – Πλαίσιο 1268/82 με την κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου και την κατάργηση της αυθεντίας της «έδρας» καθώς και την αναβάθμιση και ενίσχυση της Μέσης Εκπαίδευσης με τον άλλο ιστορικό ν1566/85. Ο Πολιτισμός με την Μελίνα έγινε κτήμα κάθε πολίτη από άκρη σε άκρη της χώρας!
Υπάρχει τέλος και η εξωτερική πολιτική όπου η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου έδωσε μάχες, ακόμα και κόντρα στους διεθνείς συσχετισμούς, για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του έθνους και του λαού μας. Εδώ δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Αρκεί να θυμίσουμε πως σύμφωνα με τα πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα αρχεία της CIA, ο Ανδρέας Παπανδρέου εθεωρείτο τότε ο «τρίτος πιο επικίνδυνος άνθρωπος για την Αμερική» μετά τον Σαντάμ και τον Καντάφι! Να θυμηθούμε την πραγματικά ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική που για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της απέκτησε η χώρα όπου το σύνθημα «η Ελλάδα στους Έλληνες» πήρε σάρκα και οστά με τη συμμετοχή στο κίνημα των Αδεσμεύτων και την Πρωτοβουλία των Έξι για την παγκόσμια ειρήνη, την ενεργή υποστήριξη στα ένοπλα απελευθερωτικά κινήματα του τρίτου κόσμου (θυμάμαι το σύνθημα της νεολαίας ΠΑΣΟΚ «Μιρ, Μιρ, Φενταγίν, Τουπαμάρος, Βιετκόγκ») ή τις αδελφικές σχέσεις με την PLO και τον Γιασέρ Αραφάτ και τη φιλοξενία του στην Ελλάδα όταν τον καταζητούσαν όλες οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης ως τον υπ. αριθμ. 1 παγκόσμιο τρομοκράτη! Να θυμίσω ότι τότε η Τουρκία δεν τολμούσε να βγάλει όχι πολεμικό πλοίο αλλά ούτε ερευνητικό σκάφος στο Αιγαίο και όταν το επεχείρησε το 1987 με το Σισμίκ, ο Ανδρέας απείλησε με πόλεμο έχοντας εξασφαλίσει τη δέσμευση Ζίβκοφ ότι η Βουλγαρία θα πολεμούσε στο πλευρό μας, με αποτέλεσμα την θεαματική υποχώρηση της Τουρκίας!
Σταματώ εδώ γιατί κουράστηκα και σας κούρασα. Κοιτώ μάλιστα το αρχείο μου με απελπισία γιατί βλέπω δεκάδες άλλα ζητήματα που θα μπορούσα να αναφέρω. Ξέρω βέβαια ότι αυτά τα θέματα δεν είναι δημοφιλή και ότι λίγοι θα φτάσουν την ανάγνωση του άρθρου αυτού ως το τέλος. Το θεωρώ όμως υποχρέωσή μου για την αποκατάσταση μιας αδήριτης ιστορικής αλήθειας απέναντι στις διαστρεβλώσεις, τις παρασιωπήσεις και τις λοιδωρίες. Αλλά και την οικειοποίηση…
Ο Αλέξις ντε Τοκβίλ είπε κάποτε ότι «η ιστορία είναι μια πινακοθήκη όπου υπάρχουν λίγοι αυθεντικοί πίνακες και πολλά αντίγραφα». Και τα πράγματα είναι χειρότερα αν τα αντίγραφα είναι και κακής ποιότητας. Τότε όσους διευθυντές και να αλλάξει η πινακοθήκη, επισκέπτες δεν θα δει!
