Ομολογώ ότι όσα διαδραματίζονται από την αρχή του χρόνου ανάμεσα στις δυο όχθες του Ατλαντικού αποσταθεροποιούν τις βεβαιότητες και τα βολικά κλισέ μου. Ενώ η βαπτισμένη στα νάματα της σοσιαλδημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους μεταπολεμική Ευρώπη παραμένει φριχτά κολλημένη στις νεοφιλελεύθερες μεταλλάξεις των τελευταίων δεκαετιών, στην κοιτίδα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού-καζίνο και της τέλειας απορρύθμισης που αποδείχθηκε τέλεια καταιγίδα, συντελείται μια θεαματική μεταστροφή, μια καλοδεχούμενη κωλοτούμπα που εκ του αποτελέσματος θα αποδειχθεί αν είναι ή όχι ιστορικών διαστάσεων.
Αυτός ο εκ πρώτης όψεως αδιάφορος, συντηρητικός, αντικομμουνιστής, μισο-Ρώσος, κινεζό-φοβος τύπος που έγινε ξυστά πρόεδρος, αυτός ο άνθρωπος του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος και του χρηματοπιστωτικού κατεστημένου της Wall Street, ο ασφυκτικά περιστοιχισμένος από τα επιχειρηματικά λόμπι του άγριου αμερικανικού καπιταλισμού, ο χαροκαμένος πλην όρθιος υπερήλικας Τζο Μπάιντεν, μοιάζει να επιχειρεί να επιφέρει στη μετα-πανδημική παγκοσμιοποίηση το πλήγμα που ο βρυχώμενος Τραμπ απειλούσε να προκαλέσει, πλην πέρασε και δεν κόλλησε.
Οσα εκπορεύονται από την Ουάσιγκτον το τρίμηνο της προεδρίας Μπάιντεν, άσχετα από τα προσκόμματα που συναντούν στα αμερικανικά νομοθετικά σώματα ή στα σαπισμένα από το νεοφιλελεύθερο σαράκι διεθνή φόρα, συνιστούν μια εντυπωσιακή αλλαγή οικονομικού παραδείγματος. Που επειδή προέρχεται από την αμερικανική υπερδύναμη, είναι εξ ορισμού παγκόσμια. Ανεξάρτητα από την ειλικρίνεια των προθέσεων, το όλο «πακέτο» είναι εντυπωσιακό. Εχουμε και λέμε, λοιπόν:
α) Κρατικός καπιταλισμός μέχρι να σβήσει ο ήλιος (λέμε τώρα…). Τα σχεδόν 6 τρισ. δολάρια κρατικών δαπανών για στήριξη εισοδημάτων, ανέργων, θέσεων εργασίας, κοινωνικών υπηρεσιών, δημόσιων υποδομών που προωθεί η κυβέρνηση Μπάιντεν μέχρι στιγμής, που μας κάνουν σχεδόν 2 Νιου Ντιλ, είναι υπόθεση δεκαετιών. Που σημαίνει ότι η διαχείριση – απόσβεση του τεράστιου νέου χρέους που δημιουργείται μετατίθεται στο απώτατο μέλλον ή ελπίζεται ότι θα συρρικνωθεί από μια θηριώδη ανάπτυξη, κινεζικών διαστάσεων. Οπως τραγούδαγε σαρκαστικά κι ο Γούντι Γκάθρι στα χρόνια του Νιου Ντιλ, ακόμη κι όταν τελειώσουν τους δημόσιους δρόμους, θα φτιάξουν κι άλλους.
β) Παρότι η πανδημία και η επέλαση του αλγοριθμικού καπιταλισμού φέρνουν πλησιέστερα από ποτέ το όραμα του κεφαλαίου από καταβολής του, για απεριόριστη υπεραξία χωρίς εργασία και οι τεχνολογικοί κολοσσοί δουλεύουν πυρετωδώς για την αποϋλοποίηση των εργασιακών σχέσεων και των ίδιων των εργαζόμενων (έστω κι αν απλώς τους κρύβουν πίσω από μιαν οθόνη στο σπίτι τους), η κυβέρνηση Μπάιντεν παραδόξως επικαιροποιεί την αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας. Με την προσπάθεια –ανεπιτυχή προς το παρόν– να διπλασιάσει τα κατώτατα ωρομίσθια, να αναζωογονήσει τη διαπραγματευτική ισχύ των συνδικάτων για τους μισθούς, τα ωράρια, τους όρους εργασίας, να διευκολύνει τη δημιουργία τους και εκεί που είναι αδιανόητη, στα άβατα των GAFAM, η κυβέρνηση Μπάιντεν μοιάζει να θέλει να ζωντανέψει την πάλη των τάξεων, εκεί που σχεδόν από εποχής Ρίγκαν και ριγκανόμικς κατέστη κλινικά νεκρή.
γ) Ζήτω οι φόροι! Με την πρόταση για παγκόσμιο εταιρικό φόρο, με ελάχιστο συντελεστή φορολόγησης των κερδών και περικύκλωση των πολυεθνικών στους φορολογικούς παραδείσους, ο Μπάιντεν βάζει τέλος στα νεοφιλελεύθερα κλισέ ότι οι υψηλοί φόροι διώχνουν τις επενδύσεις και καταστρέφουν τις θέσεις εργασίας και επιχειρεί να φρενάρει τον ανταγωνισμό της αποφορολόγησης. Γι’ αυτό έβγαλε φλύκταινες στο άκουσμα της πρότασης το Ιρλανδός Ντόναχιου, και θα βγάλουν ακόμη περισσότερες ο Βούλγαρος Μπόρισοφ και οι αξιωματούχοι όλων των ευρωπαϊκών αυλών –του Λουξεμβούργου, της Γερμανίας, της Ολλανδίας– που προσφέρουν φορολογική ασυλία στους πάντες, είτε είναι Ρώσοι μαφιόζοι είτε καθωσπρέπει πολυεθνικές που αλλάζουν τις φορολογικές έδρες σαν τα πουκάμισα.
Σ’ αυτό το τελευταίο αναμένεται ο μεγάλος αυτοεξευτελισμός της Ευρώπης. Η επηρμένη ήπειρος του αποξηλωμένου κοινωνικού κράτους, των κανόνων, των ρυθμίσεων, των μεγαλόστομων μανιφέστων για την αλληλεγγύη και τη σύγκλιση και την κοινωνική δικαιοσύνη, το συνονθύλευμα των 27 φορολογικών συστημάτων, του ανελέητου αρνητικού φορολογικού και μισθολογικού ανταγωνισμού, η ήπειρος των τεράστιων ανισοτήτων που κρύβει κάτω από το χαλί τους φορολογικούς παραδείσους της, ξεπλένοντας το σύμπαν, θα χάσει τα λόγια της. Ηδη ξετσούμισαν οι κέλτικες τίγρεις και τα φλαμανδικά γατάκια κι άρχισαν να ψελλίζουν ανοησιούλες για τις αδύναμες χώρες που έχουν ανάγκη τους χαμηλούς συντελεστές. Μπα; Αυτό ισχύει και για το Μεγάλο Δουκάτο; Και για την Ολλανδία; Και για τη Γερμανία, που έχει κρυμμένους φορολογικούς παραδείσους σε κάθε τράπεζα που προσφέρει private banking; Η Ε.Ε. κινδυνεύει να πνιγεί στην υποκρισία της. Αν δεν χορέψει το μπλουζ του Μπάιντεν, θα τη χορέψουν οι GAFAM κι όλοι οι μεγάλοι του αλγοριθμικού καπιταλισμού στο ταψί.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Θα πιάσω φτυάρι στο χέρι μου
και θα φτιάξω ένα δημόσιο δρόμο
Θα προσλάβω κάθε άντρα που μπορώ
και θα στρώσω έναν δημόσιο δρόμο.
Τρακτέρ, οδοστρωτήρες και μηχανές
στρώνουν έναν δημόσιο δρόμο
Ολοι θα δουλεύουν όταν θα περνάω
θα φτιάχνουν έναν δημόσιο δρόμο.
Τι κάνετε αν δεν έχετε να πληρώσετε νοίκι;
Στρώνετε έναν δημόσιο δρόμο
Κι ύστερα και μια σιδηροδρομική γραμμή
Φτιάξτε έναν δημόσιο δρόμο.
Ποιος θα ταξιδέψει στον δρόμο;
Φτιάξτε έναν δημόσιο δρόμο.
Για δουλειά και καλή τροφή,
Φτιάξτε έναν κυβερνητικό δρόμο.
Και τι κάνουμε όταν τελειώσουμε;
Θα φτιάξουμε έναν δημόσιο δρόμο.
Κι αμέσως μετά, αδερφέ, θα ξεκινήσουμε ξανά
και θα στρώσουμε ακόμη περισσότερους δημόσιους δρόμους.
Γούντι Γκάθρι, «Ο δημόσιος δρόμος»
