Ο σύγχρονος ρόλος του Φαρμακοποιού στη Δημόσια Υγεία

Του Μπάμπη Καραθάνου

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, ο φαρμακοποιός στήριξε έμπρακτα τον Έλληνα ασθενή και λειτούργησε επιβοηθητικά στο ΕΣΥ, επιβεβαιώνοντας ότι πρόκειται για ένα επάγγελμα με σαφώς κοινωνική διάσταση και πολύπλευρη προσφορά στον πολίτη. Ακόμα και στις μέρες μας, ο κομβικός ρόλος του φαρμακοποιού στη δημόσια υγεία δεν έχει αναδειχτεί πλήρως. 

Η Πολιτεία και η κοινωνία δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τη θετική δυναμική που έχει το φαρμακείο και τα ευεργετικά οφέλη που μπορεί να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. 

Στην μετά COVID εποχή και με το Εθνικό Σύστημα Υγείας να δοκιμάζεται καθημερινά, θεωρώ ότι το επάγγελμα του φαρμακοποιού μπορεί να αναδειχτεί σε “προπύργιο”, να τεθεί στην πρώτη γραμμή της δημόσιας υγείας. 

Ο φαρμακοποιός του αύριο δεν πρέπει να εφοδιάζει μόνο με φαρμακευτικά προϊόντα τον πολίτη, αλλά να μπορεί να παρέχει κάποιες βασικές υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας, συστηματική συμβουλευτική για την πρόληψη υγείας, με ταυτόχρονη βέβαια αποζημίωσή του.Play Video

Με αυτόν τον τρόπο το φαρμακείο μπορεί να αποτελέσει “κλειδί” στην παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας, καλύπτοντας ένα κενό που σχετίζεται με την πρόσβαση στην περίθαλψη και την πρόληψη. 

Οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις του εθνικού συστήματος υγείας, μαζί με μια άνευ προηγουμένου εξέλιξη στις τεχνολογικές, οικονομικές και άλλες εξελίξεις, αποτελούν πρόκληση και ευκαιρία για το φαρμακευτικό επάγγελμα. 

Μελέτες στο εξωτερικό δείχνουν ότι οι φαρμακοποιοί -με περισσότερες αρμοδιότητες και καθήκοντα- έχουν συντελέσει στη μείωση του συνολικού κόστους και έχουν βελτιώσει την ποιότητα των αποτελεσμάτων περίθαλψης που επιτυγχάνονται από τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, ιδίως σε σχέση με τις χρόνιες παθήσεις. 

Ο φαρμακοποιός είναι ο κατεξοχήν επαγγελματίας υγείας που μπορεί να συντελέσει στην πρόληψη υγείας. Και η πρωτογενής πρόληψη αναμφισβήτητα είναι η ουσία της δημόσιας υγείας. 

Σε τοπικό επίπεδο, οι δραστηριότητες δημόσιας υγείας μπορεί να είναι ένα από τα πολλά καθήκοντα ενός φαρμακοποιού στο άμεσο μέλλον. Για παράδειγμα, ένας φαρμακοποιός θα μπορούσε να είναι ομιλητής και ένα είδος καθοδηγητή  σε κοινοτικές ομάδες σχετικές π.χ. με κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ, σε στενή συνεργασία βέβαια με άλλους επαγγελματίες υγείας.

Τα φαρμακεία θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας στον προσυμπτωματικό συστηματικό έλεγχο υπέρτασης και άλλων παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακών νόσων. Πέρα από την τοπική κοινωνία, ένας φαρμακοποιός, ως ανώτερο στέλεχος, μπορεί να υποστηρίζει στρατηγικές δημόσιας υγείας με επιτυχία, ενώ απαραίτητη είναι η αυξημένη συμμετοχή του στους δημόσιους ρυθμιστικούς φορείς. 

Η ακαδημαϊκή κοινότητα και οι υπηρεσίες υγείας θα μπορούσαν να ξεκινήσουν συνεργασία με φαρμακευτικούς τοπικούς συλλόγους, για να παρέχουν επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με τα πρότυπα συνταγογράφησης, τα πρότυπα ασθενειών και διάφορους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που σχετίζονται με καταστάσεις συγκεκριμένων  νόσων. Ο φαρμακοποιός επομένως μπορεί να καταστεί στρατηγικός εταίρος, βοηθώντας τις έρευνες για την υγεία.

Πέρα από αυτά, θεωρώ ότι η Πολιτεία, σε συνεργασία με τα συνδικαλιστικά όργανα των φαρμακοποιών και τις πανεπιστημιακές σχολές, μπορούν να δημιουργήσουν ειδικά και στοχευμένα σεμινάρια για φαρμακοποιούς, με θεματολογία σχετική με τη δημόσια υγεία και τη φαρμακοεπιδημιολογία. Το ίδιο μπορεί να γίνει με στοχευμένα πτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα στις πανεπιστημιακές σχολές.

Επίσης σημαντική συμβολή στην ενημέρωση και κατανόηση των ασθενειών από τους πολίτες θα έχει η διοργάνωση σεμιναρίων αλφαβητισμού στην υγεία. Πρόκειται για ένα σημαντικό πεδίο δράσης και αφορά τον στοχευμένο και άμεσο τρόπο που θα πρέπει να επικοινωνεί ένας φαρμακοποιός με τον ασθενή, χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες λέξεις και όρους, προκειμένου να ενημερώνονται ουσιαστικά οι πολίτες στο φαρμακείο για τη φαρμακευτική τους θεραπεία και τον σωστό τρόπο λήψης των φαρμάκων. 

Κεντρικός μπορεί να είναι ο ρόλος τους επίσης στην ενημέρωση για τις χρόνιες ασθένειες, στον εμβολιασμό σε κρίσιμες επιδημιολογικές περιόδους ή σε έκτακτες καταστροφές και συμβάντα, υποστηρίζοντας συστηματικά τη δημόσια υγεία. Ήδη το Υπουργείο Υγείας έχει νομοθετήσει τον εμβολιασμό για τη γρίπη  στο φαρμακείο, με σκοπό να το επεκτείνει και σε άλλους εμβολιασμούς, όπως για πνευμονιόκοκκο, έρπητα ζωστήρα κ.ά. 

Επομένως, τα επόμενα χρόνια μέσα από ένα συνολικό σχέδιο μπορούμε να δημιουργήσουμε το θεσμικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο, αλλά και να διαμορφώσουμε κίνητρα για τους φαρμακοποιούς, ώστε: 

1. Να ενθαρρύνουμε την εισροή περισσότερων φαρμακοποιών εκπαιδευμένων στη δημόσια υγεία, σε δομές υγείας και νοσοκομεία.

2. Να εντάξουμε περισσότερα μαθήματα και προγράμματα που αφορούν τη δημόσια υγεία  στις φαρμακευτικές σχολές, να δώσουμε έμφαση στην ανάπτυξη περισσότερων διεπιστημονικών μεταπτυχιακών προγραμμάτων και γιατί όχι η καθιέρωση ειδικοτήτων όπως κλινικού και νοσοκομειακού φαρμακοποιού.

3. Μέσα από πιστοποιημένα προγράμματα σπουδών να δίνονται μόρια πιστοποίησης  και να αναγνωρίζεται σε φαρμακοποιούς το δικαίωμα  παροχής μια βασικής  υγειονομικής περίθαλψης με ταυτόχρονη αποζημίωσή τους. Όλα αυτά βέβαια με αυστηρά κριτήρια και δικλείδες ασφαλείας.

4.  Να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή των φαρμακοποιών και άλλων επαγγελματιών της δημόσιας υγείας στη διεπιστημονική έρευνα και στις καταγραφές για τη δημόσια υγεία και την πρόληψη έναντι των ασθενειών. 

Μέσα από μια τέτοια συντονισμένη προσπάθεια, οι ασθενείς θα μπορούν να εξυπηρετούνται καλύτερα, γρηγορότερα, ανεξάρτητα από τον τόπο που μένουν, ή την κατάσταση της υγείας τους, καθώς θα μπορούν να παραλαμβάνουν φάρμακα και άλλα προϊόντα στο σπίτι τους και να συμβουλεύονται τον φαρμακοποιό είτε διά ζώσης είτε μέσω τηλεδιάσκεψης. 

Οι φαρμακοποιοί στο μέλλον θα βοηθούν και θα εκπαιδεύουν τους ασθενείς να έχουν τον έλεγχο της κατάστασης της υγείας τους, θα είναι υπεύθυνοι για την μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής τους αγωγής, ενώ παράλληλα θα ανιχνεύουν την πιθανότητα επιδείνωσης της υγείας των ασθενών τους, με πολλαπλά οφέλη για τη δημόσια υγεία και το κοινωνικό σύνολο. 

*Ο κ. Μπάμπης Καραθάνος είναι φαρμακοποιός και Σύμβουλος Φαρμακευτικής Πολιτικής του Υπουργείου Υγείας