7 “διαφορετικές” προτάσεις για την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας μας + τη μείωση του κόστους για τον πολίτη

Ηλίας Παπαγεωργιάδης / iliaspapageorgiadis.com

Με την ενεργειακή κρίση να αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε ως χώρα την επόμενη τριετία, ίσως είναι η ώρα να σκεφτούμε όχι μόνο τα σωστά και αναμενόμενα μέτρα που μας έρχονται στο μυαλό, αλλά να ξεφύγουμε και να αναζητήσουμε «λύσεις έξω από το κουτί». Χρειαζόμαστε τέτοιες πράξεις για να μπορέσουμε πραγματικά να θωρακίσουμε την Ελλάδα όχι μόνο απέναντι στο άμεσο πρόβλημα των επόμενων 36 μηνών, αλλά και για μετατρέψουμε το πρόβλημα σε ευκαιρία που θα μας επιτρέψει να «κτίσουμε» την οικονομία και κοινωνία μας σε νέες, πραγματικά υγιείς βάσεις.

Μετά από 13 χρόνια ενασχόλησής μου με την Ενέργεια και την τις Ανανεώσιμες Πηγές, εκ των οποίων 10 χρόνια ως Πρόεδρος του Ρουμανικού Συνδέσμου Βιομάζας και Βιοαερίου και 4 χρόνια εκλεγμένος στο δ.σ. του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιοενέργειας (του οργανισμού που εκπροσωπεί το 63% της πράσινης ενέργειας που καταναλώνεται στην Ευρώπη), επιτρέψτε μου να μοιραστώ μερικές σκέψεις με εσάς, τους 40.000 αναγνώστες που με διαβάζετε κάθε μήνα, αλλά και να τις θέσω υπόψη του αρμόδιου υπουργού, του κ. Κώστα Σκρέκα:

1. Θέμα για να τεθεί στα Ευρωπαϊκά Όργανα: Μείωση του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών CO2

Ίσως λίγοι το θυμούνται, όμως πριν σχεδόν 7 – 8 χρόνια η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 είχε καταρρεύσει. Χρειάστηκε να παρέμβει, όπως λέγεται, η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκέλα Μέρκελ για να αλλάξει ο μηχανισμός που αυτά διαπραγματεύονταν, να αποσυρθούν δικαιώματα κλπ για να στηριχθεί η τιμή τους. (Η κ. Μέρκελ ήταν πάντα δημόσια υπέρ της επιβολής κόστους εκπομπής ρύπων CO2). Όμως αυτό το χρήσιμο εργαλείο για την έμμεση υποστήριξη των ανανεώσιμων πηγών κατέληξε να γίνει βραχνάς για χώρες, οικονομίες και εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους στη βιομηχανία ενέργειας. 

Μετά την απόφαση της Ευρώπης να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία, είναι άμεση, επείγουσα ανάγκη να ανοίξει το θέμα της μείωσης του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών CO2. Μη μου πει κάποιος ότι «αυτό δεν γίνεται, αφήνουμε την αγορά να λειτουργήσει». Όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρενέβη στο παρελθόν για να διασώσει την τιμή τους, έτσι τώρα οι έκτακτες συνθήκες της δίνουν το δικαίωμα να παρέμβει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Με αυτόν τον τρόπο θα πέσουν οι τιμές της πανάκριβης ενέργειας και ίσως επανέλθουμε στον πραγματικό ρόλο που είχε αυτος ο μηχανισμός, την προώθηση της των εναλλακτικών πηγών (κάτι που τώρα έχει αντικατασταθεί από ακραία κερδοσκοπία).

Έτσι και αλλιώς η Ευρώπη ρυπαίνει πολύ λιγότερο από τον υπόλοιπο πλανήτη και η πρόταση αυτή είναι σημαντική για τα επόμενα 3 – 5 χρόνια, μέχρι να βρούμε ως Ευρώπη λύσεις για την ενεργειακή μας απεξάρτηση, αποφεύγοντας την υποχρέωση των πολιτών να πληρώσουν πανάκριβα την περίοδο μετάβασης.

2. Υδροηλεκτρικά έργα παντού

Κατάγομαι από την Κατερίνη, η οποία περιλαμβάνει και βουνά + ποτάμια στα όριά της. Όποτε ανέφερα σε κάποιον «υπεύθυνο» ότι είναι αμαρτία να αφήνουμε τόσο νερό να μένει αναξιοποιήτο ενεργειακά, είτε γέλασε, είτε με κατηγόρησε ότι θέλω να καταστρέψω το περιβάλλον (στην Ελλάδα ίδιον των άσχετων είναι να μην ακούν και να δαιμονοποιούν ό,τι τους βγάζει από τη νιρβάνα τους).

Καλά και χρήσιμα τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά έργα, για τα οποία μιλάνε όλοι (και ο κόσμος στην Ελλάδα νομίζει ότι ουσιαστικά μόνο αυτά είναι η πράσινη ενέργεια, ενώ στην Ευρώπη πρώτα και πάνω από όλα είναι η Βιοενέργεια). Όμως η χώρα χρειάζεται και σταθερή, προβλέψιμη ενέργεια, baseload energy. Την προσφέρει ο λιγνίτης, την προσφέρουν τα πυρηνικά, θα την προσφέρουν σε Χ χρόνια τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά μέσω σταθμών αποθήκευσης ενέργειας. Όμως σήμερα πρώτα και πάνω από όλα μπορούν να την προσφέρουν η Βιομάζα, το Βιοαέριο και τα υδροηλεκτρικά έργα.

Η ενέργεια από υδροηλεκτρικά έργα, μικρά και μεγάλα, είναι εξαιρετικά σημαντική και αναγκαία για τη σταθερότητα του συστήματος. Επίσης συγκεντρώνεται και καταναλώνεται τοπικά, χωρίς να τη μεταφέρουμε από μακρινά σημεία, με απώλειες (που πληρώνει ο καταναλωτής στον λογαριασμό του).

Μήπως είναι η ώρα να συνεργαστούν τα αρμόδια υπουργεία και άμεσα να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε το υδάτινο δυναμικό που έχουμε, όπου αυτό είναι εφικτό, με σεβασμό στη φύση και χωρίς… 1.357 φανερά ή κρυφά κωλύματα; 

3. Βιοαέριο, για να σταματήσουμε να μολύνουμε τον τόπο μας (σε μία χώρα που ζει από τον τουρισμό)

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έγιναν τα πρώτα σοβαρά βήματα για τη μετατροπή των σκουπιδιών σε ενέργεια. Μπράβο, ξεκινήσαμε με καθυστέρηση 30 ετών. Μήπως όμως να δούμε τώρα και τα υπόλοιπα λύματα; 

Επιτρέπουμε σε χιλιάδες ανθρώπους να ρυπαίνουν τα ποτάμια, τις ακτές και άλλα σημεία της φύσης πετώντας σε αυτά λύματα από τις βιομηχανίες τροφίμων, τα σούπερ μάρκετ, τις οικοδομές κλπ. Πληρώνουν οι δήμοι για να πάρει κάποιος τη λάσπη των βιολογικών καθαρισμών, αντί με αυτή να παράξουν ενέργεια και για να έχουν έσοδα!

Στη Ρουμανία προωθούμε νόμο που θα επιβάλλει πρόστιμο για κάθε τόνο σκουπιδιών που μία εταιρεία ΔΕΝ θα δίνει σε μονάδα Βιοαερίου ή άλλων ανανεώσιμων πηγών. Ο φόρος αυτός θα είναι πχ 40 Ευρώ / τόνο. Δεν είναι ανάγκη να εφαρμοστεί αυτό το μοντέλο στην Ελλάδα, όμως ας το δούμε λίγο:

• Ας πούμε ότι ο μέσος πολίτης παράγει 1 κιλό σκουπιδιών τη μέρα.
• Μετά τον διαχωρισμό τους, τα ανακυκλώσιμα πάνε προς αξιοποίηση
• Τα βιωδιασπώμενα θα πρέπει να πάνε σε μία μονάδα Βιοαερίου, Υδρογόνου, Βιομεθανίου, ή κάθε είδους μονάδα που παράγει ενέργεια ή σέβεται την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη διαχείριση αποβλήτων.
• Αν χρεώσουμε τον πολίτη για τα σκουπίδια που παράγει (γιατί η βιομηχανία τροφίμων στο τέλος στον πολίτη θα χρεώσει το κόστος), αυτός θα κληθεί να πληρώσει για περίπου 360 κιλά / χρόνο Χ 40 Ευρώ = περίπου 15 Ευρώ / χρόνο.
• Αν με 15 Ευρώ / χρόνο / πολίτη καθαρίσουμε το περιβάλλον και ταυτόχρονα δώσουμε πρώτη ύλη στις μονάδες Βιοαερίου, θα δημιουργήσουμε μία μεγάλη δυναμική αγορά, με χιλιάδες νέες δουλειές, ρεύμα / θέρμανση που θα μπορεί να παραχθεί χωρίς κρατικές ενισχύσεις, σταθερή ενέργεια που θα καταναλωθεί τοπικά, συνέργειες με επενδύσεις όπως θερμοκήπια και βιομηχανίες κλπ.

Αν το μοντέλο αυτό δεν αρέσει, διαλέξτε κάτι άλλο! Χρειαζόμαστε νέα περιβαλλοντική πολιτική για τα λύματα, όπως ισχύει στην Ευρώπη, όπου ο ρυπαίνων πληρώνει! Η Ελλάδα θα κερδίσει, ο πολίτης θα δει τη ρύπανση να μειώνεται / εξαφανίζεται και θα έχουμε περισσότερη και φθηνότερη ενέργεια διαθέσιμη, παραχθείσα μέσα στην Ελλάδα! (Αυτό κάνουν οι Ευρωπαίοι εδώ και 20+ χρόνια).

Με αυτό το μοντέλο (ή με απευθείας επιδότηση και ταρίφα, που προσωπικά θεωρώ πιο ακριβή και άδικη) η Ευρώπη κτίζει δίκτυα Βιομεθανίου, υδρογόνου και φυσικά ενέργειας και θέρμανσης από Βιοαέριο και Βιομάζα. 

Το Βιομεθάνιο και το Υδρογόνο θεωρούνται η «πράσινη» απάντηση στο φυσικό αέριο, όμως αυτά δεν θα… φυτρώσουν! Χρειάζονται πολιτικές για να τα προτάξουν (και προς το παρόν δεν έχουμε ούτε καν πολιτική για το πώς να διοχετεύσουμε νόμιμα στο δίκτυο φυσικού αερίου τη μελλοντική παραγωγή Βιομεθανίου…)

ΥΓ. Λάθος (με επιπτώσεις και στην υγεία των ανθρώπων) είναι και το κάψιμο των χωραφιών αυτή την περίοδο. Απελευθερώνονται διοξίνες και άλλες καρκινογόνες ουσίες, λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που δυστυχώς φαίνεται και από τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου στον αγροτικό μας κόσμο. Εκτός αυτού, καίγοντας αγροτικά υπολύματα είναι σα να καίμε λεφτά…

4. Καθαρισμός των δασών και ενέργεια από Βιομάζα

Στην Ελλάδα έχουμε καταλήξει να προτιμάμε να καίγονται τα δάση μας κάθε χρόνο, παρά να καθαρίζονται, να έχουν ανοικτούς δασικούς δρόμους και να προστατεύονται αποτελεσματικά. Μόλις πάει κάποιος να βελτιώσει κάτι, βγαίνουν κατευθείαν τα κείμενα των ΜΜΕ και οι ανακοινώσεις «των ευαίσθητων» ότι «η νέα πολιτική θα καταστρέψει τα δάση» και οι πολιτικοί σταματούν μπροστά στο πολιτικό κόστος.

Όμως σε όλη την Ευρώπη είναι δασοκτόνοι; Αν όχι, γιατί εκεί καθαρίζουν και προστατεύουν τα δάση τους και εμείς δεν θέλουμε να το κάνουμε; Γιατί αφήνουμε τα Δασαρχεία να λειτουργούν με απαρχιωμένη νομοθεσία και πρακτικά καθιστούμε αδύνατο να προστατέψουμε τα δάση μας αποτελεσματικά και την ίδια ώρα να αποκτήσουμε τεράστιες ποσότητες ενέργειας από τη βιομάζα που θα βγάλουμε από αυτά. (Το ίδιο κάνουμε και με τα κλαδιά που κόβουν οι δήμοι κάθε χρόνο, τα πετάμε και αυτά, όπως και τα περισσότερα από τα τηγανέλαια και άλλες μορφές βιομάζας).

Την ώρα που αγνοούμε τις Ευρωπαϊκές πρακτικές στο θέμα, θεωρούμε πιο λογικό να επιδοτούμε κάποιον για να φέρει… «καμμένα λίπη από την Ασία» και να τα κάψει εδώ! Τι κερδίζει η Ελλάδα από το κάψιμο των τηγανέλαιων άλλων χωρών; Γιατί να πληρώνει επιδότηση για να διασχίζουν τους ωκεανούς και να έρθουν εδώ; Κύριος οίδε…

5. Κεντρική θέρμανση στη Βόρεια Ελλάδα

Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές πόλεις (και δεκάδες πόλεις στη Ρουμανία) θερμαίνονται με κεντρική θέρμανση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το κόστος θέρμανσης να είναι υποπολλαπλάσιο από αυτό που πληρώνουμε σήμερα με κάθε διαθέσιμη λύση που έχουμε στην Ελλάδα. (Από το 2004 ως και το 2020 στο Βουκουρέστι πλήρωνα κατά μέσο όρο 80% λιγότερο κόστος θέρμανσης από ότι στην Κατερίνη, στην Ελλάδα. Μετρήστε τα λεφτά… μπορεί να φτάνουν για αγορά αυτοκινήτου…)

Το εύκολο επιχείρημα είναι ότι «δεν έχει πολύ κρύο, δεν το χρειαζόμαστε για πολύ καιρό». Αυτό την ώρα που:

• Το φθηνό ζεστό νερό το χρειάζονται οι πολίτες
• Το έχουν ανάγκη τα μαγαζιά
• Είναι το βασικό κόστος για πολλές εταιρείες παραγωγής (και μας κάνει σήμερα μη ανταγωνιστικούς ως χώρα)
• Το θέλουν τα ξενοδοχεία των χειμώνα
• Ενώ με τεχνολογικές προσαρμογές, το καλοκαίρι μπορούμε να έχουμε και ψύξη…

Μελέτη σκοπιμότητας δεν έγινε ποτέ. Το απορρίψαμε και πάει. Το ότι θα εξοικονομούσαμε κολοσσιαίες ποσότητες ενέργειας από την εφαρμογή του σε κάποιες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας δεν απασχολεί κανέναν, ούτε η μείωση του κόστους θέρμανσης για τα νοικοκυριά. Μήπως να το δούμε πλέον ξανά;

ΥΓ. Ένα τέτοιο έργο γίνεται μόνο με ΣΔΙΤ και με το Δημόσιο να εγγυάται τις ελάχιστες ποσότητες κατανάλωσης στην αρχή, μέχρι να δει ο κόσμος ότι όντως τον συμφέρει. Υλοποιώντας κάτι τέτοιο, θα είχαμε την ευκαιρία να αλλάξουμε παράλληλα και τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης των πόλεων, που συνήθως είναι (ας το πούμε ευγενικά) «μη εκσυγχρονισμένα, με πολλές διαρροές».

ΥΓ.2. Μία τέτοια μονάδα λειτουργεί άριστα τόσο με φυσικό αέριο, όσο και με βιομάζα / το βιοδιασπώμενο τμήμα από τα σκουπίδια. Ο ορισμός της κυκλικής οικονομίας.

ΥΓ.3. Τα δύο – τρία στρεβλά παραδείγματα που υπάρχουν στην Ελλάδα σήμερα δεν αποτελούν απόδειξη ότι κάτι τέτοιο γίνεται ή όχι, αλλά απόδειξη ότι στη χώρα μας παίρνουμε μία ωραία ιδέα και της αλλάζουμε τα φώτα στην εφαρμογή της.

6. Smart μετρητές και μεγάλες επενδύσεις στα δίκτυα

Θα προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στη χώρα αυτός που θα αποφασίσει να ξεκολλήσει το… κάρο από τη λάσπη και να δώσει λύσεις στο θέμα της ενεργειακής της αναβάθμισης. Η Ελλάδα έχει άπειρα προβλήματα στο ηλεκτρικό της δίκτυο, μεγάλες απώλειες σε πολλά σημεία και δύσκολη διαχείρισή του. Τα τελευταία χρόνια ξεκίνησαν κάποια μεγάλα έργα για τη ζεύξη των νησιών μας με την ηπειρωτική Ελλάδα κλπ. Μπράβο! Μήπως να πάμε και ένα βήμα παρακάτω;

Μιλάμε για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης κλπ, όμως δεν θα έπρεπε πρώτα να επενδύσουμε μαζικά και γρήγορα στο να αναβαθμίσουμε το δίκτυό μας; Πολλοί ξέρουν για τα προβλήματα του δικτύου, μιας και έχουν έργα πράσινης ενέργειας υπό αδειοδότηση και ξέρουν πόσο καθυστερούν τα πάντα. Επίσης σχεδόν όλοι βλέπουμε ότι οι μετρητές του ρεύματος στα σπίτια μας είναι συνήθως… αρχαίοι. Ποιος χάνει από όλο αυτό; 

• Το κράτος, που ξοδεύει πολλή περισσότερη ενέργεια από αυτή που χρειάζεται + δεν μπορεί να διαχειριστεί όπως θέλει την ενέργεια ή να υποδεχθεί μεγάλες νέες ποσότητες
• Ο πολίτης, που «πληρώνει τη νύφη» με ακριβότερο λογαριασμό

Στην παρούσα συγκυρία, σίγουρα μπορούν να βρεθούν σχήματα επένδυσης σε όλα αυτά, με στόχο να αλλάξουμε τα πράγματα τα επόμενα 3 – 4 χρόνια και όχι «σιγά σιγά ως το 2736 μετά Χριστό».

7. Αν όχι τώρα, πότε; Επαναφορά του «Ολυμπιακού νόμου» για τα κρίσιμα έργα ενέργειας στη χώρα

Η Ελλάδα πρόλαβε και διοργάνωσε Ολυμπιακούς Αγώνες για έναν και μόνο λόγο: Κάποια στιγμή ψηφίστηκε ο περίφημος «Ολυμπιακός νόμος», με βάση τον οποίο όλα τα έργα θα μπορούσαν να κτισθούν και να ολοκληρωθούν χωρίς να περιμένουν τα δικαστήρια για να αποφανθούν για κάθε καταγγελία «αγανακτισμένου» ή «ευαισθητοποιημένου πολίτη» ή οργάνωσης.

Δεν είναι δυνατόν να κινδυνεύουμε να σταματήσουν οριστικά οι έρευνες για φυσικό αέριο στην Αποκλειστική Οικονομική μας Ζώνη, να μπλοκάρουν άπειρα μεγάλα και μεσαία έργα και γενικά να τίθεται σε κίνδυνο η ενεργειακή θωράκιση και αναβάθμιση της χώρας επειδή πχ «κάποιοι σε ένα μοναστήρι δεν θέλουν να βλέπουν από μακριά τα καλώδια, χαλάει την αισθητική της περιοχής» (αληθινό περιστατικό) ή κάποιοι άλλοι ανησυχούν για το πώς θα γεννήσει ένα ψάρι έξω από την Κρήτη. Ναι, όλοι θέλουμε να προστατευτεί το περιβάλλον, όμως δεν μπορούμε να πεινάσουμε και να καταστραφούμε οικονομικά για να μην ενοχλήσουμε το ψάρι και τα ψαράκια του. (Προσοχή, για να είμαστε αγαπημένοι: Εδώ δεν περιλαμβάνω το θέμα των ανεμογεννητριών).

Είναι ανάγκη για κάποια έργα εθνικής σημασίας το κράτος να δράσει με άλλους ρυθμούς. Αν όχι τώρα, πότε θα ψάξουμε σοβαρά το θέμα των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, χωρίς πολυετείς καθυστερήσεις; Αν πούμε ότι υπάρχει χρηματοδότηση για τον αγωγό East Med, πόσα χρόνια θα περιμένουμε μέχρι να συμφωνήσει και «ο κύριος Αλκιβιάδης, ο ευαίσθητος για την ψυχή της παλαμίδας έξω από την Κάρπαθο»;

Η Ελλάδα είναι ανάγκη να επαναφέρει κάτι αντίστοιχο με τον παλιό «Ολυμπιακό νόμο» για να ολοκληρώσει γρήγορα τα μεγάλα έργα που έχει ανάγκη στον χώρο της Ενέργειας. Επίσης, αν χρειαζόμαστε μία φορά τους δικαστές μας να «βάλουν» πλάτη στην προστασία των εθνικών μας συμφερόντων, νομίζω πως αυτή είναι τώρα: Με κάποιον τρόπο θα ήταν σημαντικό να βρεθεί συμφωνία μαζί τους και να εκδικαστούν όλες οι προσφυγές και οι υποθέσεις που χρονίζουν εντός των επόμενων 12 – 18 μηνών.

«Πάταξον μεν, άκουσον δε…»

Παρά το ότι για πολλά χρόνια ασχολούμαι με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, φυσικά και είμαι υπέρ να ανοίξουν «χθες» όλες οι λιγνιτικές μονάδες και να γίνουν οι αναγκαίες επενδύσεις για νέες εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, πετρελαίου κλπ. Δεν είναι δυνατόν να απεξαρτηθούμε απότομα από κάτι, χωρίς να έχουμε έτοιμη την εναλλακτική και να ξέρουμε ότι αυτή λειτουργεί.

Από την άλλη το ξέρω, τα περισσότερα από όλα όσα έγραψα παραπάνω δεν τα διαβάζεις ούτε τα ακούς. Μεταξύ μας, ο λόγος έχει να κάνει περισσότερο με τις παθογένειες της Ελλάδας, που αγνοει πολλές φορές τι συμβαίνει στη Δύση και επιλέγει δικά της, στρεβλά μονοπάτια. Ακόμη όμως και να μη σου αρέσουν όλες, θυμήσου τον Θεμιστοκλή της αρχαιότητας και το… «Πάταξον μεν, άκουσον δε». Ακόμη και αν δεν συμφωνούμε σε όλα, ίσως κάποια από αυτά που κάνουν εδώ και δεκαετίες οι.. «κουτόφραγκοι» να ταιριάζουν και σε εμάς!

Αν σε αυτή την ιστορική συγκυρία δεν τολμήσουμε να κάνουμε αλλαγές και να σκεφτούμε διαφορετικά για να προστατέψουμε ενεργειακά τη χώρα και να μειώσουμε το κόστος για τους πολίτες, πότε θα το κάνουμε;

Εσύ τι γνώμη έχεις;