Πρέπει και πώς να διδάσκεται η Αντιγόνη στα σχολεία;

γράφει ο Κώστας Ασπρογέρακας

Η τραγωδία του Σοφοκλή, όπως και αυτές των υπόλοιπων τραγωδών, θα πρέπει να τοποθετηθεί και ερευνηθεί στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής που γράφηκε, αφού ληφθεί υπόψη και η πολιτική τοποθέτηση του Σοφοκλή, που είναι συγκεκριμένη: η ταύτισή του με τα ιδανικά των ευγενών, τα οποία αδίστακτα επιλέγει, προτιμώντας τα από εκείνα του δημοκρατικού κράτους της εποχής εκείνης.

Στον αγώνα που γίνεται ανάμεσα στην υπεράσπιση των ιδιαίτερων δεσμών της συγγένειας (της Αντιγόνης, ως συμβόλου και εκπροσώπου των ευγενών), απ΄ τη μια, και των απεριόριστων εξισωτικών δυνάμεων του δημοκρατικού Κράτους, που συμβολοποιείται και εκπροσωπείται απ΄ τον Κρέοντα, απ΄ την άλλη, ο τραγωδός ασυμβίβαστα υποστηρίζει τα ιδανικά της συγγένειας.

Ο Σοφοκλής με την Αντιγόνη αγκαλιάζει τον αγώνα της ηρωίδας εναντίον του δημοκρατικού κράτους, υποστηρίζοντας την ύπαρξη κάποιου απόλυτου θεϊκού ηθικού νόμου, που επιτάσσει, σε κάθε περίπτωση, την ταφή του αδελφού της, κάτι το οποίο είναι ανίσχυρο, αφού οι ηθικές επιταγές διακρίνονται από σχετικότητα, ανάλογα με τις εποχές.

Απέναντί της βρίσκεται ο Κρέοντας, που με την απαγόρευσή του, στην ταφή αντικειμενικά, ενεργεί επαναστατικά για την εποχή του, εκφράζοντας την θεμελιακή αντίσταση του δημοκρατικού Κράτους απέναντι στα “ιδανικά” των ευγενών, που έτσι κι αλλιώς είναι κυρίαρχα.

Παραπέρα, ο ίδιος ο Σοφοκλής στην τραγωδία του “Φιλοκτήτη”, εκφράζει μιαν αδιάφορη αποστροφή για την αδίστακτη αστική καπατσοσύνη και την άκαρπη αποτελεσματικότητα του Οδυσσέα, ακριβώς επειδή η συμπεριφορά και οι ενέργειες του τελευταίου είναι αντίθετες, με τα “ιδανικά” των ευγενών, που ο Σοφοκλής θεωρεί ότι είναι αιώνια στην ιστορική διαδρομή.

Η διδασκαλία του, λοιπόν, στο σημερινό σχολείο θα ωφελήσει πολλαπλά, εάν και εφόσον τεθεί στις πιο πάνω πραγματικές ιστορικές διαστάσεις, που θα γεννήσουν σοβαρούς προβληματισμούς στους μαθητές, και όχι την αβασάνιστη προσήλωσή τους σε μεταφυσικά “αιώνια πιστεύω”, που καθημερινά η ιστορία διαψεύδει.